Theo Thương vụ Việt Nam tại Philippines, ngày 13/11/2015, Tổng thống Philippine Benigno S. Aquino III đã ký ban hành Luật số 10697 - Đạo luật ngăn chặn sự phát triển và phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt thông qua kiểm soát hoạt động mua bán các sản phẩm hàng hóa chiến lược, kiểm soát việc cung ứng dịch vụ liên quan và cung ứng sản phẩm hàng hóa chiến lược cho các mục đích khác (Repulic Act No. 10697 – An Act preventing the profiferation of weapons of mass destruction by managing the trade in strategic goods, the provision of related services and for other purposes), gọi tắt là Luật kiểm soát thương mại chiến lược (Strategic Trade Management Act).
Việc ban hành Luật kiểm soát thương mại chiến lược số 10697 là hiện thực hóa cam kết của Philippines về việc tuân thủ Nghị quyết số 1540 của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc đã được hầu hết các nước thành viên biểu quyết thông qua năm 2004, theo đó yêu cầu các nước thành viên xây dựng và thực thi các biện pháp kiểm soát thương mại chiến lược để ngăn chặn sự phát triển/phổ biến các loại vũ khí hạt nhân, vũ khí hóa hoặc sinh học và việc mua, bán, vận chuyển chúng. Luật số 10697 là khung pháp lý để kiểm soát thương mại chiến lược tại Philippines.
Tại Điều 2, Luật số 10697 có nêu chính sách của Nhà nước Philippines là không có vũ khí hủy diệt hàng loạt (WMD - weapons of mass destruction) trong khu vực lãnh thổ, phù hợp với lợi ích quốc gia, đảm bảo tuân thủ với các cam kết và nghĩa vụ quốc tế, bao gồm cả Nghị quyết Hội đồng bảo an liên hợp quốc số 1540, xây dựng và thực hiện các biện pháp hiệu quả để tạo lập hành lang pháp lý, các cơ chế quản lý nội địa nhằm ngăn chặn sự phát triển và phổ biến của các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt cũng như việc vận chuyển chúng; và nhằm duy trì an ninh và hòa bình thế giới; và khuyến khích phát triển kinh tế bằng việc thúc đẩy giao thương và đầu tư thông qua việc kiểm soát các hoạt động mua bán sản phẩm hàng hóa chiến lược và kiểm soát việc cung ứng các dịch vụ liên quan.
Đối tượng áp dụng và cơ chế thực hiện kiểm soát thương mại chiến lược của Philippines
Luật số 10697 áp dụng đối với: (i) bất kỳ thể nhân hoặc cá nhân đang hoạt động kinh doanh trong phạm vi lãnh thổ Philippines mà có tham gia hoặc ý định tham gia xuất khẩu các sản phẩm hàng hóa chiến lược từ Philippines, bao gồm cả các đặc khu kinh tế và cầu cảng xuất khẩu tự do, nhập khẩu các sản phẩm hàng hóa chiến lược vào Philippines, hoặc vận chuyển hoặc tàu chuyên chở các sản phẩm hàng hóa chiến lược qua lãnh thổ Philippines và cung ứng các dịch vụ liên quan; và áp dụng đối với tất cả những người Philippines cung ứng các dịch vụ này bất kể ở đâu; và (ii) việc tái xuất sang nước khác các sản phẩm hàng hóa chiến lược đã được nhập khẩu vào Philippines.
Về cấu trúc và cơ chế thực hiện, Điều 6, Luật số 10697 quy định về Cơ quan kiểm soát trung tâm, theo đó một Ủy ban thường trực đặt dưới Hội đồng an ninh quốc gia (NSC – National Security Council) được đặt tên là Ủy ban kiểm soát thương mại chiến lược (NSC-Strategic Trade Management Committee) gọi tắt là NSC-STMCom là cơ quan kiểm soát trung tâm được trao thẩm quyền quản lý và quyết định mọi vấn đề liên quan tới hoạt động mua bán các sản phẩm hàng hóa chiến lược, với thành phần bao gồm (1) một Bộ trưởng thường trực cấp cao làm Chủ tịch Ủy ban; (2) Bộ trưởng Bộ Công Thương làm Phó Chủ tịch Ủy ban; và các thành viên của Ủy ban bao gồm (3) Bộ trưởng Bộ Ngoại giao; (4) Bộ trưởng Bộ Tư pháp; (5) Bộ trưởng Bộ Quốc phòng; (6) Bộ trưởng Bộ Nội địa và chính quyền địa phương; (7) Bộ trưởng Bộ Tài chính; (8) Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải; (9) Cố vấn An ninh quốc gia; (10) Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường; (11) Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ; (12) Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp; (13) Bộ trưởng Bộ Y tế. Tổng số thành viên của Ủy ban là 13 thành viên.
