Tham dự còn có đồng chí Ngô Văn Dụ, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương, đồng chí Trương Vĩnh Trọng, Phó Thủ tướng Chính phủ, đồng chí Cao Đức Phát, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Việc xây dựng thí điểm NTM nhằm thử nghiệm nội dung, phương pháp, cách làm, cơ chế, chính sách; xác định trách nhiệm và mối quan hệ chỉ đạo giữa các cấp trong việc xây dựng NTM. Đồng thời, xây dựng 11 xã thành các mô hình trên thực tiễn về NTM để rút kinh nghiệm cho triển khai chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM trên diện rộng. Việc triển khai xây dựng mô hình thí điểm cũng chính là quá trình tổ chức thực hiện thử nghiệm 19 tiêu chí NTM trên địa bàn cấp xã.
Tạo cho người nông dân niềm tin về sự đổi đời trong tương lai
BCĐ Chương trình cho biết, đến hết năm 2010, sau gần 2 năm thực hiện, Chương trình đã thành công bước đầu và đạt được một số kết quả quan trọng.
Đến nay, đã có 7/11 xã thí điểm đạt được 10 tiêu chí trở lên; trong đó có 3 xã đạt 14/19 tiêu chí trở lên. Có 3 xã đạt từ 8-10 tiêu chí. Riêng xã Thanh Chăn (Điện Biên) tuy là xã khó khăn nhất, nhưng đã đạt 7/19 tiêu chí.
Hầu hết các xã thực hiện Chương trình thí điểm đều cho rằng, việc triển khai và kết quả bước đầu của chương trình đã có tác động làm chuyển biến nhận thức trong cán bộ và người dân nông thôn, tạo cho họ niềm tin về sự đổi đời trong tương lai. Vì thế người dân đã tham gia nhiều hơn trong các hoạt động xây dựng NTM, quan tâm hơn đến công việc của cộng đồng và tự giác thực hiện tại gia đình mình; là cơ sở để hình thành và phát triển được các phong trào NTM.
Bên cạnh đó, niềm tin vào Đảng không ngừng được nâng lên, nội dung xây dựng NTM cũng là nội dung được đề cập nhiều nhất tại Đại hội Đảng các cấp. Không chỉ có người dân mà cả các cấp, ngành từ Trung ương đến địa phương cũng đã có sự thay đổi trong nhận thức về vai trò của nông nghiệp, nông thôn, nông dân. Nhiều hoạt động, chương trình hành động của các đơn vị liên quan đều đề ra nhiệm vụ xây dựng NTM.
“Hình hài” mô hình NTM theo 19 tiêu chí đã được hình thành. Bên cạnh các xã đạt kết quả tương đối toàn diện còn có nhiều xã đạt được mô hình tốt như mô hình quy hoạch và thực hiện tốt quy hoạch ở Hải Đường; mô hình phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập ở Mỹ Long Nam; mô hình huy động nguồn lực ở Thanh Chăn và Định Hòa; mô hình phát triển sản xuất gắn với quy hoạch đồng ruộng và cơ sở hạ tầng ở Tam Phước; mô hình phong trào cải tạo điều kiện sống của các hộ dân cư ở Tân Thịnh; mô hình liên kết sản xuất giữa nông dân với doanh nghiệp ở Thụy Hương, Tân Hội…
Xã Hải Đường (huyện Hải Hậu, Nam Định) là một trong những xã điểm của cả nước thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới. Ảnh: Chinhphu.vn/Nguyễn Thắng
Quy hoạch đi trước một bước, hạ tầng là khâu đột phá
Qua việc triển khai Chương trình thí điểm, đã khẳng định, việc lấy xã làm địa bàn tổ chức thực hiện và tổ chức xây dựng NTM theo Bộ tiêu chí NTM là phù hợp. Trong các nội dung xây dựng NTM thì quy hoạch phải đi trước một bước và là điều kiện tiên quyết.
Hạ tầng là khâu đột phá nhưng cần có lựa chọn loại hạ tầng thiết yếu nhất, có tác động lớn đến phát triển kinh tế, văn hóa để làm trước. Đồng thời cần phải cân đối hài hòa đầu tư cho sản xuất, tăng thu nhập cho người dân và xây dựng đời sống văn hóa.
Cụ thể về công tác quy hoạch, thời gian đầu thực hiện còn lúng túng về nội dung và phương pháp, nhưng đến nay cả 11/11 xã đã hoàn thành quy hoạch chung; 8/11 xã về cơ bản hoàn thành quy hoạch chi tiết.
Về xây dựng cơ sở hạ tầng, đây là việc thu hút sự quan tâm nhiều nhất của cán bộ và người dân. Sau gần 2 năm triển khai, đã có khoảng 2/3 số các công trình hạ tầng (theo tiêu chí) được triển khai. Đến nay đã hoàn thành cơ bản gần 300 hạng mục công trình, trong đó nhiều nhất là giao thông, thủy lợi, nước sạch… (chiếm khoảng 40% tổng kinh phí); tiếp đến là chuẩn hóa lớp học, trạm y tế, vệ sinh môi trường nông thôn (chiếm khoảng 30% kinh phí).
