Đảm bảo cơ sở pháp lý để triển khai
Trước đó, Bộ Công Thương đã có các Tờ trình số 544/TTr-BCT ngày 21/1/2020; Công văn số 94/BC-BCT ngày 29/10/2021; các Báo cáo số 105/BC-BCT ngày 25/7/2023, số 158/BC-BCT ngày 13/9/2023 và số 180/BC-BCT ngày 5/10/2023 về việc thực hiện thí điểm cơ chế DPPA và triển khai nghiên cứu xây dựng cơ chế DPPA.
Tại Công văn số 202/BC-BCT ngày 24/10/2023, Bộ Công Thương cho biết, mục tiêu của cơ chế DPPA bao gồm: (i) Đáp ứng xu hướng sử dụng năng lượng sạch của khách hàng; (ii) Góp phần thu hút đầu tư vào việc phát triển bền vững năng lượng tái tạo, bảo vệ môi trường; (iii) Là bước chuẩn bị cần thiết để chuyển sang vận hành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh tại Việt Nam.
Trong quá trình xây dựng cơ chế DPPA, Bộ Công Thương đã yêu cầu Tư vấn quốc tế triển khai nghiên cứu các mô hình cơ chế DPPA trên thế giới (bao gồm cả mô hình DPPA vật lý và DPPA tài chính), đánh giá hiện trạng, phân tích tính toán và đề xuất các mô hình phù hợp cho Việt Nam.
Trên cơ sở báo cáo của Tư vấn quốc tế, cân nhắc các tiêu chí đảm bảo tính khả thi vận hành hệ thống điện và phù hợp với thiết kế của thị trường điện tại Việt Nam, Bộ Công Thương đã rà soát và đề xuất mô hình triển khai cơ chế DPPA.
Trong đó, đối với trường hợp đơn vị phát điện từ năng lượng tái tạo mua bán điện trực tiếp với khách hàng lớn qua đường dây riêng, các quy định pháp luật hiện hành của Việt Nam đã được điều chỉnh đầy đủ tại các văn bản quy phạm pháp luật để các đơn vị triển khai.
Đối với trường hợp đơn vị phát điện từ năng lượng tái tạo mua bán điện trực tiếp với khách hàng lớn thông qua lưới điện quốc gia, Bộ Công Thương cho biết, để triển khai được mô hình này cần phải hiệu chỉnh, ban hành bổ sung các quy định pháp lý hướng dẫn về: (i) tính toán giá phân phối điện; (ii) tính toán giá điều độ vận hành hệ thống điện và giá điều hành giao dịch thị trường lực; (iii) tính toán giá dịch vụ phụ trợ hệ thống điện và các chi phí thanh toán khác; (iv) các hợp đồng mua bán điện mẫu (giữa đơn vị phát điện và khách hàng lớn, giữa đơn vị phát điện với EVN/A0).
“Việc xây dựng và ban hành các loại văn bản này là điều kiện tiên quyết để đảm bảo giá bán lẻ cho từng khách hàng lớn phản ánh đúng và đầy đủ các chi phí, tránh gây thất thoát tài sản của nhà nước và đảm bảo công bằng giữa các doanh nghiệp FDI và các khách hàng khác”, Bộ Công Thương nhấn mạnh.
Do đó, thời gian áp dụng mô hình phụ thuộc vào tiến độ xây dựng, sửa đổi và hiệu lực các văn bản này. Hiện tại, các quy định về “giá phân phối điện”, “giá điều độ vận hành hệ thống điện và giá điều hành giao dịch thị trường điện lực” đã được Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tài chính kiến nghị bổ sung vào Luật Giá và đã được Quốc hội thông qua ngày 19/6/2023 và có hiệu lực từ ngày 1/7/2024.
Về cơ chế DPPA trong trường hợp thực hiện mua bán điện thông qua lưới điện quốc gia, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét chỉ đạo ban hành văn bản hướng dẫn triển khai cơ chế theo quy định của pháp luật hiện hành. Để đảm bảo cơ sở pháp lý, Bộ Công Thương đề xuất Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định ban hành cơ chế DPPA theo hình thức Nghị định của Chính phủ.
Về trường hợp mua bán điện thông qua đường dây tư nhân kết nối trực tiếp, việc thực hiện đã có đầy đủ cơ sở pháp lý để triển khai, vì vậy, Bộ Công Thương sẽ hướng dẫn các đơn vị theo đúng các quy định của pháp luật hiện hành.
Quy định rõ đối tượng được áp dụng cơ chế DPPA
Dự kiến, Quy định về cơ chế DPPA áp dụng đối với các đơn vị phát điện sở hữu nhà máy điện gió hoặc mặt trời đấu nối vào hệ thống điện quốc gia và có công suất đặt từ 10 MW trở lên (để đáp ứng các yêu cầu tham gia thị trường điện và tuân thủ theo quy định vận hành hệ thống điện phân phối), trừ trường hợp việc mua bán điện thông qua đường dây kết nối trực tiếp giữa đơn vị phát điện và khách hàng, không bán điện lên hệ thống điện quốc gia.
Khách hàng lớn tham gia cơ chế DPPA là các tổ chức, cá nhân đang mua điện phục vụ cho mục đích sản xuất từ cấp điện áp từ 22 kV trở lên, trừ trường hợp việc mua bán điện thông qua đường dây kết nối trực tiếp giữa đơn vị phát điện và khách hàng, không bán điện lên hệ thống điện quốc gia.
Một đối tượng áp dụng khác của Quy định về cơ chế DPPA là các đơn vị điện lực bao gồm: Tập đoàn Điện lực Việt Nam; Đơn vị điều độ hệ thống điện và điều hành giao dịch thị trường điện; Đơn vị bán lẻ điện.
Dự kiến cơ chế DPPA cũng sẽ quy định rõ 3 nguyên tắc giao dịch giữa đơn vị phát điện, khách hàng và đơn vị bán lẻ điện:
(i) Đơn vị phát điện kết nối với lưới điện quốc gia và bán điện năng của nhà máy điện lên thị trường điện giao ngay trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh;
(ii) Khách hàng mua điện từ đơn vị bán lẻ điện cho toàn bộ sản lượng điện khách hàng sử dụng theo giá bán điện;
(iii) Các khách hàng ký kết trực tiếp hợp đồng kỳ hạn dạng chênh lệch với Đơn vị phát điện. Trong hợp đồng này, hai bên sẽ cam kết về việc thanh toán khoản chênh lệch giữa giá thị trường điện giao ngay và giá cam kết tại hợp đồng cho một mức sản lượng điện cụ thể trong từng chu kỳ giao dịch trong tương lai.
Ngoài ra, Quy định về cơ chế DPPA dự kiến bao gồm một số nội dung khác như: Phạm vi điều chỉnh; Việc mua bán điện của đơn vị phát điện thông qua thị trường điện giao ngay; Việc mua bán điện và thanh toán giữa khách hàng và đơn vị bán lẻ điện; Hợp đồng giữa khách hàng và đơn vị phát điện.
