Thiếu muối nguyên liệu do đâu?

Thiếu do điều hành?
Tuy nhiên, tại cuộc họp, đại diện Cục Chế biến nông lâm thủy sản và Nghề muối cho biết, về cân đối cung cầu, thì với 800.000 tấn muối sản xuất trong niên vụ 2011, cộng với 410.000 tấn muối tồn kho từ năm 2010, 150.000 tấn dự trữ gối vụ và 102.000 tấn nhập khẩu theo hạn ngạch, nguồn cung muối năm 2011 lên tới 1,462 triệu tấn, hoàn toàn đáp ứng các nhu cầu muối (khoảng 1,35 triệu tấn/năm) cho công nghiệp hóa chất, bảo quản chế biến hải sản, tiêu dùng hàng ngày, các nhu cầu khác và cả dự trữ gối vụ. Thậm chí, nguồn cung muối trong nước cơ bản còn vượt cầu tới 112.000 tấn. 

Phát biểu tại cuộc họp, 3 “ông lớn”: Công ty TNHH MTV Hóa chất cơ bản Miền Nam; Công ty CP Hóa chất Việt Trì và Công ty CP hữu hạn Vedan đã lên tiếng khẳng định về việc thiếu muối cho sản xuất NaOH dẫn đến các doanh nghiệp nhà nước hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hóa chất cơ bản có nguy cơ bị ngừng sản xuất do thiếu trầm trọng muối nguyên liệu, nhưng lại không thể nhập khẩu nguyên liệu này bởi những vướng mắc trong điều hành của chính cơ quan quản lý nhà nước. 

Ông Lê Văn Hùng - Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Hóa chất cơ bản Miền Nam cho biết, theo văn bản hướng dẫn của Cục Chế biến nông lâm thủy sản và Nghề muối, tháng 10/2010, Công ty đã ngay lập tức gửi văn bản đến các doanh nghiệp sản xuất muối trong nước như Công ty Liên doanh Muối Đầm Vua, Vĩnh Hảo, Ninh Thuận... yêu cầu cung cấp muối công nghiệp để phục vụ cho kế hoạch sản xuất 2011. Công văn gửi đi duy nhất chỉ có Công ty Cổ phần Muối Ninh Thuận chính thức trả lời không có khả năng cung ứng muối công nghiệp. Trong khi đó, lượng muối công nghiệp nhập khẩu trong đợt 1 gần như đã dùng hết trong 6 tháng qua. Nếu cứ tình hình này thì doanh nghiệp sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Theo báo cáo của Cục Hóa chất, năm 2011, muối công nghiệp nhập khẩu khoảng 260 nghìn tấn, trong 6 tháng đầu năm, hạn ngạch nhập khẩu mới chỉ đạt 102 nghìn tấn. 

Cục trưởng Cục Hóa chất Bộ Công Thương, Phùng Hà cho biết, mặc dù muối không phải là mặt hàng cấm nhập khẩu và được quản lý nhập khẩu theo hạn ngạch thuế quan, nhưng để đảm bảo quyền lợi chung, Bộ Công Thương đều tổ chức cuộc họp vào cuối mỗi năm với các bên liên quan trước khi quyết định cấp hạn ngạch nhập khẩu muối cho năm tiếp theo. Hạn ngạch nhập khẩu 102 nghìn tấn muối công nghiệp và muối tinh khiết dùng trong y tế của năm 2011 chính là quyết định dựa trên cơ sở thống nhất giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Tài Chính. Ông Phùng Hà cho biết, thực hiện cam kết gia nhập WTO, Việt Nam phải nhập khẩu 180 nghìn tấn muối/năm. Vì vậy, hạn ngạch nhập khẩu 102 nghìn tấn muối của năm 2011 đã thấp hơn nhiều so với cam kết cũng như so với hạn ngạch 182 nghìn tấn của năm 2010 và nhiều năm gần đây. 

Hay do chất lượng muối sản xuất trong nước?
Mặc dù Việt Nam là nước có lợi thế để sản xuất muối, nhưng lại chưa được đầu tư thỏa đáng nên sản lượng muối không ổn định, hạt muối làm ra thường lẫn nhiều tạp chất và không đạt được độ khô cần thiết. Một lý do nữa đó là, công nghệ sản xuất xút - clo hiện nay của các doanh nghiệp là công nghệ điện phân màng trao đổi ion (màng membran), đòi hỏi muối công nghiệp phải có chất lượng cao, đặc biệt các tạp chất kim loại trong muối phải rất thấp để không làm ảnh hưởng đến năng suất điện phân và phá huỷ màng membran. Vì vậy, nhiều năm nay vẫn tồn tại tình trạng muối ăn thì thừa, nhưng muối chất lượng cao (muối công nghiệp) lại thiếu và Bộ Công Thương vẫn phải cấp hạn ngạch cho doanh nghiệp có nhu cầu nhập khẩu muối chất lượng cao. Đại diện cho Công ty Vedan, ông Phan Chính Hào cũng cho biết, qua khảo sát, chất lượng muối sản xuất trong nước đều không đạt được nhu cầu sản xuất xút axit của doanh nghiệp. 

