Ngày này năm trước, chúng ta đã cùng tự hào chứng kiến tấm biểu ngữ chào mừng thành viên thứ 150 được trang trọng kéo lên trên cổng trụ sở WTO. Mặc dù khoảng thời gian 1 năm chưa đủ để chúng ta có thể nhìn nhận tổng thể những tác động của sự kiện này, nhưng những dấu ấn quan trọng, rõ nét đối với nền kinh tế trong năm đầu tiên trở thành thành viên WTO là không thể phủ nhận.
Đàm phán gia nhập WTO là cuộc đàm phán thương mại quy mô nhất về cả thời gian và phạm vi các thỏa thuận. Việc gia nhập WTO thực sự là cột mốc quan trọng trên con đường phát triển của một nền kinh tế đang chuyển đổi như Việt Nam. Trong vòng hơn 10 năm kể từ khi bắt đầu nộp đơn gia nhập tới thời điểm kết thúc đàm phán, thương mại nước ta đã mang diện mạo hoàn toàn mới với những thay đổi về chất. Việt Nam đã hội nhập và trở thành một bộ phận không thể tách rời của kinh tế thế giới với tư cách là một nhà xuất khẩu lớn nhiều mặt hàng. Xuất khẩu liên tục tăng trưởng ở mức hai con số và hiện chiếm xấp xỉ 68% GDP (thuộc loại cao trên thế giới) đưa Việt Nam vào diện các nước có nền kinh tế mở.
Bởi vậy, có thể khẳng định rằng, việc trở thành thành viên WTO thực chất là kết quả tất yếu, phản ánh khách quan những thành tựu của 20 năm đổi mới.
Bên cạnh những cơ hội to lớn nêu trên, trong năm đầu tiên thực thi cam kết WTO, Việt Nam cũng đã bộc lộ phần nào những thách thức lớn mà chúng ta phải đối phó. Nhập siêu đạt mức hai con số do nhập khẩu có tốc độ tăng gấp rưỡi xuất khẩu. Cơ sở hạ tầng bao gồm hệ thống đường giao thông, cảng, điện, nước… trở nên quá tải và có nguy cơ không đáp ứng kịp nhu cầu phát triển kinh tế nếu không có những giải pháp quyết liệt và nỗ lực vượt bậc của các cấp, các ngành. Thiếu lao động trình độ cao trong hầu hết các ngành đặc biệt là trong những ngành công nghệ cao, dịch vụ… đang kìm hãm quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Đây cũng là nguyên nhân cơ bản khiến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam tạo ra được ít giá trị gia tăng, kém cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Ngoài ra, những thách thức về môi trường, công ăn việc làm… cũng đang tạo áp lực lên nền kinh tế. Kinh nghiệm của các nước đi trước cho thấy, đây là những vấn đề mang tính kinh điển với mọi nền kinh tế mở cửa trong giai đoạn công nghiệp hóa. Mục tiêu tăng trưởng bền vững sẽ tuỳ thuộc vào cách thức mỗi quốc gia đối phó với các thách thức này.
Với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực thương mại, Bộ Công Thương đang tiếp tục thực hiện một loạt các giải pháp hỗ trợ cho hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp trên một số hướng sau. Trước hết, tập trung tăng cường các cơ hội tiếp cận thị trường cho hàng xuất khẩu Việt Nam. Theo hướng này, Bộ Công Thương đang chủ trì tiến trình đàm phán về các khu vực mậu dịch tự do với Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, úc, New Zealand, ấn Độ… nhằm dỡ bỏ các rào cản thuế, phi thuế cho xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam sang các thị trường này. Các hoạt động xúc tiến cũng được tăng cường và đa dạng hóa thông qua hệ thống tham tán và các xúc tiến thương mại quốc gia. Thứ hai, tạo dựng môi trường thương mại minh bạch, cạnh tranh bình đẳng. Chúng tôi phối hợp bảo vệ quyền lợi của các doanh nghiệp trong các vụ kiện liên quan tới giá, bản quyền… xử lý các hình thức cạnh tranh không lành mạnh; tăng cường công tác vận động các nước công nhận Việt Nam là kinh tế thị trường; triển khai Luật Cạnh tranh… Thứ ba, Bộ Công Thương đang từng bước triển khai Chính phủ điện tử, tăng cường cơ chế cung cấp, trao đổi thông tin với doanh nghiệp qua các cổng thương mại điện tử, hỏi đáp về chính sách thương mại… Đổi mới và khẳng định quyết tâm của Đảng và Chính phủ Việt Nam tiếp tục sự nghiệp cải cách vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh”. Đó là kết quả của sự chỉ đạo sát sao về đường lối của lãnh đạo Đảng, Nhà nước; nỗ lực thực thi của các bộ, ngành và sự phấn đấu vươn lên của các doanh nghiệp. Chúng ta cũng ghi nhận sự đóng góp tích cực của các cán bộ trực tiếp tham gia vào quá trình đàm phán. Sự trưởng thành về chuyên môn, tinh thần lao động tận tuỵ, sáng tạo của đội ngũ đàm phán của Việt Nam đã được chính các đối tác đàm phán và Ban Thư ký WTO ghi nhận.
