Hiểu cho khó khăn của doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu
Thông tin tại buổi họp báo thường kỳ Bộ Công Thương chiều 12/10/2022 liên quan đến hiện tượng một số doanh nghiệp kinh doanh bán lẻ xăng dầu xin đóng cửa hoặc tạm ngừng kinh doanh những ngày gần đây, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước Trần Duy Đông cho hay, có 6 nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng này:
Thứ nhất, từ đầu năm 2022 đến nay, thị trường xăng dầu thế giới diễn biến rất phức tạp, nguồn cung không ổn định, giá biến động với biên độ lớn… Những yếu tố này đã ảnh hưởng đến hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trong nước. Quý II/2022, trước những lo ngại thiếu hụt nguồn cung từ Nghi Sơn, thực hiện chỉ đạo của Bộ Công Thương, các doanh nghiệp đã tăng mạnh lượng nhập khẩu xăng dầu. Đây cũng là giai đoạn mà giá xăng dầu thế giới đạt mức cao nhất từ đầu năm trở lại, vì thế khi nhập về các doanh nghiệp lỗ rất nhiều.
Sang Quý III, từ giữa tháng 7 đến đầu tháng 10, giá xăng dầu thế giới lại có xu hướng giảm mạnh. Theo đó, giá bán lẻ xăng dầu trong nước cũng giảm liên tục và nhiều doanh nghiệp bị thua lỗ lớn nên buộc phải thu hẹp hoạt động kinh doanh, nhập khẩu cầm chừng.
Ngoài ra, việc nhập khẩu giảm trong Quý III còn do 7 doanh nghiệp bị tước giấy phép tạm thời trong 1-1,5 tháng và một số doanh nghiệp không thực hiện được hoạt động thông quan do yêu cầu mới của Hải quan về kết nối điện tử. Bộ Công Thương cũng đã có giải pháp với Bộ Tài Chính để sớm tạo điều kiện cho thủ tục thông quan của doanh nghiệp.
Thứ hai, do hoạt động thua lỗ trong kinh doanh, từ đầu mối đến tất cả các khâu thương nhân phân phối, tổng đại lý, đại lý, cửa hàng bán lẻ xăng dầu nên nhiều doanh nghiệp đã giảm mạnh chiết khấu bán hàng để hạn chế việc lấy hàng của các đại lý, dẫn đến các doanh nghiệp bán lẻ kinh doanh thua lỗ và cắt giảm sản lượng kinh doanh.
Thứ ba, tín dụng bị thắt chặt trong khi giá xăng dầu tăng, tỷ giá USD và Việt Nam đồng tăng, ảnh hưởng đến giá nhập khẩu, khó tiếp cận nguồn ngoại tệ, khiến các doanh nghiệp đầu mối không có đủ nguồn tài chính để nhập hàng với khối lượng lớn, nên cũng chỉ chủ yếu duy trì lượng hàng đủ để cung cấp cho hệ thống phân phối trực thuộc của doanh nghiệp mình và duy trì lượng dự trữ tồn kho theo quy định.
Thứ tư, chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam tăng cao, trong khi chi phí này chưa được tính đủ vào giá cơ sở mặt hàng xăng dầu do Nhà nước điều hành, nên doanh nghiệp hạn chế lượng nhập khẩu để giảm thua lỗ. Bên cạnh đó, nguồn cung xăng dầu trên thị trường thế giới đang rất khó khăn do nhu cầu từ các nước châu Âu, nên các doanh nghiệp đầu mối nhỏ mới khó tiếp cận với nguồn hàng xăng dầu thế giới.
Thứ năm, một số doanh nghiệp đầu mối khu vực phía Nam bị tước giấy phép kinh doanh xăng dầu trong 1-1,5 tháng do vi phạm hành chính, dẫn đến là thiếu hụt nguồn cung cục bộ, do các đơn vị bán lẻ ở đây vẫn thường xuyên lấy hàng của các doanh nghiệp đầu mối bị tước giấy phép này.
Thứ sáu, mưa bão ảnh hưởng đến việc vận chuyển hàng từ các nhà máy sản xuất trong nước và nhập khẩu về kho của doanh nghiệp, làm chậm nguồn cung hàng trong một số giai đoạn.
Ngoài ra, ông Trần Duy Đông cho hay, do biên lợi nhuận sản xuất dầu diesel lớn trong xu hướng giá dầu thế giới tăng, các nhà máy lọc dầu trên thế giới cũng như hai nhà máy tại Việt Nam chuyển cơ cấu sản xuất theo hướng tăng sản lượng dầu diesel, dẫn đến sản lượng xăng giảm đáng kể.
