Lần đầu tiên trong lịch sử, giá dầu thô xuống dưới mức 0 USD/thùng hay nói cách khác người bán phải trả tiền cho người mua để dầu thô được đem đi. Cụ thể, chốt phiên giao dịch ngày 20/3, giá dầu thô ngọt nhẹ Texas (WTI) giao tháng 5/2020 đã giảm còn -37,63 USD/thùng.
Giá dầu thô rơi xuống mức “thảm hoạ” do nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm sự suy giảm mạnh nhu cầu sử dụng dầu thô toàn cầu vì đại dịch Covid-19, tình trạng dư cung khiến các kho chứa dầu thô sắp bị lấp đầy và tình trạng bán tháo để cắt lỗ của giới đầu cơ.
Đối với dầu thô Brent, mức sụt giảm có thể ít hơn do các yếu tố khác biệt trong đặc thù khai thác và hợp đồng giao dịch so với giá dầu thô WTI. Trong khi giá dầu thô WTI giao tháng 5/2020 giảm mạnh về mức âm thì giá dầu thô Brent giao tháng 6/2020 vẫn được giao dịch ở khoảng 20 USD/thùng.
Ngày hết hạn của hợp đồng tương lai dầu thô là gì?
Trên thị trường tương lai, các hợp đồng giao dịch các loại hàng hoá như dầu thô, vàng, cà phê hoặc các loại chứng khoán được ký kết ở thời điểm hiện tại và được giao hàng trong tương lai. Các hợp đồng giao dịch tương lai được gắn với một ngày hết hạn giao dịch cụ thể, thông thường các hợp đồng dầu thô tương lai sẽ hết hạn mỗi tháng một lần.
Khi hết hạn giao dịch, những nhà giao dịch nắm giữ các hợp đồng tương lai có thể đóng các vị trí (position) để thu lợi nhuận hoặc chịu lỗ tuỳ vào diễn biến thị trường hoặc tiếp tục tham gia vào các tháng tiếp theo.
Đối với các hợp đồng dầu thô WTI thì khi đến hạn, những người bán buộc phải chuyển giao hàng hoá vật chất là các thùng dầu cho người mua và người mua phải tiếp nhận số hàng hoá này. Trong khi đó, các hợp đồng dầu thô Brent cho phép những bên giao dịch ghi nhận lỗ hoặc lãi thông qua các tài khoản tiền.
Điều gì sẽ xảy ra khi hợp đồng tương lai hết hạn?
Khi hợp đồng tương lai dầu thô WTI hết hạn, một lượng dầu thô nhất định được ghi nhận trên hợp đồng được chuyển đổi thành các thùng dầu cụ thể (hàng hoá vật chất) để sử dụng hoặc được lưu trữ tại cảng dầu Cushing (bang Oklahoma) – một trong những khu vực lưu trữ dầu thô lớn nhất Hoa Kỳ.
Khi hợp đồng tương lai dầu thô WTI hết hạn, nhà đầu tư đang nắm giữ hợp đồng có ba lựa chọn như sau:
- Để hợp đồng hết hạn và tiến hành giao dầu thực tế;
- Đảo hạn hợp đồng hoặc bán hợp đồng giao dầu của tháng hiện tại cho người khác;
- Bỏ qua hợp đồng hết hạn, đóng trạng thái giao dịch tháng này bằng cách mua hợp đồng giao dịch của tháng tiếp theo.
Tại sao người bán phải trả tiền cho người mua để đem dầu thô đi?
Nhiều nhà đầu tư đang nắm giữ các hợp đồng tương lai dầu thô WTI không phải là những người có nhu cầu thực sử sử dụng dầu thô trên thực tế và không có khả năng xử lý dầu thô. Những người này tham gia thị trường với mục tiêu kiếm lời bằng việc mua và bán các hợp đồng tương lai. Điều này đã trở thành vấn đề lớn trong bối cảnh nhu cầu sử dụng dầu thô trên toàn cầu sụt giảm mạnh và các kho chứa dầu thô thực tế đang gần chạm ngưỡng chứa tối đa.
