Yên Bái có gần 30.000 ha đất trồng quế, chủ yếu tập trung ở các huyện: Văn Yên, Trấn Yên, Văn Chấn. Trong đó, được trồng nhiều nhất và chất lượng cũng tốt nhất là ở huyện Văn Yên. Đến Văn Yên, đâu đâu cũng bắt gặp cây quế. Đây là cây trồng truyền thống của đồng bào Dao, Tày. Mỗi khi con cái đến tuổi dựng vợ gả chồng, cha mẹ đều trồng một đồi quế tặng con để làm vốn. Bởi thế, các xã vùng cao: Đại Sơn, Viễn Sơn, Mỏ Vàng, Châu Quế Hạ, Phong Dụ Thượng, Xuân Tầm, Tân Hợp (Văn Yên), Quy Mông, Kiên Thành, Y Can (Trấn Yên), Sùng Đô, Nậm Mười, Nậm Búng, Sơn Lương (Văn Chấn) bạt ngàn những đồi quế lớn. Khu vực này là nơi bà con dân tộc Dao trồng và phát triển cây quế đầu tiên, cũng là nơi được lựa chọn bước đầu xây dựng chỉ dẫn địa lý cho thương hiệu quế Văn Yên.
Cây xóa đói giảm nghèo
Với diện tích quế lớn nhất cả nước, quế Văn Yên không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn được xuất khẩu sang các thị trường Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ và nhiều nước châu Âu khác. Mặc dù vẫn là sản phẩm thô, sơ chế, mỗi năm Văn Yên cung cấp ra thị trường từ 4.500 đến 5.000 tấn quế các loại, doanh thu hàng chục tỷ đồng. So với nhiều cây trồng khác, cây quế đã mang lại cho người dân một nguồn thu lớn và ổn định. Gắn bó với người Dao từ bao đời nay, cây quế như một phần cuộc sống, là nét văn hóa đặc trưng của bà con các dân tộc ở đây. Nhiều hộ thu hàng trăm triệu đồng mỗi năm từ rừng quế, hàng ngàn gia đình có cuộc sống ổn định và trở nên giàu có nhờ cây quế. Cây quế hiện không những là cây xóa đói giảm nghèo mà còn là cây chủ lực cho phát triển kinh tế địa phương.
Theo các nhà khoa học, khí hậu ở đây rất thích hợp cho sự phát triển của cây quế, mưa và độ ẩm chính là lý do khiến quế Văn Yên có lượng tinh dầu cao hơn các vùng trồng quế khác. Ngoài lợi ích kinh tế, cây quế còn góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, tăng độ che phủ rừng, giữ nước, chống xói mòn ở các vùng đồi dốc, bảo tồn và phát triển sự đa dạng các nguồn gen quý cây bản địa.
Để hương quế mãi bay xa
Từ hàng chục năm nay, vùng quế Văn Yên đã nổi tiếng trên thế giới. Tháng 01/2010 Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã quyết định chứng nhận đăng ký Chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm quế Văn Yên. Để nâng cao giá trị cây quế, tỉnh Yên Bái đã xây dựng thương hiệu quế Văn Yên trên cơ sở quy hoạch lại vùng trồng, đồng thời áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, nghiên cứu, phát triển cây quế chất lượng cao, nhằm tạo vùng nguyên liệu bền vững. Song song với đó, tỉnh còn chú trọng tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, mang sản phẩm quế Yên Bái quảng bá khắp các thị trường trong và ngoài nước.
Xác định quế là cây trồng chủ lực, tỉnh Yên Bái rất chú trọng phát triển sản xuất quế theo hướng bền vững, tạo ra sản phẩm sạch, sản phẩm hữu cơ đáp ứng nhu cầu thị trường trong và ngoài nước, đưa sản phẩm quế Yên Bái thâm nhập vào các thị trường phát triển như châu Âu, Mỹ…; đồng thời gắn sản xuất với công nghiệp chế biến các sản phẩm từ cây quế.
Tuy nhiên, để phát triển cây quế một cách bền vững và đạt hiệu quả kinh tế cao, Yên Bái cần có những cơ chế, chính sách phù hợp, khuyến khích các doanh nghiệp, công ty đủ mạnh đầu tư xây dựng cơ sở chế biến sâu sản phẩm tinh dầu quế, tiêu thụ sản phẩm cho người trồng quế trên địa bàn.Hướng đi đó sẽ mang lại nhiều triển vọng cho cây quế phát triển đúng với tiềm năng, người dân yên tâm trồng, phát triển vững chắc diện tích quế, đem lại hiệu quả lâu dài.
Trong khai thác, cần hướng dẫn đồng bào khai thác hợp lý để không làm ảnh hưởng đến sự phát triển và chất lượng cây quế, tránh tận thu quá mức, khai thác ồ ạt; chặt cây, tỉa cành không khoa học, tác động xấu đến sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng. Các doanh nghiệp chế biến cần hỗ trợ người dân tiền giống, vườn ươm, làm đường giao thông đến vùng khó khăn để thuận tiện cho việc vận chuyển nguyên liệu về nhà máy chế biến; bảo đảm chất lượng sản phẩm và hướng mạnh vào xuất khẩu trực tiếp, bảo vệ thương hiệu để hương quế Yên Bái mãi bay xa.