Trước tình hình đó, Bộ Công Thương đã chủ động triển khai nhiều giải pháp:
Thứ nhất, kiên trì kiến nghị Bộ Tài chính giảm các loại thuế liên quan đến mặt hàng xăng dầu như thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt; đồng thời sớm rà soát và gửi thông báo áp dụng mức chi phí đưa xăng dầu trong nước về đến cảng và premium trong nước theo mức phù hợp và thực tế phát sinh thời gian qua, để bảo đảm tính đúng, tính đủ trong giá cơ sở xăng dầu theo quy định hiện hành, khuyến khích các doanh nghiệp tăng lượng hàng nhập và bảo đảm duy trì nguồn cung ổn định trên thị trường.
Thứ hai, phối hợp với UBND các tỉnh, thành phố (đầu mối là Sở Công Thương) chỉ đạo các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn có phương án bảo đảm nguồn cung xăng dầu, duy trì việc cung ứng xăng dầu trong hệ thống phân phối của doanh nghiệp. Chỉ đạo các đơn vị chức năng trên địa bàn đôn đốc kiểm tra, giám sát việc thực hiện duy trì bán lẻ xăng dầu tại các cửa hàng theo đúng quy định tại Nghị định 83 và Nghị định 95, theo đó nhiều địa phương như Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Bình Phước, tỉnh Ninh Thuận đã triển khai công tác chỉ đạo và giám sát việc cung ứng xăng dầu trên địa bàn một cách chủ động, tích cực.
Thứ ba, phối hợp với Bộ Tài chính điều hành giá xăng dầu bám sát diễn biến giá thế giới và phù hợp với diễn biến cung cầu của xăng dầu trong nước, để đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các chủ thể tham gia thị trường xăng dầu, khuyến khích các doanh nghiệp duy trì nguồn cung, hạn chế các hành vi đầu cơ găm hàng hoặc buôn lậu xăng dầu qua biên giới các nước lân cận.
Thứ tư, chỉ đạo các thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối hỗ trợ để điều phối nguồn hàng, tăng cường nguồn cung xăng dầu tại một số địa phương có hiện tượng thiếu xăng dầu cục bộ.
Thứ năm, chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường trên phạm vi toàn quốc phối hợp chặt chẽ với lực lượng chức năng trên địa bàn (đầu mối là Sở Công Thương) tăng cường kiểm tra kiểm soát thị trường một cách chặt chẽ trong tất cả các khâu tại địa phương, đặc biệt là khâu bán lẻ, và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm theo quy định.
“Sáng nay (12/10) Bộ Công Thương cũng đã chủ trì cuộc họp với các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh xăng dầu cùng Bộ Tài chính và Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam để bàn các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho kinh doanh xăng dầu, nhằm hỗ trợ khuyến khích các doanh nghiệp duy trì hoạt động và đảm bảo nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong thời gian tới”, ông Trần Duy Đông thông tin.
Theo Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải, không chỉ trong năm 2022, mà từ cuối năm 2021, tình hình thế giới biến động phức tạp ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn cung năng lượng, trong đó có mặt hàng xăng dầu. Trong bối cảnh đó, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, các Bộ ngành và các doanh nghiệp, địa phương đã đặc biệt nỗ lực để đáp ứng được nguồn cung xăng dầu cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và nhu cầu tiêu dùng của người dân.
“Hiện nay, chúng ta phải nhìn thẳng vào việc quan trọng nhất là nguồn cung. Dù nguồn cung trong nước đã đáp ứng được 75-80%, nhưng còn lại 20-25% vẫn phải nhập khẩu, mà nguồn cung từ nước ngoài đang rất khó khăn”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho hay Việt Nam khó cạnh tranh trong “cuộc chiến” nguồn cung với các nền kinh tế lớn như châu Âu.
Nghị định 95 không có quy định bắt buộc nào về việc nhập khẩu xăng dầu, mà chỉ tính tổng nguồn của các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu, tổng nguồn này có thể đến từ nhập khẩu hoặc mua ngay từ hai nhà máy Bình Sơn và Nghi Sơn trong nước. Quý II/2022, các doanh nghiệp phải nhập khẩu để bù đắp cho nguồn cung thiếu hụt từ nhà máy Nghi Sơn, nhưng khi mua thì giá cao mà sau đó giá lại liên tục giảm, khiến các doanh nghiệp bị lỗ, bắt buộc phải cắt giảm bớt chi phí, trong đó có việc cắt giảm phần chiết khấu cho các đại lý ở dưới, và số chiết khấu này được xác định theo hợp đồng thỏa thuận giữa các doanh nghiệp.