Các thành viên của Ủy ban không phải là Chủ tịch, Phó Chủ tịch có thể ủy quyền đại diện tham gia thành viên Ủy ban cho cá nhân với chức danh không thấp hơn Thứ trưởng tại cơ quan mình. Cứ 05 thành viên của Ủy ban sẽ cho phép thành lập một tiểu ban quyết định một vấn đề liên quan tới giao dịch thương mại chiến lược.
Trung tâm quản lý chương trình (PMC - Program Management Center) thuộc Hội đồng chống khủng bố (ATC – Anti-Terrorism Council) đảm nhiệm chức năng là Ban thư ký.
Luật số 10697 cũng quy định thành lập Văn phòng Quản lý thương mại chiến lược (STMO - Strategic Trade Management Office) thuộc Bộ Công Thương, là cơ quan trực tiếp thực thi các chính sách kiểm soát thương mại chiến lược.
Hàng hóa thuộc danh mục kiểm soát thương mại chiến lược của Philippines
Theo Luật số 10697, hàng hóa thuộc danh mục kiểm soát thương mại chiến lược của Philippines gồm: (i) các sản phẩm/hàng hóa quân sự là các sản phẩm/hàng hóa, phần mềm và công nghệ kỹ thuật được nghiên cứu, thiết kế, sản xuất cho mục đích quân sự; (ii) các sản phẩm/hàng hóa lưỡng dụng là những sản phẩm/hàng hóa, phần mềm, công nghệ kỹ thuật được sử dụng cho cả mục đích dân sự và quân sự); và (iii) các sản phẩm/hàng hóa do nhà nước kiểm soát là những sản phẩm/hàng hóa do nhà nước kiểm soát vì lý do an ninh quốc gia, chính sách ngoại giao, chống khủng bố, kiểm soát tội phạm và an ninh cộng đồng.
Quy trình đăng ký cấp phép đối với việc mua bán sản phẩm hàng hóa chiến lược bao gồm đăng ký (đối với các sản phẩm thuộc danh mục kiểm soát thương mại chiến lược). Văn phòng Quản lý thương mại chiến lược thuộc Bộ Công Thương tiếp nhận hồ sơ đăng ký để xác định xem sản phẩm/hàng hóa có thuộc danh mục hàng hóa chiến lược hay không. Nếu các sản phẩm hàng hóa thuộc danh mục hàng hóa chiến lược thì cơ quan này sẽ cấp phép hoặc từ chối cho phép nhập khẩu.
Phục vụ và hỗ trợ cho các hoạt động của Ủy ban kiểm soát thương mại chiến lược NSC-STMCom bao gồm các cơ quan có liên quan (i) Cục Hải quan thuộc Bộ Tài chính; (ii) Cục Quản lý động vật thuộc Bộ Nông nghiệp; (iii) Cục Quản lý dược và thực phẩm và (iv) Cục Kiểm dịch thuộc Bộ Y tế; (v) Viện nghiên cứu hạt nhân và (vi) Cục Công nghệ thông tin và viễn thông thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ; các cơ quan (vii) Quân đội Philippines, (viii) Cảnh sát Philippine, (ix) Hải cảnh Philippines, (x) Cục An toàn giao thông thuộc Bộ Giao thông vận tải, (xi) Cục Điều tra thuộc Bộ Tư pháp, (xii) Văn phòng chưởng lý thuộc Văn phòng tổng thống, (xiii) Cục dẫn độ đặc biệt và dẫn độ tội phạm, và các cơ quan cần thiết khác.
Các hành vi vi phạm quy định về kiểm soát thương mại chiến lược có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự tùy theo tính chất và mức độ của hành vi.