Đến nay, mỗi xã đã có ít nhất 3-5 dự án, điểm trình diễn về sản xuất. Bên cạnh đó, vốn và nguồn vốn để thực hiện Chương trình thời qua tiếp tục được tăng cường và ngày càng đa dạng hơn, nhất là nguồn vốn lồng ghép, vốn tín dụng và người dân tham gia. Qua tổng hợp từ báo cáo của 11 xã, đến tháng 12/2010 lũy kế vốn thực hiện đạt hơn 940 tỷ đồng (tăng gần 3,7 lần so với năm 2009). Trong đó, tỷ lệ vốn hỗ trợ của Trung ương 12,04%, vốn ngân sách địa phương là 23,8%, vốn dân góp khoảng 17,8%, vốn doanh nghiệp khoảng 8,94% và vốn tín dụng chiếm khoảng 33,78%.
Nhân rộng mô hình thí điểm thành công
Phát biểu tại Hội nghị, đồng chí Trương Tấn Sang biểu dương và đánh giá cao những nỗ lực, cố gắng của các cấp, ngành.
Đồng chí Trương Tấn Sang đề nghị cần tiếp tục thể hiện quyết tâm xây dựng NTM trong thời gian tới mà mục tiêu trước mắt là tích cực triển khai ngay trong năm 2011.
Đồng chí Trương Tấn Sang cho rằng, sau gần 2 năm triển khai thực hiện Chương trình, mô hình xây dựng NTM đã dần dần hình thành trong thực tiễn. Tuy nhiên, cuộc sống sẽ tiếp tục phát triển, kinh tế sẽ phát triển đi lên thì những năm sau hệ tiêu chí cũng phải biến đổi theo hướng tích cực hơn. Đến 2020, nếu nhân rộng mô hình sẽ là 5.000 xã.
Vì vậy, đồng chí Trương Tấn Sang đề nghị, cần phải suy nghĩ cách làm, có chính sách, cơ chế, luật lệ, tổ chức chỉ đạo, điều hành… một cách nghiêm túc và dồn sức để làm.
“Câu chuyện xây dựng NTM không phải bây giờ mới đặt ra mà lần này làm điểm tại 11 xã phải nhanh hơn. Chúng ta không tham vọng tất cả 11 xã đều thành công ở mọi mặt nhưng cũng đại diện cho một số vùng, miền. Đồng thời tổng kết 11 xã thí điểm này không thể để thất bại, làm sao để 11 xã này thành điểm thành công và nhân rộng ra được trong vùng, miền, và trên cả nước”, đồng chí Trương Tấn Sang nhấn mạnh.
Tuy nhiên bên cạnh những mặt tích cực đã đạt được, đồng chí Trương Tấn Sang cũng chỉ rõ một số mặt hạn chế của Chương trình. Đó là một số mặt triển khai còn chậm như quy hoạch chi tiết một số nơi vẫn chưa hoàn thành, lúng túng trong quy chế huy động nguồn lực, tiếp cận nguồn vốn, giải ngân và thanh quyết toán. Việc triển khai các nội dung về quy hoạch sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân, tuyên truyền vận động nhân dân, nhất là các xã điểm chưa mạnh mẽ…
Đề cập đến mục tiêu, nhiệm vụ trong thời gian tới, đồng chí Trương Tấn Sang yêu cầu, cần tiếp tục phát huy những thành quả đã đạt được thực hiện đầy đủ phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”; coi trọng và phát huy vai trò làm chủ của người dân trong tất cả các nội dung của chương trình.
Chỉ đạo ưu tiên làm trước các chương trình mục tiêu trên địa bàn ngay trong quý I/2011. Cần tập trung vào phê duyệt quy hoạch chi tiết tại những xã điểm, xây dựng quy chế quản lý quy hoạch, không để quy hoạch một nơi làm một nẻo; hoàn thành cơ bản cơ sở hạ tầng thiết yếu theo đề án.
Các tỉnh cần ưu tiên lồng ghép các đề án trên địa bàn của tỉnh; thực hiện tốt phương châm huy động nguồn lực tại chỗ, tạo thuận lợi cho dân thực hiện tốt các chương trình, đề án; khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; đẩy mạnh và nâng cao chất lượng các nội dung giáo dục, y tế, văn hóa, môi trường …
Theo BCĐ Chương trình, mục tiêu phấn đấu đến cuối năm 2011, có 8/11 xã cơ bản hoàn thành tất cả các tiêu chí NTM; các xã còn lại (Thanh Chăn, Định Hòa, Tân Lập) do có điểm xuất phát thấp sẽ hoàn thành chậm nhất vào năm 2013.
Chương trình xây dựng thí điểm mô hình NTM trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa được triển khai thực hiện theo Kết luận số 32-KL/TW ngày 20/11/2008 của Bộ Chính trị và Thông báo kết luận số 238-TP/TW ngày 7/4/2009 của Ban Bí thư về Đề án “Xây dựng thí điểm mô hình NTM”, nhằm tổ chức thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 5/8/2008 của Hội nghị lần thứ 7, BCH Trung ương Đảng (khóa X) về “nông nghiệp, nông dân, nông thôn”.