Năm vừa qua cũng đã chứng kiến những nỗ lực của Việt Nam trong việc tích cực và chủ động thực hiện tư cách thành viên WTO của mình. Trước hết, các bộ, ngành đã dành sự quan tâm thích đáng cho việc ban hành các văn bản pháp lý để thực hiện cam kết. Điều này đã củng cố niềm tin của cộng đồng quốc tế vào quyết tâm của Chính phủ Việt Nam thực hiện nghiêm túc các nghĩa vụ thành viên của mình. Thứ hai, để tận dụng các cơ hội và vượt qua các thách thức của WTO, trên cơ sở Nghị quyết Trung ương 4 của Đảng, Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương đã ban hành các chương trình hành động để cụ thể hóa các nhiệm vụ trong lĩnh vực quản lý của mình. Thứ ba, trong khuôn khổ WTO, chúng ta đã tiến hành đàm phán với một số đối tác đang xin gia nhập để giải quyết các quyền lợi thương mại của Việt Nam. Ta đã ký thoả thuận kết thúc đàm phán gia nhập với Nga, Ucraina với điều khoản công nhận kinh tế thị trường lẫn nhau, bên cạnh các cam kết về mở cửa thị trường cho các mặt hàng Việt Nam quan tâm. Ngoài ra, chúng ta cũng tích cực tham gia vào các Uỷ ban đàm phán và cùng các thành viên đóng góp vào nội dung các văn kiện của Vòng Doha. Trong thời gian tới, khi cơ quan đại diện tại Geneva tiếp tục kiện toàn, chúng ta sẽ có điều kiện triển khai nhiều hoạt động hiệu quả, ý nghĩa hơn, nhằm hiện thực hóa tư cách thành viên của mình.
Lợi ích lớn nhất mà việc thực thi các cam kết WTO đem lại chính là môi trường kinh doanh được cải thiện theo hướng minh bạch, thông thoáng giúp huy động hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nước cho phát triển. Kinh tế năm vừa qua đạt mức tăng trưởng ngoạn mục 8,5%. Đầu tư nước ngoài có sự chuyển đổi mạnh mẽ từ năm 2006 và ước đạt mức kỷ lục 20 tỷ USD trong năm 2007. Kim ngạch xuất khẩu tăng 21,5% đạt 48 tỷ USD. Đây là kết quả từ những quyết tâm của Chính phủ trong đổi mới cơ chế quản lý; nỗ lực của các bộ, ngành trong công tác cải cách hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh; đặc biệt là sự năng động, sáng tạo của các doanh nghiệp.
Bức tranh kinh tế sau 1 năm gia nhập WTO mặc dù chưa đầy đủ, nhưng cũng cho chúng ta nhiều điều phải suy ngẫm. Chúng ta có quyền tự hào với những kết quả đã đạt được nhưng cũng phải nhận thức được những thách thức to lớn đối với mục tiêu phát triển bền vững. Việt Nam vẫn là nước đang phát triển trình độ thấp và còn khá xa mục tiêu trở thành một nước công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tôi nhiệt liệt biểu dương những nỗ lực của các cán bộ, công chức và các doanh nghiệp đã có đóng góp tích cực vào những thành tích nói trên, đồng thời kêu gọi nỗ lực và sự năng động, sáng tạo hơn nữa trong thời gian tới.
