Việc thực thi các FTA đã và đang mang lại những tác động tích cực cho sự phát triển kinh tế, giúp mở rộng thị trường xuất khẩu cho hàng hóa và sản phẩm của Hải Phòng, giúp Hải Phòng tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, mạng lưới sản xuất toàn cầu.
Trao đổi với Tạp chí Công Thương, ông Nguyễn Công Hân - Phó Giám đốc Sở Công Thương Hải Phòng cho biết: Trong thời gian vừa qua, dưới sự chỉ đạo của Ủy ban nhân dân thành phố, sự vào cuộc của các sở, ban, ngành và được sự giúp đỡ của các Cục, Vụ của Bộ Công Thương, các doanh nghiệp Hải Phòng đã tiếp cận và tận dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do (FTA).
Thị trường xuất khẩu hàng hóa của thành phố ngày càng được mở rộng, vươn xa đến nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ; trong đó tập trung vào các thị trường quan trọng như Hàn Quốc, Nhật Bản, ASEAN, EU và hiện nay Thành phố đang hướng tới những thị trường mới như: Nam Phi, Mexico.
Đặc biệt kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp sang các thị trường của 3 FTA thế hệ mới CPTPP, EVFTA và UKVFTA ngày càng tăng.
Trong 10 tháng năm 2023, kim ngạch xuất khẩu của Hải Phòng ước đạt 23,6 tỷ USD, tăng 2,03% so với cùng kỳ và đạt 76,29% kế hoạch năm; kim ngạch nhập khẩu ước đạt 22,6 tỷ USD, tăng 1,51% so với cùng kỳ và đạt 75,6% so với kế hoạch năm.
Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu suy giảm sau đại dịch và đặc biệt là các xung đột vũ trang trên thế giới vẫn tiếp tục diễn ra, một số mặt hàng chủ lực của Thành phố như máy móc thiết bị điện tử, linh kiện điện tử, giày dép, dệt may, các sản phẩm về nhựa… tiếp tục tăng trưởng và tận dụng tối đa ưu đãi từ các FTA.
Ông Nguyễn Công Hân - Phó Giám đốc Sở Công Thương Hải Phòng
Để đạt được những kết quả tích cực đó, có vai trò quan trọng của công tác thực thi các Hiệp định thương mại tự do (FTA) trên địa bàn thành phố.
Trong công tác tuyên truyền, phổ biến thông tin về các FTA, thị trường các nước thành viên các FTA, từ năm 2021 - 2023, Sở Công Thương Hải Phòng đã đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về các FTA nói chung, trọng tâm là các FTA thế hệ mới như Hiệp định CPTPP, EVFTA, UKVFTA... đến các cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức chính trị - xã hội và người dân dưới nhiều hình thức. Thông qua 05 hội nghị trực tiếp và phối hợp thông tin trên 50 hội nghị trực tuyến đã tập trung phổ biến, hướng dẫn về xuất xứ hàng hoá, các cam kết về thuế quan, lộ trình mở cửa thị trường, thuận lợi hóa thương mại, nhất là những nghĩa vụ của Việt Nam theo cam kết của Hiệp định EVFTA, CPTPP, UKVFTA... Hỗ trợ và hướng dẫn các doanh nghiệp xuất khẩu trên địa bàn tra cứu thông tin trực tuyến về các Hiệp định thương mại tự do từ Cổng thông tin FTA (FTAP) của Bộ Công Thương và Ủy ban nhân dân thành phố (fta.haiphong.vn) và các Trang thông tin điện tử chuyên ngành. Đồng thời thực hiện tốt chức năng làm đầu mối cung cấp thông tin, hướng dẫn, làm rõ các nội dung cam kết và các vấn đề có liên quan đến các Hiệp định CPTPP, EVFTA, UKVFTA cũng như các FTA khác mà Việt Nam tham gia.
Trong công tác nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, sản phẩm, Sở Công Thương đã thực hiện nhiều biện pháp tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp trên địa bàn, như hỗ trợ các doanh nghiệp, HTX tham gia các gian hàng miễn phí trên các nền tảng thương mại điện tử Việt Nam như Sendo, Tiki, Lazada...; xây dựng và phát triển gian hàng trên sàn thương mại điện tử quốc tế Alibaba; đồng thời tăng cường cung cấp thông tin thị trường, quảng bá, giới thiệu mặt hàng tiềm năng của tỉnh, giúp các doanh nghiệp tìm kiếm mở rộng thị trường xuất khẩu…
Giai đoạn từ năm 2021-2023, Sở Công Thương đã phối hợp kết nối thông tin hơn 50 các chương trình, hoạt động xúc tiến thương mại quốc tế như EU, Singapore, Australia, Hồng Kông, Qatar … nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp, tổ chức tìm kiếm đối tác, thúc đẩy cơ hội cung ứng hàng hóa; duy trì, mở rộng mạng lưới phân phối, tiêu thụ sản phẩm trong nước và quốc tế, mở ra nhiều cơ hội phát triển thương mại và đầu tư.
