Mặc dù sống cách Việt Nam đến hơn 12.000 km nhưng Tết ở Canada cũng tương đối đầy đủ các thứ như ở Việt Nam. Nhưng trong sâu thẳm, mỗi người con xa xứ vẫn nao lòng nhớ về những món ăn do chính tay mẹ nấu, bồi hồi xúc cảm nhớ mùi hương trầm, nhớ những con phố dài vắng lặng sáng mùng 1 Tết, nhớ và nhớ rất nhiều…
Tôi sống ở Toronto, thủ phủ kinh tế của Canada và cũng là nơi có lượng người Việt sinh sống đông nhất Canada, nên các loại thực phẩm và gia vị Việt mua tương đối dễ dàng. Mọi nguyên liệu cho các món ăn ngày Tết như bánh đa nem, miến dong, mứt Tết, giò chả hay thậm chí vàng mã, trái cây bày mâm ngũ quả đều có thể mua được.
Bánh chưng cũng có thể mua trong một số chợ Việt nhưng giá thường đắt lên tới 35 đồng 1 chiếc cỡ bé (khoảng hơn 600 nghìn VNĐ) và thường là bánh đông lạnh, hay bị “lại gạo”. Do quy định an toàn thực phẩm tại Canada là thực phẩm phải được bảo quản dưới 4 độ C hoặc trên 60 độ C, bánh chưng bán tại các chợ phải để trong quầy đông lạnh, dễ bị sượng. Bánh làm sẵn ít ngon nên một số gia đình chơi thân nhau ở đây thường hay hẹn hò nhau cùng tự gói bánh chưng để cho có không khí Tết giữa nơi xứ người.
Gói bánh chưng xa quê thì điều khó nhất là có được lá dong và lạt. Đa phần mọi người sẽ chữa cháy bằng cách dùng lá chuối hoặc lá dong nhập khẩu của Lào (lá dong Lào bé và hàng đông lạnh nên không có màu xanh đẹp). Một số gia đình có “điều kiện” (có đội ngũ người thân thường di chuyển giữa Canada và Việt Nam) thì sẽ có lá dong và lạt “xách tay” từ Việt Nam sang. Việc chuyển lá dong này cũng phải được thực hiện bởi những người “chuyên nghiệp” do Canada kiểm soát nghiêm ngặt việc đem các loại rau củ quả, trái cây nước ngoài vào nội địa, vì thế nguồn cung thường không nhiều chỉ đủ cho mấy nhà thân nhau gói khoảng 20 chục bánh cỡ vừa. Đi kèm lá dong và lạt bao giờ cũng là vài trăm gram mộc nhĩ hay sang hơn nữa là măng khô cho bát canh móng giò chuẩn vị Tết Việt.
Giải quyết xong khâu lá dong và lạt thì đến việc khó thứ nhì là chọn mua thịt ba chỉ loại ngon do cận Tết thì mua thịt ngon cũng khó hơn và các lò mổ bên này thường dành thịt ba chỉ để làm thịt xông khói (bacon). Chỗ tôi làm cách vài bước chân là đến Siêu thị Bến Thành (một trong những chợ Việt lớn nhất Toronto) nên thường được hội bạn bè, người thân giao trọng trách này. Chọn mua thịt nghe có vẻ oai nhưng thật ra đã được “sắp đặt” hết.Bằng vài lần mua tặng mấy ly cà phê Tim Hortons, tôi đã có mối quan hệ cực kỳ bền vững với ông thợ cả của quầy thịt bất chấp bất đồng ngôn ngữ do ông này người Hoa không nói được tiếng Việt và chỉ nói được rất ít tiếng Anh. Trước hôm lấy thịt, chỉ cần qua quầy và đưa mảnh giấy ghi vài dòng “6 lbs, Pork Belly, Noon tomorrow”(3 kg, Thịt ba chỉ, trưa mai lấy) là mai có sẵn thịt loại tốt, gói sạch sẽ trong giấy tại quầy, không phải lo xếp hàng mua hay phần ngon bị người khác mua mất. Thi thoảng, tôi cũng dặn ông hàng thịt này để mua chân giò (pig’s trotter) làm thịt nấu đông, riêng phần lưỡi lợn (pig’s tongue) thì ở đây không bán và phải chạy xe vào tận khu Phố Tàu trong khu trung tâm (downtown) thì mới có.
