Hãng tin TASS (Nga) dẫn lời Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Vershinin cho biết Nga “không thấy có triển vọng” trong việc tiếp tục gia hạn thoả thuận ngũ cốc Sáng kiến Biển Đen, nhưng nước này sẽ vẫn tiếp tục tham vấn Liên Hợp Quốc về vấn đề này.
Ông Sergey Vershinin nêu rõ phía Nga đã nhiều lần yêu cầu đưa vấn đề xuất khẩu amoniac của Nga qua lãnh thổ Ukraine vào thỏa thuận trên, coi đó như một giao dịch thương mại cùng có lợi, song phía Ukraine đưa ra các yêu cầu khác nhau để thực hiện thỏa thuận, khiến điều này rơi vào bế tắc.
Thứ trưởng Ngoại giao Nga tái khẳng định lập trường của Nga là các điều khoản liên quan đến quyền lợi của Nga trong việc thực thi thoả thuận ngũ cốc Sáng kiến Biển Đen cần phải được thực hiện nghiêm túc và đầy đủ. Ông cũng cho biết thêm Trung tâm điều phối chung (JCC) ở Istanbul đã nối lại hoạt động kiểm tra các tàu chở ngũ cốc ra khỏi khu vực Biển Đen như thoả thuận.
Liên Hợp Quốc hiện lo ngại tình trạng lạm phát giá lương thực trên thế giới có thể quay trở lại khi hoạt động xuất khẩu ngũ cốc theo Sáng kiến Biển Đen bị chậm lại trong tháng 4 và tháng 5 vừa qua; đồng thời, thoả thuận này đang đối mặt sức ép từ phía Nga.
Cụ thể, chỉ có 1,3 triệu tấn ngũ cốc và lương thực khác được xuất khẩu thông qua thoả thuận Sáng kiến Biển Đen trong tháng 5, giảm 50% so với tháng 4. Đáng chú ý, chỉ có 33 tàu rời cảng của Ukraine, giảm 50% so với tháng 4.
Liên Hợp Quốc đánh giá Sáng kiến Biển Đen đã đóng vai trò quan trọng trong việc hạ nhiệt giá lương thực toàn cầu, nhất là tại các quốc gia có thu nhập thấp vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn cung ngũ cốc từ khu vực Biển Đen. Dữ liệu mới nhất cho thấy mặt bằng giá lương thực toàn cầu trong tháng 5 đã chạm mức thấp nhất hai năm qua, một phần là nhờ giá ngũ cốc thế giới hiện đã giảm khoảng 25% so với cùng kỳ năm ngoái khi nguồn cung ngũ cốc được đảm bảo.
Sáng kiến Biển Đen hay còn gọi là thoả thuận ngũ cốc được ký kết giữa Nga và Ukraine dưới sự dàn xếp của Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 7/2022. Thoả thuận này nhằm đảm bảo nguồn cung ngũ cốc, đặc biệt là lúa mì và ngô, cho thị trường thế giới trong bối cảnh xung đột quân sự giữa Nga - Ukraine khiến tuyến đường vận chuyển ngũ cốc tại khu vực Biển Đen bị phong toả. Trước khi cuộc xung đột nổ ra, 90% lượng ngũ cốc của Ukraine được xuất khẩu thông qua khu vực Biển Đen.
Sáng kiến Biển Đen được gia hạn lần đầu với thời hạn 120 ngày vào tháng 11/2022, gia hạn lần hai với thời hạn 60 ngày, cho đến ngày 18/5/2023, và tiếp tục được gia hạn lần 3 trong ngày 17/5/2023 với thời hạn 60 ngày.
Tuy nhiên, Nga liên tục cảnh báo nước này sẽ chấm dứt Sáng kiến Biển Đen nếu các bên có liên quan không thực hiện nghiêm túc các cam kết tạo điều kiện thuận lợi cho Nga xuất khẩu ngũ cốc và phân bón.
Ngày 30/5, một quan chức Ukraine cho biết nước này đang tìm kiếm sự đảm bảo từ Nga và Liên Hợp Quốc về việc Sáng kiến Biển Đen sẽ được duy trì bình thường nếu Ukraine cho phép nối lại vận chuyển amoniac từ Nga qua đường ống đến cảng Pivdennyi ở Odessa (Ukraine) để từ đó xuất khẩu mặt hàng này.
Trước đó, một nguồn tin cấp cao Ukraine cho biết Ukraine sẽ cân nhắc cho phép amoniac của Nga quá cảnh lãnh thổ nước này để xuất khẩu với điều kiện Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen được mở rộng, trong đó bổ sung thêm các cảng Ukraine và nhiều mặt hàng khác.
