[eMagazine] Công cụ chiến lược nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế

Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực thi Hiệp định thương mại tự do (FTA Index) của các địa phương được kỳ vọng sẽ là một công cụ chiến lược trong dài hạn nhằm hỗ trợ khai thác hiệu quả các FTA, qua đó nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.

Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực thi Hiệp định thương mại tự do (FTA Index) của các địa phương năm 2024 là năm đầu tiên Bộ chỉ số này được Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, đơn vị liên quan xây dựng và công bố. FTA Index không chỉ là căn cứ quan trọng để nhìn nhận rõ hơn điểm mạnh, điểm yếu trong công tác tận dụng FTA tại từng tỉnh, thành phố mà còn mang nhiều ý nghĩa, đặc biệt trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động và chủ nghĩa bảo gia tăng.

Phát biểu chỉ đạo tại Lễ công bố Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực thi Hiệp định thương mại tự do (FTA Index) của các địa phương năm 2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, hội nhập không chỉ là "hoa hồng và thảm đỏ", hội nhập có rất nhiều chông gai, rất nhiều khó khăn, đòi hỏi chúng ta phải nỗ lực, phải bắt kịp tiến cùng rồi phải vượt lên.

Mặc dù Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu trong hội nhập kinh tế quốc tế nhưng vẫn còn những hạn chế về nhận thức, năng lực cạnh tranh và hiệu quả tận dụng các Hiệp định thương mại tự do (FTA), đặc biệt ở cấp địa phương. Vì vậy, Chính phủ đã giao Bộ Công Thương chủ trì xây dựng và thực hiện công bố FTA Index để giúp đo lường mức độ thực thi FTA, phản ánh hiệu quả chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và sự phối hợp trung ương - địa phương, qua đó tiến hành điều chỉnh chính sách phù hợp.

Trong bối cảnh địa chính trị - kinh tế phức tạp như hiện nay, Thủ tướng khẳng định Chính phủ sẽ tiếp tục thúc đẩy thực thi các FTA hiện có, mở rộng đàm phán FTA mới, và hoàn thiện FTA Index như một công cụ hỗ trợ chiến lược dài hạn, nhằm khai thác tối đa lợi ích từ hội nhập quốc tế và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Từ góc độ chuyên gia quốc tế, ông Jalil Rasheed, Giám đốc Điều hành Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương của Viện Tony Blair vì sự Thay đổi toàn cầu (TBI) nhìn nhận: “Chỉ số FTA Index mang đến một cách tiếp cận có hệ thống và dựa trên dữ liệu để đánh giá việc thực thi các hiệp định thương mại của Việt Nam ở cấp tỉnh. Đây là một công cụ thiết thực nhằm hỗ trợ thúc đẩy thương mại và cải cách thể chế, đồng thời giúp xác định các lĩnh vực cần cải thiện. Chỉ số FTA Index có tiềm năng để được sử dụng làm cơ sở hoạch định chính sách, theo dõi tiến độ, và thúc đẩy sự đồng bộ trong quá trình thực hiện các cam kết thương mại trên cả nước”.

Với nội dung khảo sát tập trung vào bốn khía cạnh chính: (1) mức độ tiếp cận thông tin về FTA của doanh nghiệp; (2) tình hình tuân thủ các quy định pháp luật nội luật hóa từ cam kết FTA; (3) hiệu quả các chương trình, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA; và (4) việc triển khai các cam kết phát triển bền vững tại địa phương, đồng thời ghi nhận các khó khăn, vướng mắc mà doanh nghiệp đang gặp phải, FTA Index không chỉ là công cụ hỗ trợ hoạch định chính sách, mà còn giúp nhận diện rõ những “điểm nghẽn” trong thực thi cam kết FTA. 

Thông qua việc đo lường mức độ thực thi và hưởng lợi từ các FTA ở cấp địa phương, Bộ chỉ số FTA Index sẽ tạo động lực thúc đẩy các địa phương đổi mới, cải thiện chất lượng điều hành, minh bạch hóa quy trình và nâng cao hiệu quả hỗ trợ doanh nghiệp trong tận dụng các FTA. Bởi nếu chúng ta ký kết các FTA mà không triển khai hiệu quả thì lợi ích thực chất sẽ không đến được với doanh nghiệp và người dân.

Trong khi đó, từ góc độ xây dựng pháp luật và hoạch định chính sách điều hành kinh tế, trong đó có chính sách hội nhập các FTA, các chuyên gia kỳ vọng, FTA Index sẽ là công cụ thực tiễn có giá trị cao, giúp doanh nghiệp có thêm căn cứ để đưa ra quyết định đầu tư, lựa chọn thị trường, tối ưu hóa chiến lược xuất khẩu trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.

Mặt khác, thông qua FTA Index, hệ thống chủ trương, chính sách của Chính phủ, địa phương trong vấn đề thực thi FTA sẽ có sự đồng bộ, thông suốt, hỗ trợ tối đa cho chuỗi giá trị sản xuất - xuất nhập khẩu của doanh nghiệp. Đây chính là lợi ích, tác động mà cộng đồng doanh nghiệp mong đợi.

Để tiếp tục hoàn thiện FTA Index, giúp công cụ này phát huy tốt nhất vai trò cải thiện thực thi FTA tại địa phương, các chuyên gia cho rằng cần nâng cao tính toàn diện của bộ chỉ số, bao gồm bổ sung các chỉ số định tính thông qua phỏng vấn sâu, phân tích sâu theo ngành hàng và quy mô doanh nghiệp để làm rõ đặc thù và khó khăn, thách thức riêng trong quá trình tận dụng các FTA, cũng như tích hợp các chỉ số về tác động xã hội và môi trường để đánh giá hiệu quả một cách toàn diện và bền vững hơn. Tăng cường khả năng tiếp cận của FTA Index thông qua các sự kiện chuyên sâu và chia sẻ thông tin rộng rãi giúp Bộ chỉ số dễ dàng đến gần hơn với cộng đồng doanh nghiệp, từ đó nâng cao sự hiểu biết và phản hồi thực chất đối với Bộ chỉ số.

Bên cạnh đó, cần nâng cao vai trò của FTA Index trong việc xây dựng và điều chỉnh chính sách của mỗi địa phương nhằm tăng cường thực thi hiệu quả các FTA, kết nối kết quả của Bộ chỉ số với việc ban hành các chính sách và xây dựng các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp hiệu quả. Tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương thông qua thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành và nâng cao năng lực cán bộ về phân tích dữ liệu FTA Index, tham mưu, xây dựng chính sách dựa trên kết quả khảo sát, đánh giá của Bộ chỉ số hàng năm…