Điện về làng bún Ngãi Chánh năm 1997
Lò bún của Nguyễn Xuân Thành mỗi ngày ra lò 2,5 tấn bún tươi
Không lo, tiếng là lên thị xã rồi, nhưng đất An Nhơn vẫn là đất lúa. Giống lúa cao sản U-ải 32, ăn nước sông Thiết Trụ - một nhánh của sông Kôn chảy vào An Nhơn- cho năng suất lúa ở Nhơn Hậu lên đến 7 tấn/ha/vụ. Mỗi năm 2 vụ lúa, hộ làm bún ở đây có dư gạo để ăn, dư gạo để làm bún. Chỉ có loại gạo khô của An Nhơn làm bún mới ngon, không dính, lại dai. Hàng ngày, bún tươi từ thôn Ngãi Chánh đã nườm nượp tỏa về thành phố Quy Nhơn, ra các huyện phía Bắc tỉnh Bình Định, theo đường 19 lên Tây nguyên. Làm nên hương vị đặc trưng của một làng nghề bún cổ truyền.
Thế nhưng làm bún – thường không giàu lên từ bún - mà phất lên từ heo. Nước gạo - phụ phẩm của dây chuyền sản xuất bún là nguồn dinh dưỡng chủ yếu trong chăn nuôi. “Đại gia” Nguyễn Xuân Thành cho biết: “gia đình nuôi được 30 heo lứa, 4 heo nái. Cứ 3 tháng xuất chuồng một lần. Trừ chi phí, hàng năm thu về trên 160 triệu tiền heo”. Hệ thống hầm Bio-ga của các hộ làm bún - nuôi heo thôn Ngãi Chánh được xây dựng từ năm 2005, bài bản không chê vào đâu được. Điện chỉ dùng ưu tiên cho sản xuất bún bằng cơ giới tự động, xài ti vi, tủ lạnh - còn khí Bi o- ga dùng thắp sáng đèn măng sông, đun nước nóng, nấu ăn trong gia đình.
Cá biệt, gia đình Nguyễn Xuân Thọ không phất lên từ heo mà giàu lên nhờ máy sản xuất bún liên hợp. Từ một nông dân sinh ra và lớn lên tại làng nghề truyền thống Ngãi Chánh này. Anh chứng kiến cảnh làm bún thủ công truyền thống của thế hệ trước: năng suất không cao, mức độ lao động khá nặng nhọc qua các công đoạn; xay bột, giáo bột, nén bột và bắt bún. Anh mơ một ngày quê hương có điện là có thể đổi đời từ những chiếc máy làm bún tự động.
Tháng 8/1993 điện quốc gia đã về đến huyện An Nhơn; nhưng cả xã Nhơn Hậu năm 1997 mới đủ vốn kéo được điện về. Nguyễn Xuân Thọ với chút vốn kiến thức về cơ khí hồi còn học nghề sơ cấp; anh phải đi lên thị trấn Đập Đá cách làng chừng 5 cây số để mày mò làm ra chiếc máy ép bún tự động. Khi các cấu kiện của chiếc máy ép bún tự động đã phôi thai nên dạng - nên hình cũng là lúc thôn Ngãi Chánh của anh vừa có điện. Anh đem chiếc máy về làng lắp đặt và chạy thử thành công với 4 mô tơ truyền động cho 4 chức năng công tác chính: Đánh bột, ép bún, băng truyền và bơm nước xả… Thành công ngoài sức tưởng tượng. Công suất máy dần được tăng lên qua hiệu chỉnh hợp lý các công đoạn. Chiếc máy sản xuất bún liên hợp hoàn chỉnh đầu tiên của Nguyễn Xuân Thọ đã đạt đến 2,5 tấn bún/ngày trước sự ngỡ ngàng của các thợ bún thủ công làng nghề Ngãi Chánh.
Tiếng lành đồn xa, không chỉ sản xuất và lắp đặt theo nhu cầu trong thôn Ngãi Chánh mà chiếc máy liện hợp ép bún của Nguyễn Xuân Thọ đã tỏa đi khắp thị xã An Nhơn, vượt ra ngoài tỉnh Bình Định, ra tận Quảng Ngãi, Quảng Nam, theo bà con Bình Định lên tận Tây nguyên lập nghiệp. Nguyễn Xuân Thọ mở hẳn một xưởng cơ khí sau đó với 8 công nhân, chuyên sản xuất máy ép bún và các loại máy công tác phục vụ chế biến thực phẩm như máy xay, trộn bột, máy làm bánh tráng, bánh ướt, máy ép bánh hỏi… Nhưng máy ép bún liên hợp Ngãi Chánh vẫn là sản phẩm chủ đạo. Xưởng cơ khí và sản phẩm của “kỹ sư… bún” Nguyễn Xuân Thọ đang được các cơ quan chức năng đánh giá, hoàn chỉnh các thủ tục để cấp bằng sáng chế độc quyền.
Nguyễn Xuân Thọ tâm sự: “xã Nhơn Hậu chúng tôi đang phấn đấu hoàn thiện 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Nghề làm bún cổ truyền của thôn Ngãi Chánh tự hào đã truyền giữ được nghề của cha ông và vươn lên làm giàu từ những chiếc máy làm bún tự chế này. Làng nghề đang xây dựng hệ thống xử lý nước thải tốt hơn nữa và hoàn thiện các thủ tục công nhận thương hiệu trong năm 2012”.
