Hệ quy chiếu FTA Index và vai trò thúc đẩy hiệu quả tận dụng FTA tại các địa phương

Bộ Công Thương phối hợp với các cơ quan liên quan đang triển khai xây dựng Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực thi FTA tại các địa phương (FTA Index). Đây là lần đầu tiên Việt Nam có một bộ chỉ số đánh giá việc thực thi FTA, tương tự như bộ chỉ số PCI đánh giá năng lực cạnh tranh cấp tỉnh đã được triển khai những năm qua.

Việc nghiên cứu triển khai xây dựng Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực thi các FTA của các địa phương đã được Bộ Công Thương đề xuất đầu năm 2020 và Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành và địa phương nghiên cứu.

Ngày 30/8/2021, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 99/NQ-CP ban hành Chương trình hành động của Chính phủ nhiệm kỳ 2021 - 2026 thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025, trong đó giao Bộ Công Thương thực hiện Đề án xây dựng Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các Hiệp định thương mại tự do hàng năm của các địa phương (FTA Index).

Đề án xây dựng Bộ chỉ số FTA Index được Chính phủ phê duyệt tại Công văn số 5678/VPCP-QHQT ngày 31/8/2022 nhằm đánh giá chính xác, khách quan và liên tục các kết quả thực hiện FTA mà Việt Nam đã ký kết và thực thi để từ đó làm cơ sở tin cậy cho việc điều chỉnh và xây dựng các chính sách hỗ trợ hợp lý, giúp cho người dân nâng cao nhận thức và các doanh nghiệp có sự chuẩn bị đầy đủ, để từ đó tận dụng tốt thời cơ và các cơ hội mà các Hiệp định FTA thế hệ mới mang lại.

 

Đại diện cơ quan được Chính phủ giao chủ trì xây dựng Bộ chỉ số FTA Index, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết, với tư duy tương tự như chỉ số PCI, FTA Index giúp cho các tỉnh quan tâm hơn, chú ý trọng nhiều hơn đến việc tận dụng hiệu quả các FTA.

Ông Nguyễn Anh Dương - Trưởng ban Kinh tế tổng hợp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đánh giá cao nỗ lực và sáng kiến của Bộ Công Thương trong việc xây dựng, triển khai Bộ chỉ số FTA Index, cho rằng việc FTA Index được công bố định kỳ hàng năm sẽ giúp các địa phương tạo được động lực trong việc thực hiện các hiệp định thương mại tự do.

Ông Nguyễn Anh Dương cho rằng, cần rất nhiều nguồn lực cho quy trình thu thập số liệu, phân tách, tổng hợp thông tin… liên quan đến việc thực thi FTA từ tất cả các địa phương để có thể hoàn thành và công bố được chỉ số FTA Index. Chưa kể đến sự băn khoăn, những ý kiến e ngại của các cơ quan, địa phương trước một bộ chỉ số mới.

“Trước đây trong quá trình xây dựng chỉ số PCI, ban đầu rất nhiều địa phương phản đối. Tuy nhiên sau đấy và cho đến nay rất nhiều địa phương coi đó là một tín hiệu tích cực để đánh giá kết quả thực hiện chính sách của họ và nhiều địa phương cũng đưa mục tiêu cải thiện chỉ số PCI như một mục tiêu phát triển hàng năm”, ông Dương cho biết.

Do vậy, theo chuyên gia này, trước hết việc xây dựng FTA Index và công bố được các số liệu liên quan một cách định kỳ sẽ giúp cho các địa phương có động lực rất quan trọng trong việc thực hiện các hiệp định theo nhiệm vụ được giao với mục tiêu phấn đấu rõ ràng, cụ thể để làm tốt hơn.

Thứ hai, việc đánh giá thực thi FTA một cách minh bạch như vậy có ý nghĩa hơn ở điểm, thông qua kết quả những chỉ số thành phần giúp cho các địa phương biết phần nào làm tốt, phần việc nào làm chưa tốt và cần cải thiện nó như thế nào.