Trong bối cảnh Việt Nam tham gia ngày càng sâu rộng vào các FTA, đặc biệt là các FTA thế hệ mới, các vụ việc phòng vệ thương mại gồm chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam ngày càng nhiều hơn với tính chất phức tạp gia tăng.
Ở chiều ngược lại, một số ngành sản xuất trong nước cũng phải chịu áp lực từ việc gia tăng nhập khẩu do các tác động mở cửa thị trường và cần đến những công cụ chính sách về phòng vệ thương mại để bảo vệ lợi ích của ngành.
Xác định tầm quan trọng của công tác này, thời gian qua Sở Công Thương Hải Phòng đã đẩy mạnh nâng cao nhận thức, năng lực về phòng vệ thương mại cho các Sở, ngành, địa phương, hiệp hội, cộng đồng doanh nghiệp và đội ngũ tư vấn pháp lý thông qua các chương trình hội thảo, cảnh báo về ứng phó với các biện pháp phòng vệ thương mại, chống gian lận xuất xứ trong bối cảnh thực thi các Hiệp định thương mại tự do.
Thông qua đó, các doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn Thành phố nắm bắt được cách thức xử lý khi gặp phải các vụ kiện phòng vệ thương mại, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của doanh nghiệp và của các ngành sản xuất, xuất khẩu. Thường xuyên cập nhật và thông tin danh sách các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp từ Bộ Công Thương tới các Sở, ban, ngành và đơn vị có liên quan.
Phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương, các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn xử lý các vụ việc nước nhập khẩu điều tra, rà soát chống trợ cấp, chống bán phá giá với mặt hàng xuất khẩu của Hải Phòng sang thị trường Hoa Kỳ, Ấn Độ, Australia; Tích cực hỗ trợ, đồng hành cùng các doanh nghiệp Hải Phòng đối với các mặt hàng thép ống, ghim kẹp, lốp xe khi bị các nước điều tra.
Đến nay các vụ việc đều ghi nhận kết quả tích cực phản ánh nỗ lực và sự phối hợp chặt chẽ, ứng phó hiệu quả của các Bộ, ngành, Ủy ban nhân dân thành phố, các cơ quan liên quan trong vụ việc, nhằm đem lại lợi ích chính đáng cho doanh nghiệp xuất khẩu của Hải Phòng, tạo lợi thế cho doanh nghiệp khi xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ, Ấn Độ, Australia và các thị trường quốc tế khác.
Chú trọng đào tạo nguồn nhân lực thực thi các FTA
Ông Nguyễn Công Hân, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hải Phòng cho biết: Nguồn nhân sự chuyên gia giữ vai trò hết sức quan trọng trong việc hỗ trợ, hướng dẫn thực thi các FTA cho các doanh nghiệp.
Hải Phòng là một trong những địa phương đi đầu trong việc phát triển hội nhập kinh tế quốc tế, cho nên chúng tôi rất chú trọng đến việc đào tạo, duy trì nguồn nhân lực cho hội nhập kinh tế quốc tế cũng như thực thi các FTA.
Hằng năm, Thành phố thường xuyên tổ chức các chương trình bồi dưỡng kiến thức về: công tác hội nhập đối ngoại, đầu tư mua sắm Chính phủ, thương mại điện tử, quy tắc xuất xứ, hải quan, logistics và kết nối giao thương với các thị trường quốc tế nhằm nâng cao năng lực hội nhập quốc tế cho đội ngũ cán bộ làm công tác hội nhập quốc tế.
Ngoài ra, Hải Phòng thường xuyên nhận được sự hỗ trợ từ Trung ương, các bộ, ngành liên quan đến thực thi FTA, đặc biệt là các Cục, Vụ của Bộ Công Thương.
Trong thời gian vừa qua, Sở Công Thương Hải Phòng đã phối hợp rất tốt với Sở Ngoại vụ triển khai công tác đối ngoại và kết nối nhiều đoàn công tác xúc tiến thương mại thông qua các tham tán thương mại tại các nước đến với Hải Phòng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm việc kết nối với lĩnh vực logistics của các nước Châu Âu, tổ chức xúc tiến về vận tải giữa các cảng lớn trên thế giới...