Theo ông Hùng (Công ty Hóa chất cơ bản miền Nam), với dây chuyền sản xuất xút-clo theo công nghệ điện phân màng trao đổi ion (công nghệ tiên tiến giảm thiểu ô nhiễm môi trường), Công ty cần tới 80.000 tấn muối công nghiệp và 50.000 tấn muối thực phẩm mỗi năm để phục vụ sản xuất. Tuy nhiên, trong 5 năm lại đây, Công ty không thể sản xuất hết công suất bởi thiếu nguyên liệu muối chất lượng cao. 

Ông Đào Quang Tuyến - Tổng Giám đốc Công ty CP Hóa chất Việt Trì cũng cho biết, Công ty đã sử dụng hết 7.500 tấn muối chất lượng cao được phép nhập khẩu theo hạn ngạch trong đợt 1. Trong khi đó, với nhu cầu nguyên liệu 22.000 tấn muối chất lượng cao/năm, từ nay đến cuối năm, Công ty không biết sẽ phải sản xuất thế nào nếu không được tiếp tục giao hạn ngạch đợt 2, bởi những phản ứng từ phía các nhà sản xuất muối trong nước cũng như cơ quan quản lý nhà nước. 

Lời giải bài toán muối nguyên liệu
Để sản xuất 1 tấn xút cần tới 2 tấn muối chất lượng cao 100%. Trong khi giá 1 tấn xút nhập khẩu lên tới 550 USD/tấn (khoảng 11 triệu đồng/tấn). Trong khi đó, giá 1 tấn muối chất lượng cao nhập khẩu chỉ là 1,1 triệu đồng. Vì vậy, việc nhập khẩu muối chất lượng cao để sản xuất ra xút-loại hóa chất cơ bản phục vụ rất nhiều ngành sản xuất trong nước khác mang lại hiệu quả lớn: Chủ động nguyên liệu và tiết kiệm ngoại tệ từ việc nhập khẩu xút. Bảo vệ diêm dân là cần thiết, nhưng nhu cầu xút cho sản xuất công nghiệp cũng cực kỳ bức xúc, ông Lê Văn Hùng khẳng định. 

Hiện nhu cầu xút cho sản xuất trong nước lên tới 200.000 tấn/năm, trong khi tổng công suất trong nước chỉ đạt 130.000 tấn/năm, thiếu 70.000 tấn so với nhu cầu. Nếu dự án Bauxit Tân Rai đi vào hoạt động, nhu cầu xút sẽ cần thêm 60.000 tấn/năm thì thiếu hụt xút còn lớn hơn nhiều. Hiện Trung Quốc có công suất 16 triệu tấn xút/năm, trong khi Việt Nam mới có 130.000 tấn xút đã thiếu muối. 

Để tìm lời giải cho bài toán muối nguyên liệu, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cần sớm triển khai ý tưởng xây dựng cơ sở sản xuất muối chất lượng cao, mở rộng thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp nước ngoài. Bên cạnh đó, Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất Việt Nam cần sớm đẩy nhanh tiến độ dự án muối mỏ tại Lào để đáp ứng nhu cầu nguyên liệu muối chất lượng cao cho sản xuất trong nước, ông Phùng Hà nhấn mạnh. 

Câu chuyện muối nguyên liệu cho sản xuất công nghiệp đã được nói đến rất nhiều trong thời gian qua. Một phần do chưa làm tốt công tác quy hoạch, sản xuất muối chưa thực sự mang tính công nghiệp, công nghệ sản xuất còn ở trình độ thấp nên sản lượng, chất lượng và giá muối công nghiệp trong nước không ổn định, hiệu quả thấp, chưa có khả năng cạnh tranh với muối nhập khẩu. Chính sách với người làm muối còn nhiều bất cập nên số lượng, chất lượng, giá cả, tiến độ cung ứng chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất của các doanh nghiệp. Thiết nghĩ, việc điều hành trong sản xuất đóng vai trò quan trọng nhưng về lâu dài cần đầu tư cho ngành công nghiệp sản xuất muối trong nước.