Những đột phá chính sách nhằm phát triển ngành Công nghiệp môi trường

Hình thành và phát triển tại Việt Nam từ hàng chục năm trước gắn liền với sự ra đời của Luật Bảo vệ môi trường, Công nghiệp môi trường được xem như một nhiệm vụ quan trọng gắn liền với quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Là ngành kinh tế cung cấp các giải pháp công nghệ, thiết bị, sản phẩm dịch vụ và hạ tầng cần thiết để giảm phát thải, quản lý tài nguyên hiệu quả, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn…phục vụ cho công tác bảo vệ môi trường đồng thời gián tiếp góp phần vào quá trình xanh hóa nền kinh tế.

Thực tế ngành Công nghiệp môi trường Việt Nam bắt đầu được quan tâm định hình rõ nét khi các báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia và các bộ ngành lần lượt đưa nội dung quản lý nước thải, chất thải rắn, xử lý khí thải và kinh tế tuần hoàn vào chương trình hành động quốc gia. Giai đoạn 2016–2020, các văn bản chuyên môn và báo cáo thống kê ghi nhận sự phát triển ban đầu của chuỗi cung ứng thiết bị, dịch vụ và giải pháp xử lý môi trường, tuy nhiên phần lớn công nghệ tiên tiến vẫn phụ thuộc vào nhập khẩu… Số liệu thống kê cũng cho thấy, nhu cầu xử lý nước thải, rác thải rắn và chất thải nguy hại tăng mạnh do đô thị hoá, phát triển công nghiệp và thương mại điện tử; tuy nhiên năng lực xử lý tập trung trên toàn quốc hiện vẫn còn hạn chế, tỷ lệ cơ sở, làng nghề, khu công nghiệp có hệ thống xử lý đạt yêu cầu thấp; nhiều công nghệ then chốt và thiết bị chuyên sâu trong lĩnh vực CNMT hiện vẫn do doanh nghiệp FDI cung cấp hoặc nhập khẩu.

Thực trạng còn nhiều hạn chế này đồng thời cho thấy cơ hội lớn với doanh nghiệp trong nước trong việc nâng cao năng lực sản xuất, chuyển giao công nghệ và phát triển chuỗi giá trị nội địa. Trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển dịch, tái cơ cấu mạnh mẽ nền kinh tế theo hướng xanh, hạn chế phát thải, từng bước hiện thực hóa cam kết trung hoà carbon (Net- Zero) vào năm 2050, Công nghiệp môi trường càng đóng vai trò then chốt, được xem là ưu tiên chiến lược trong hiện thực hóa các cam kết quốc tế về môi trường cũng như chính sách xanh hóa phát triển bền vững của Việt Nam.

Mặc dù phát triển ngành Công nghiệp môi trường đã được Đảng, Nhà nước quan tâm từ rất sớm. Tuy nhiên thực tế nhiều rào cản, khiến nguồn lực đầu tư cho công nghiệp môi trường chưa cao, thị trường và chuỗi doanh nghiệp môi trường chưa phát triển mạnh…Ngày 04/9/2025 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1894/QĐ-TTg (Quyết định 1894/QĐ-TTg) phê duyệt Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường Việt Nam giai đoạn 2025-2030 (Chương trình). Mục tiêu là đưa Công nghiệp môi trường phát triển mạnh mẽ thành ngành kinh tế xanh độc lập, đóng góp quan trọng trong cơ cấu kinh tế, hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực công nghệ, nguồn lực, sản xuất trong nước, phát triển thị trường dịch vụ môi trường và thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn; đồng thời là bước chuẩn bị cho việc thực hiện các cơ chế kinh tế mới (ví dụ CBAM); đảm bảo độc lập tự chủ về công nghệ thiết bị trong giải quyết các thách thức liên quan đến bảo vệ môi trường trong nước và xuất khẩu…

Theo Bộ Công Thương thời gian tới cần tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật liên quan đến Công nghiệp môi trường để thúc đẩy lĩnh vực này phát triển mạnh mẽ, khai thác hiệu quả các tiềm năng và hoàn thành các mục tiêu đặt ra của Chương trình. Bên cạnh đó là sự tham gia hiệu quả từ phía các bộ, ngành liên quan theo Quyết định 1894/QĐ-TTg (như Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và môi trường, những hành động quyết liệt từ các địa phương…và nhất là sự chủ động của các doanh nghiệp…thúc đẩy ngành CNMT Việt Nam phát triển, giải quyết được các thách thức về môi trường, quá trình xanh hóa đồng thời khai thác hiệu quả giá trị từ ngành kinh tế xanh.