Có thể nói, việc thực thi các FTA đã và đang mang lại những tác động tích cực cho sự phát triển kinh tế, giúp mở rộng thị trường xuất khẩu cho hàng hóa và sản phẩm của thành phố Hải Phòng, giúp Hải Phòng tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, mạng lưới sản xuất toàn cầu; nâng cao giá trị xuất khẩu các mặt hàng chủ lực.
Doanh nghiệp của Hải Phòng cũng có cơ hội để mở rộng phát triển và nâng cao năng lực cạnh tranh; tranh thủ được vốn đầu tư, công nghệ, tri thức, kinh nghiệm quản lý; tạo thêm nhiều việc làm và tăng thu nhập cho người dân, ổn định an sinh - xã hội.
Tuy nhiên, Báo cáo của Sở Công Thương Hải Phòng cũng thẳng thắn chỉ ra, bên cạnh những ưu điểm, cơ hội lớn, cũng có không ít các thách thức đang đặt ra yêu cầu phải thay đổi để khắc phục các hạn chế, yếu kém để tận dụng thời cơ phát triển.
Thứ nhất, thách thức đặt ra đối với cơ quan quản lý nhà nước cần phải hoàn thiện và bổ sung cơ chế, chính sách về phát triển các ngành công nghiệp nội địa trong khi năng lực cạnh tranh vẫn yếu kém. Chất lượng nguồn nhân lực, nhất là đội ngũ chuyên gia còn hạn chế, kể cả trong việc hướng dẫn, thực hiện các cam kết; số lượng cán bộ trực tiếp thực hiện nhiệm vụ thực thi FTA còn mỏng và kiêm nhiệm nhiều việc khác nhau.
Ngoài ra, sự phối hợp giữa các bộ, ngành; giữa Trung ương và địa phương; giữa các địa phương chưa thực sự hiệu quả, từ đó dẫn đến những lúng túng khi đưa ra chính sách và xử lý các vấn đề phát sinh trong khi sức ép từ các ràng buộc, cam kết trong các Hiệp định FTA ngày càng tăng.
Thứ hai, năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp còn yếu. Mặc dù được tạo điều kiện, các doanh nghiệp nhà nước vẫn chưa phát huy được vai trò dẫn dắt, chủ đạo trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đổi mới và phát triển công nghệ. Khu vực tư nhân đã phát triển nhưng quy mô còn nhỏ và hạn chế về năng lực tài chính, công nghệ; các ngành sản xuất trong nước phải đối mặt với sức cạnh tranh về giá cả, chất lượng của hàng nhập khẩu.
Ngành công nghiệp phụ trợ của thành phố chưa phát triển, nhập khẩu bị phụ thuộc nhiều vào các nước quốc tế. Tỷ lệ cung ứng nguyên liệu trong nước của một số ngành công nghiệp như dệt may và da giày là khoảng 30%... Bên cạnh đó, cơ cấu hàng hóa xuất khẩu của Thành phố sang các thị trường đã ký FTAs vẫn tập trung chủ yếu vào các mặt hàng điện tử, máy móc thiết bị, các mặt hàng công nghiệp sử dụng nhiều lao động (dệt may, da giày). Đặc biệt, hàng xuất khẩu chủ yếu vẫn là gia công, chiếm đến trên 70% tổng kim ngạch xuất khẩu của thành phố đều từ các doanh nghiệp FDI, sản xuất và xuất khẩu theo chỉ định của các công ty mẹ, dẫn đến phụ thuộc và không đa dạng hàng hóa, thị trường.
Tình hình trên đã dẫn đến việc phụ thuộc lớn vào một thị trường và khi đối tác giảm nhập khẩu thì chúng ta phải gánh chịu những hậu quả không nhỏ… Do vậy, dẫn đến giá trị gia tăng và năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp chưa cao.
Thứ ba, mặc dù đã chủ động triển khai các Hiệp định FTA thế hệ mới nhưng Thành phố chưa chuẩn bị tốt các điều kiện cơ bản trong nước và chưa tận dụng được tối đa các ưu đãi trong các Hiệp định FTA thế hệ mới đã ký kết để cải thiện cán cân thương mại và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng nâng cao chất lượng hiệu quả, phát triển bền vững.
Bài: Thanh Hà Ảnh bìa và Thiết kế: Duy Kiên - Hoàng Phương
