Định Hoá là huyện miền núi của tỉnh Thái Nguyên. Từ nhiều đời nay, bà con nông dân Định Hóa đã gắn bó mật thiết với cây lúa bao thai lùn. Đây là giống lúa đặc biệt, phụ thuộc vào ánh sáng ngày ngắn (nhóm giống lúa cảm quang), ít sâu bệnh, thích nghi với thổ nhưỡng, khí hậu vùng núi cao.
Sản phẩm gạo bao thai Định Hóa đã trở thành một loại đặc sản được người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh ưa chuộng. Tuy nhiên, mãi tới năm 2007, thương hiệu sản phẩm "gạo bao thai Định Hóa" mới được Nhà nước bảo hộ. Huyện đã tổ chức quy hoạch và đầu tư mở rộng sản xuất lúa bao thai hàng hoá, đặc biệt chú trọng đến khâu tuyển chọn giống gốc và kỹ thuật thâm canh.
Hiện nay, huyện đang thực hiện Đề án xây dựng vùng lúa bao thai đặc sản với quy mô 1.500 ha và sẽ mở rộng diện tích ra khoảng 3.000ha vào những năm tiếp theo. Có 16 xã của huyện Định Hóa hội tụ đủ các yếu tố cần thiết cả về thổ nhưỡng, điều kiện canh tác được quy hoạch thành vùng sản xuất lúa bao thai.
Trên địa bàn Định Hóa do địa hình cao, dốc tạo cánh đồng bậc thang nên hiện tượng rửa trôi diễn ra liên tục và mạnh làm tầng đất canh tác nhanh bạc màu, thiếu đi nhiều dinh dưỡng, nhất là các dinh dưỡng trung vi lượng đặc biệt thiết yếu cho cây lúa như Mg, Si, Ca…. Nguyên tố Mg vừa cấu tạo nên tế bào diệp lục, làm tăng hiệu suất quang hợp, Mg còn cấu tạo các loại Coenzim tạo ra hương vị và các chỉ tiêu chất lượng cơm gạo. Dinh dưỡng Si được cây lúa sử dụng nhiều gấp 4 lần dinh dưỡng đạm, giúp cho thân cứng, lá đứng, chống chịu sâu bệnh, chống đổ ngã và chống chịu nóng, rét, khô hạn cũng như nhiều biến động bất lợi của ngoại cảnh.
Để khai thác thế mạnh của cây lúa Định hóa, theo ông Lường Văn Vượng, Trưởng Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Định Hóa thì nông dân không chỉ gieo cấy bằng các giống lúa mới, hạt giống thuần chủng mà còn cần nâng cao trình độ thâm canh, trong đó đặc biệt chú trọng khâu lựa chọn phân bón và cách sử dụng phân bón phù hợp với cây trồng và đất đai Định Hóa.
Trên thị trường phân bón hiện nay, phân nung chảy Văn Điển không phải là phân hóa học, mà là phân khoáng thiên nhiên thân thiện môi trường, đáp ứng nhu cầu sản xuất nông nghiệp bền vững, nhất là trên chân đất lầy thụt, chua trũng và địa hình đồi dốc, ruộng bậc thang. Phân bón Văn Điển là sản phẩm chỉ sử dụng nguyên liệu là quặng thiên nhiên, dùng nhiệt độ cao nung chảy và làm lạnh đột ngột để các chất dinh dưỡng trong quặng từ dạng cây trồng khó hấp thụ trở thành dạng cây trồng dễ dàng hấp thụ, không sử dụng hóa chất và phương pháp hóa học.
Công ty Cổ phần Phân lân nung chảy Văn Điển đã làm ra những sản phẩm phân bón có tính ưu việt mà ít sản phẩm phân bón nào có thể so sánh được. Trong Phân lân nung chảy, ngoài thành phần dinh dưỡng chính là P2O5 hữu hiệu từ 15% đến 19% còn có nhiều chất dinh dưỡng khác rất cần thiết cho cây trồng như vôi (CaO 28-34%) để khử chua em phèn, khử độc đất, chất magie (MgO 15-18% ) để tăng diệp lục cho lá và tăng chất lượng nông sản; chất si líc(SiO2 24-32%).
Những thành phần này giúp cứng cây, dày lá, chống mất nước tăng khả năng chịu hạn, chịu rét và chống chịu sâu bệnh; ngoài ra còn có các chất vi lượng khác như đồng, co ban, mô líp đen, bo… rất cần thiết cho cây trồng, tổng thành phần dinh dưỡng có lợi cho cây trồng trong Phân lân nung chảy Văn Điển đạt tới 97 - 98%.