“Các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu thua lỗ, không phải thua lỗ trong thời gian ngắn mà liên tục kéo dài, vì vậy việc nhập khẩu và bán hàng cũng sẽ bị ảnh hưởng. Do đó chúng ta phải tháo gỡ cho doanh nghiệp, phải tăng chi phí, tăng premium, chi phí vận chuyển… Mặc dù ngày 10/7 - tức là cách đây 3 tháng 5 ngày - đã điều chỉnh tăng, nhưng thời gian vừa rồi các loại chi phí vẫn đang tăng rất nhanh, doanh nghiệp rơi vào tình trạng chi phí chưa đáp ứng đủ phần mà họ phải bỏ ra thực tế. Chúng tôi đã thống nhất sẽ tiếp tục kiến nghị lên Chính phủ để có thể điều chỉnh trong thời gian sớm nhất”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải phân tích.
Về phía mình, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính, tập trung xử lý các vấn đề trong chức năng, nhiệm vụ của mình; những vấn đề nằm ngoài thẩm quyền sẽ báo cáo các cấp cao hơn “để có thể tháo gỡ khó khăn nhanh nhất, quyết liệt nhất”.
8 nhóm giải pháp cấp thiết
Trong thời gian tới, Bộ Công Thương cho biết sẽ tập trung vào 8 nhóm giải pháp chính:
Trước hết, tiếp tục rà soát các chi phí trong cơ cấu tính giá xăng dầu cơ sở, sớm điều chỉnh để các mức chi phí phản ánh đúng và đủ, đảm bảo cho các doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả, từ đó có mức chiết khấu phù hợp.
Thứ hai, tiếp tục đề nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các ngân hàng thương mại trong chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu về hạn mức tín dụng, lãi suất ưu đãi, nguồn ngoại tệ phù hợp, nhằm giúp các doanh nghiệp giảm chi phí tài chính, tăng nguồn lực để mua xăng dầu từ nguồn sản xuất trong nước, đảm bảo cung ứng xăng dầu trên thị trường. Đặc biệt, đối với những doanh nghiệp vừa bị tước giấy phép hoặc tạm tước giấy phép bị ngân hàng là siết tín dụng, Bộ Công Thương cũng sẽ có yêu cầu cụ thể đối với Ngân hàng Nhà nước.
Thứ ba, đề nghị hai nhà máy lọc dầu trong nước cần có biện pháp hỗ trợ giao hàng nhanh cho các doanh nghiệp đã đặt mua hàng theo các hợp đồng đã ký và hỗ trợ cung ứng cho những doanh nghiệp đầu mối hiện đang có nhu cầu nhưng không có hợp đồng dài hạn với nhà máy để kịp thời bổ sung nguồn hàng cho các cửa hàng bán lẻ, đặc biệt tại những khu vực đang thiếu nguồn cung cục bộ. Đồng thời, đề nghị các nhà máy lọc dầu điều chỉnh cơ cấu sản xuất phù hợp với nhu cầu của thị trường, tăng sản lượng sản xuất xăng để cung ứng cho thị trường trong nước.
Thứ tư, trên cơ sở cuộc họp với các doanh nghiệp, sẽ rà soát việc thực hiện nhập khẩu cũng như tổng nguồn đã phân giao cho các thương nhân đầu mối, để có phân giao tổng nguồn, bao gồm nguồn nhập khẩu và nguồn trong nước, một cách phù hợp để đảm bảo đủ nguồn cung xăng dầu cho quý IV.
Thứ năm, tiếp tục phối hợp với Bộ Tài chính và các Bộ ngành liên quan rà soát, sửa đổi một số quy định trong điều hành kinh doanh xăng dầu theo hướng linh hoạt, bám sát hơn nữa với tình hình biến động rất nhanh của thực tiễn.
Thứ sáu, đề nghị UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo các lực lượng chức năng trên địa bàn tạo điều kiện cho việc thông quan hàng hóa, nhập khẩu xăng dầu, cho phép các xe vận chuyển xăng dầu được đi trong thành phố trong giờ cao điểm để kịp cấp hàng cho các cửa hàng bán lẻ xăng dầu.
Thứ bảy, đối với cơ quan quản lý nhà nước, Bộ Công Thương sẽ đề nghị bên cạnh việc theo dõi kiểm tra giám sát hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu theo quy định, thì cần có các biện pháp hỗ trợ, khuyến khích, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp xăng dầu duy trì hoạt động kinh doanh vượt qua khó khăn trong giai đoạn hiện nay, tránh tình trạng xử lý vi phạm không đúng quy định hoặc gây khó dễ cho doanh nghiệp, để bảo đảm cung ứng xăng dầu liên tục cho thị trường, giữ vững an ninh năng lượng quốc gia.
Cuối cùng, đối với công tác thông tin truyền thông, Bộ Công Thương mong các cơ quan báo chí đưa thông tin theo hướng tích cực, đa chiều, cung cấp đủ thông tin cho người đọc và hạn chế tâm lý hoang mang, lo ngại hết xăng dầu, đi mua tích trữ, gây mất cân đối cung cầu và mất an toàn phòng cháy chữa cháy.
