Lượng gạo tồn trữ khổng lồ trong các nhà kho của Chính phủ Thái Lan sẽ khiến tình trạng dư thừa gạo trên toàn cầu thêm trầm trọng.
Theo ước tính của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), lượng gạo dự trữ của Thái Lan sẽ tăng thêm 24% đạt mức 15,5 triệu tấn trong niên vụ 2013/14 trong bối cảnh sản lượng gạo toàn cầu tăng 1,7% lên mức cao nhất từng được ghi nhận, đạt 476,8 triệu tấn. Các chuyên gia phân tích và thương nhân tham gia khảo sát của hãng tin Bloomberg dự báo, giá gạo trắng 5% tấm Thái Lan vốn được coi là giá tham chiếu cho gạo Châu Á sẽ giảm 12% xuống còn 390 USD/tấn cho đến tháng 4/2014, chạm mức thấp nhất trong vòng 5 năm.
Tính từ đầu năm đến nay, giá gạo Thái Lan đã sụt giảm 24% xuống còn 445 USD/tấn; trong khi đó chỉ số Standard & Poor’s GSCI Agriculture Index, đo lường sự biến động giá của 8 loại hàng hóa nông sản, đã giảm 17% và đang hướng đến năm giảm mạnh nhất kể từ năm 2008.
Kể từ tháng 10/2011, Chính phủ Thái Lan đã chi 21,6 tỷ USD qua chương trình trợ giá thu mua gạo, thu mua lúa gạo từ nông dân với mức giá cao hơn khoảng 50% giá thị trường nhằm nâng mức thu nhập của người nông dân Thái Lan. Chương trình này đã tạo ra một lượng gạo dự trữ khổng lồ tại các nhà kho Thái Lan, ước tính lượng gạo này có thể đáp ứng nhu cầu nhập khẩu hàng năm của 8 quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới và vẫn còn dư thừa. Nguồn cung gạo trên toàn cầu đang trở nên dư thừa trong bối cảnh sản lượng các loại ngũ cốc khác như ngô, lúa mỳ cũng đạt mức cao kỷ lục, qua đó đẩy giá lương thực xuống mức thấp nhất trong vòng 3 năm.
Ông Uthai Thongsaensuk 45 tuổi, một nông dân tại tỉnh Udon Thani, Đông Bắc Thái Lan cho biết: “Tôi đã thuê thêm đất, tăng diện tích canh tác lên gấp đôi nhằm canh tác thêm nhiều lúa để bán cho Chính phủ (Thái Lan). Những người khác cũng đang làm như vậy”.
Dưới áp lực đe dọa biểu tình của người nông dân, Chính phủ Thái Lan đã phải rút lại kế hoạch cắt giảm giá hỗ trợ thu mua lúa gạo, Chính phủ Thái Lan sẽ chi ra 270 tỷ Baht (8,6 tỷ USD) để mua gạo từ người nông dân trong vụ mùa thu hoạch bắt đầu từ tháng này. Đảng cầm quyền Thái Lan Pheu Thai đã giành chiến thắng đa số trong cuộc bầu cử năm 2011 nhờ sự hậu thuẫn từ các cử tri tại các vùng nông thôn, vốn chiếm tới 87% dân số Thái Lan. USDA dự báo, sản lượng gạo Thái Lan sẽ tăng 4,5% lên mức 21,1 triệu tấn trong niên vụ 2013/14.
Tình hình nhập khẩu gạo trên thế giới
Nhu cầu nhập khẩu gạo từ Trung Quốc, quốc gia sản xuất và nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới, có thể giúp giảm bớt lượng gạo dư thừa trên toàn cầu. Những đợt nắng nóng diễn ra vào đầu năm nay tại Trung Quốc có thể khiến sản lượng gạo của nước này giảm xuống và IGC dự báo sản lượng gạo của Trung Quốc sẽ giảm 1,1% xuống còn 141,4 triệu tấn. USDA dự báo lượng gạo được Trung Quốc nhập khẩu sẽ tăng 6,3% lên mức 3,4 triệu tấn trong niên vụ 2013/14
Theo FAO, trong năm 2013, lượng gạo nhập khẩu toàn cầu sẽ lần đầu tiên giảm xuống kể từ năm 2009 do nhu cầu nhập khẩu từ một số quốc gia Châu Phi và Châu Á giảm xuống. Trong tháng 8/2013, FAO cho biết, mậu dịch gạo toàn cầu có thể giảm 2,5% xuống còn 37,5 triệu tấn.
Theo số liệu của USDA, lượng gạo xuất khẩu của Thái Lan trong năm 2012 giảm mạnh 35% xuống còn 6,9 triệu tấn. Dưới tác động của chương trình trợ giá thu mua lúa gạo, giá gạo Thái Lan đã trở nên kém cạnh tranh hơn so với giá gạo Việt Nam và Ấn Độ. Ông Chookiat Ophaswongse, chủ tịch danh dự của Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan (TREA), Chính phủ Thái Lan đang chịu áp lực phải đẩy nhanh tiến độ bán gạo tồn trữ và giải phóng nhiều gạo hơn ra thị trường thế giới.
Trong tháng 9/2013, hãng xếp hạng tín nhiệm Moody’s Investors Service đã cảnh báo chương trình trợ giá thu mua lúa gạo gây ra những rủi ro đối với mục tiêu cân bằng ngân sách đến năm 2017 của Thái Lan. Theo số liệu tổng hợp của Bloomberg, lượng tiền đổ vào chương trình được tài trợ và đảm bảo bởi Bộ Tài chính Thái Lan, tương đương khoảng 13% ngân sách năm tài khóa hiện hành.
Giá lương thực toàn cầu được theo dõi bởi FAO đã giảm tháng thứ 5 liên tiếp tính đến tháng 9/2013, đạt mức thấp nhất trong vòng 3 năm trong bối cảnh triển vọng thu hoạch các loại ngũ cốc sẽ đạt mức kỷ lục. Theo FAO, trong năm nay, so với mức giảm của các loại hàng hóa khác như: dầu, đường, thịt và sản phẩm từ sữa, giá các loại ngũ cốc đã có mức giảm mạnh nhất với 21%. USDA dự báo, sản lượng ngô toàn cầu sẽ tăng thêm 11% lên mức 956,5 triệu tấn, sản lượng lúa mỳ tăng 8,2% lên mức 708,9 triệu tấn.
Ông Darren Cooper, nhà kinh tế học cấp cao tại Hội đồng ngũ cốc quốc tế (IGC – London, Anh) cho biết, lượng gạo dự trữ tại 5 nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, bao gồm: Ấn Độ, Việt Nam, Thái Lan, Pakistan, và Mỹ, sẽ tăng 6,8% đạt mức cao kỷ lục trong niên vụ 2013/14 với 42,6 triệu tấn. Theo Tổ chức nông nghiệp và lương thực Liên Hợp Quốc (FAO), lượng gạo dự trữ toàn cầu sẽ tăng năm thứ 9 liên tiếp, tăng 4,8% đạt 183 triệu tấn, qua đó nâng tỷ lệ dự trữ /sử dụng gạo lên mức cao nhất kể từ năm 2002/03.
Ông Concepcion Calpe, nhà kinh tế học cấp cao tại FAO nhận định, sự sụt giảm giá gạo đã diễn ra trong thời gian dài do lượng gạo dự trữ trên thế giới đã tăng đều trong những năm vừa qua và đang đạt mức cao chưa từng có.