Do không tan trong nước và chỉ tan trong môi trường acid yếu do rễ cây tiết ra nên phân bón Văn Điển được cây sử dụng hết không để lại chất độc hại tồn dư trong đất, là loại phân thân thiện với môi trường. Tất cả các chất dinh dưỡng trong phân nung chảy Văn Điển được cây trồng hấp thụ hết trên 98%, không chỉ hiệu quả sử dụng của phân Văn Điển cao hơn các loại phân thông thường khác, mà trong quá trình cây trồng sử dụng phân Văn Điển độ PH trong dung dịch đất tăng dần, đất tơi xốp hơn.
Từ phân lân nung chảy văn Điển, kết hợp với đạm ure , kaly và một số dinh dưỡng vi lượng khác để sản xuất phân bón Đa yếu tố NPK chuyên bón lót lúa có nhiều công thức NPK 6:11:3, 10:10:5, 5:10:3 hoặc 8:8:4 (chuyên lúa 1)...; phân đa yếu tố NPK chuyên bón thúc lúa có nhiều công thức NPk (16 :5 :17) 12 :5 :10 ;14:6:8+TE hoặc 13:3:10 (chuyên lúa 2).
Những loại phân bón này ngoài việc cân đối các chất NPK theo nhu cầu sinh lý cây lúa từng giai đoạn đẻ nhánh, làm đòng; ngoài ra còn đủ mặt các chất trung, vi lượng giúp cây lúa sinh trưởng khỏe mạnh, chống chịu tốt với sâu bệnh và môi trường bất thuận. Phân đa yếu tố NPK Văn Điển được cân đối đầy đủ các dinh dưỡng cả đa lượng và trung vi lượng nên rất phù hợp với đồng đất Định Hóa- Thái Nguyên.
Từ những năm 2008, Chi nhánh Vật tư nông nghiệp Định Hóa kết hợp với hội nông dân, hội Phụ nữ các địa phương xây dựng nhiều mô hình sử dụng hiệu quả phân bón đa yếu tố NPK Văn Điển cho cây trồng trên địa bàn các xã. So với cách sử dụng phân bón truyền thống ở địa phương, dùng phân bón Văn Điển thì nông dân chăm cây lúa nhàn hơn, cây lúa cứng thân, dày lá, gọn khóm, lúa ít đổ kể cả chân ruộng lầy thụt, ít sâu bệnh, chắc thóc, ngon cơm hơn.
Ông Lê Đình Ngà - Chủ tịch UBND xã Bộc Nhiêu cho biết thêm: Xã có gần 40% dân số là dân tộc Kinh, chủ yếu là bà con quê Đông Hưng, Kiến Xương, Tiền Hải Thái Bình lên đây từ những năm 1960 theo phong trào “khai hoang xây dựng kinh tế miền núi”. Họ là những người đi tiên phong cùng bà con các dân tộc thiểu số tiếp thu khoa học phát triển sản xuất. Từ khi tiếp cận phân bón Văn Điển, nhiều người dân Định Hóa rất ưa dùng loại phân bón này vì lúa ít đổ, ít bệnh mà nhiều thóc, cơm ngon, nhất là với các giống lúa dễ đổ ngã, chân ruộng chua trũng.
Những năm gần đây, Công ty Phân Lân nung chảy văn Điển ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, cho ra những sản phẩm phân bón đa yếu tố NPK dạng viên nén hoặc phối trộn dạng hạt ít dằm gai nhọn nên nông dân dễ sử dụng hơn. Trên đồng đất Định Hóa, bà con nơi đây đang sử dụng khoảng 15-20kg / sào phân chuyên lót lúa ĐYT NPK 6:11:3 hoặc chuyên lúa 1 cho những giống lúa cao cây, dễ đổ hoặc nhiều thóc như lúa bao thai, nếp vải, nếp dầu, khang dân 18 hoặc J02..; thực hiện bón vùi sâu trước cấy để giảm rửa trôi trên vùng đất dốc, ruộng bậc thang. Sử dụng phân chuyên thúc lúa 2 lượng khoảng 10-15kg/ sào, bón thúc đẻ sớm. Bón kết thúc sớm, không bón muộn, không bón làm nhiều lần.,
Qua thực tế sử dụng phân bón Văn Điển chuyên bón lót và chuyên bón thúc lúa bà con không bón thêm phân đạm hoặc các loại phân bón khác nên lúa cứng cây, dày bông; khi lúa chín, ruộng lúa một màu vàng tươi lá gừng. Phân bón Văn Điển đã thực sự đồng hành cùng bà con các dân tộc huyện Định Hóa mở rộng thương hiệu lúa đặc sản và làm tăng năng suất, chất lượng hạt gạo vùng cao.