Trong ngày 20/3, trước 1 ngày hết hạn của hợp đồng tương lai dầu thô WTI giao tháng 5/2020, hãng tư vấn năng lượng Rystard Energy cảnh báo “Có khoảng 108 triệu thùng dầu thô theo các hợp đồng tương lai vẫn chưa được đóng trạng thái và những người đang nắm giữ những hợp đồng này tìm mọi cách để tránh việc phải giao dầu thô thực tế và cắt lỗ”.
Khi giá dầu thô WTI giao tháng 5/2020 về mức -40 USD/thùng thì bất kỳ nhà đầu tư nào đảo hạn hợp đồng hoặc đóng trạng thái giao dịch sẽ chịu mức lỗ lên tới 60 USD/thùng, bao gồm 20 USD/thùng theo giá trị ban đầu của dầu thô và trả thêm 40 USD/thùng cho ai chịu nhận đem dầu thô đi.
Khi hợp đồng tương lai của một loại hàng hoá gần đến hết hạn giao dịch những nhà đầu tư vì mục tiêu đầu cơ giá sẽ tìm mọi cách để thoái vốn và chuyển sang hợp đồng giao dịch của những tháng tiếp theo; còn những bên mua vào khi các hợp đồng gần đến hạn giao dịch thường là những người cũng thường mua vào hàng hoá trên thị trường vật chất.
Đến cuối ngày hết hạn của hợp đồng giao dịch dầu thô trên thị trường tương lai, giá của dầu thô theo hợp đồng đó thường có xu hướng tiệm cận mức giá dầu thực tế trên thị trường hàng hoá vật chất do những người mua vào lúc này thường là những “người dùng cuối” và có nhu cầu sử dụng dầu thô thực tế như các nhà máy lọc dầu hoặc các hãng hàng không.
Liệu giá dầu thô Brent có giảm xuống dưới 0 USD/thùng?
Hợp đồng tương lai dầu thô Brent được thanh toán bằng việc ghi nhận tiền thông qua các tài khoản thay vì chuyển giao dầu thô thực tế như hợp đồng tương lai dầu thô WTI. Điều này giúp dầu thô Brent sẽ không giảm xuống dưới mức 0 USD/thùng nhưng giá dầu thô Brent cũng chịu áp lực giảm đáng kể do các yếu tố thực tế trên thị trường hiện rất yếu.
Hãng tin Reuters dẫn lời một chuyên gia phân tích cao cấp ngành dầu mỏ cho biết “Không ai sẽ trả tiền cho bạn để bạn lấy tiền mặt của họ đi, nhưng họ có thể trả tiền cho bạn để bạn đem các thùng dầu đi, thứ mà những người bán không thể xử lý đi. Giá dầu thô Brent thường được xem là thước đo diễn biến thị trường hơn là phản ánh diễn biến thị trường hàng hoá vật chất”.
Tuy nhiên, điều này đã khiến những nhà đầu tư đang nắm giữ các hợp đồng tương lai dầu thô Brent lo ngại giá dầu thô Brent sẽ không phản ánh thực sự những gì đang diễn ra trên thị trường dầu mỏ vật chất.
Trong khoảng 1 tháng gần đây, trên thị trường tương lai dầu thô Brent, khoảng cách giữa giá dầu thô tương lai Brent với giá dầu thô Dated Brent đã tăng lên mức cao kỷ lục. Giá dầu thô Dated Brent là giá các hợp đồng dầu thô Brent được giao dịch trong ngắn hạn từ 10 ngày đến 1 tháng; giá dầu thô Dated Brent là mức giá chuẩn cho khoảng 2/3 lượng dầu thô được giao dịch trên thị trường vật chất.
Giá dầu thô Dated Brent cũng cho biết mức giá cơ bản mà những khách hàng sử dụng dầu thô như các nhà máy lọc dầu sẵn sàng trả. Thông thường, giá dầu thô Dated Brent sẽ cao hơn hoặc thấp hơn khoảng 2 USD/thùng so với giá dầu thô tương lai Brent.
Tuy nhiên, trong bối cảnh dư cung xảy ra trên thị trường dầu mỏ, giá dầu thô Dated Brent hiện đã thấp hơn 10 USD/thùng so với giá dầu thô giao tương lai Brent. Việc giá dầu thô tương lai Brent sẽ được điều chỉnh giảm mạnh trong thời gian tới là điều không thể tránh khỏi.