Thứ ba, câu chuyện thực hiện được các nhiệm vụ như vậy tạo ra một văn hóa để các địa phương nhìn nhận rằng mình không phải chỉ “làm cho xong việc”, làm cho xong nhiệm vụ được giao mà phải làm vì lợi ích của doanh nghiệp, vì lợi ích của nền kinh tế gắn với những con số cụ thể là xuất khẩu được kim ngạch bao nhiêu, mặt hàng xuất khẩu đi được bao nhiêu thị trường, mức độ tận dụng các hiệp định thương mại tự do như thế nào...

Trên cơ cơ sở đó, ông Nguyễn Anh Dương cho rằng, một là Bộ Công Thương cần dành nhiều thời gian hơn, cả về nguồn lực, con người cho nhiệm vụ này để bảo đảm khi bắt đầu với nhiệm vụ thực hiện công bố chỉ số FTA Index công khai sẽ tạo được độ minh bạch, sự tin cậy và được các địa phương tham chiếu trong quá trình hoạch định chính sách của mỗi địa phương.

Hai là, phải phối hợp với các chuyên gia, các cán bộ ở địa phương để hiểu, tạo ra được một cách hiểu thống nhất liên quan đến các chỉ số này và từ đó có được những nỗ lực của cả cấp, bộ, ngành cũng như các địa phương trong việc triển khai các nhiệm vụ liên quan.

Ba là, thường xuyên trao đổi với các đối tác để có những hỗ trợ kỹ thuật phù hợp trong việc hỗ trợ cho các địa phương.

Đơn cử, các quy định liên quan đến hàng rào phi thuế quan ở các nước đối tác trong bối cảnh mới khi họ ban hành rất nhiều và theo cam kết của WTO thì họ cũng phải công bố trên cơ sở của thông báo cho phía WTO về các quy định mới.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Anh Dương cho rằng, các cơ quan của Việt Nam vẫn gặp khó trong việc truyền tải các quy định mới này cho các cơ quan Việt Nam, bởi vì chi phí để dịch các tài liệu này rất tốn kém.

Mặt khác, tìm được các chuyên gia để dịch đúng được các thuật ngữ từ các văn bản này theo cách mà doanh nghiệp hiểu được cũng không đơn giản. Đấy là chưa kể có những văn bản không phải bằng tiếng Anh thông dụng mà bằng các thứ tiếng Tây Ban Nha hay tiếng Arab sẽ đòi hỏi rất nhiều thời gian. Nếu chỉ trông chờ vào nỗ lực của các nguồn lực của các cơ quan nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp để tìm hiểu những quy định này sẽ không khả thi.

Vì vậy cho nên nếu chúng ta có sự hợp tác một đối tác với các tổ chức nước ngoài để hỗ trợ trong các nội dung về pháp luật như thế này sẽ rất có ích cho cộng đồng doanh nghiệp.

Thông tin về quá trình xây dựng FTA Index, ông Ngô Chung Khanh cho biết, đây là một vấn đề lớn nên Tổ công tác triển khai không chỉ riêng Bộ Công Thương mà có sự tham gia của các bộ, ngành liên quan để cùng xây dựng bộ chỉ số.

“Khi bắt tay vào thực hiện nhiệm vụ, chúng tôi cũng lường trước được rất nhiều thách thức, từ phương pháp thống kê như thế nào cho minh bạch, công bằng và công bố, nếu có những ý kiến khác nhau thì phải xử lý như thế nào….

Khi chúng tôi lựa chọn được phương pháp phải lấy ý kiến của các bộ, ngành có liên quan và đặc biệt phải được biên tập, thống kê thông qua; kể cả các câu hỏi trong quá trình phương pháp đấy chúng tôi cũng phải tham vấn với tất cả 63 tỉnh, thành để đảm bảo rằng 63 tỉnh, thành biết được các câu hỏi và các phương pháp dự kiến thực hiện như vậy. Thậm chí chúng tôi còn căn cứ trên kế hoạch đăng ký của một số tỉnh, thành để tổ chức thông báo và hướng dẫn cho các tỉnh, thành biết làm như thế nào, làm sao có thể làm chuẩn theo FTA Index...”, ông Khanh chia sẻ.

Hiện nay, những công việc cuối cùng trong giai đoạn lựa chọn đơn vị thực hiện đánh giá, khảo sát, đánh giá FTA để xây dựng Bộ chỉ số FTA Index đang triển khai theo kế hoạch, nhằm đảm bảo tiến độ và hoàn thành nhiệm vụ đã giao của Chính phủ.