Lúc ra thanh toán thì kiểu gì cũng được cô Hai (nghe đồn là chủ cơ sở Bến Thành Super Market tại Vaughan - khu tôi sống) chào mua mấy tờ xổ số Lottario (lotto Ontario) với lời mời mua đi, Tết này trúng còn sắm nhà, sắm xe mới, đón ba mẹ sang cùng. Giải thưởng của Lottario có khi lên đến 80 triệu đô Canada (thu nhập bình quân hộ gia đình tại Canada là khoảng 70.000 đô Canada) . Mặc dù đã quá ngân sách cho phép những kiểu gì cũng tặc lưỡi, Uh thì mua vậy, Tết mà, mua lấy ít “son” cho năm mới mặn mà hơn. Dịp năm mới, những tờ sổ xố này sẽ được tặng cho bạn bè, người thân thay vì tiền lì xì như bên Việt Nam.
Sau phần thịt thì sẽ là đậu xanh để làm nhân bánh. Món này cũng hay được mọi người nhờ người thân mang sang từ Việt Nam. Một phần do ngại chạy lòng vòng Toronto (thành phố lớn thứ 4 của cả Bắc Mỹ) để tìm mua, một phần do chất lượng đậu xanh ở đây không được tốt.
Nếu năm nào mọi người kinh doanh tốt thì mấy nhà lại hùn nhau “order” khoảng trăm con gà và một đến hai con lợn từ một trang trại của người Việt làm chủ, cách Toronto 2 tiếng lái xe. Chạy xe xuống tận trang trại để nhận thịt là phụ mà để chủ trang trại đãi món lòng lợn cho tiệc tất niên là chính, kiểu gì cũng được ông chủ trang trại tặng một vài bó cây Forsythia (mai Mỹ) để trang trí nhà cửa.
Đầy đủ nguyên liệu rồi thì mấy nhà thân nhau hẹn hò cuối tuần gần Tết nhất tụ họp làm đồ ăn chuẩn bị Tết. Cánh đàn ông thì sẽ đảm nhiệm các việc to tát như chạy xe đi lấy giò chả đã đặt làm trước, đi mua bình propane (tương tự bình gas tại Việt Nam) và chuẩn bị bếp để luộc bánh chưng. Bánh chưng thì thường do một người anh tên Quý, gốc Hải Phòng, rất khéo tay đảm nhiệm khâu gói.Tết năm nào các nhà đặt mua nguyên con lợn thì kiểu gì cũng sẽ được ăn giò xào ngon được gói bởi anh Cương, chủ một nhà hàng Việt tại Toronto.
Việc làm nem rán, thịt đông, luộc gà, chuẩn bị trái cây thì sẽ do các chị và các em đảm nhiệm. Trong số các món Tết cổ truyền thì chỉ có món cá kho là gần như ai cũng bất lực không thể làm được do các loại cá tại Canada khi kho lên ăn không hợp và cũng không có chỗ nhập bán món này tại Toronto.
Tết Âm thường rơi vào đúng giữa mùa đông Canada khi mà tiết trời có thể xuống đến -25 độ nên việc luộc bánh chưng diễn ra trong garage. Mọi người ngồi quây quần bên bếp, thưởng thức rượu icewine (rượu vang đặc biệt làm từ các quả nho bị đông cứng) và thưởng thức các món theo kiểu picnic, tức là mỗi người một đĩa, một đôi đũa dùng một lần và tự phục vụ, thức ăn được đặt trong các khay giấy bạc. Trẻ con thích nhất là được ăn giò chả và nem rán (hay chả giò) do các món này chỉ có dịp đặc biệt mới có. Các anh chị bạn tôi gặp khá nhiều khó khăn trong việc kìm hãm các con ăn hai món này.
Xung quanh nồi bánh chưng, mọi câu chuyên Đông Tây kim cổ từ hồi vùng này chưa có người Việt ở cho đến chuyện giờ ở Việt Nam bay Hà Nội - Sài Gòn có 2 tiếng hay những dự định hè năm nay, Tết năm sau sẽ về Việt Nam chơi đều được lôi ra. Kết hạ bao giờ cũng là câu chuyện rủ nhau đi chơi Hội chợ Tết do cộng đồng người Việt tổ chức.
Sau ngày 23 Âm lịch là sẽ có Hội chợ Tết do cộng đồng người Việt tại Toronto tổ chức vào ngày cuối tuần gần nhất. Hội chợ thường rất đông do cả năm mới có một dịp để cộng đồng tụ họp. Các gia đình đông người muốn đi phải đặt mua vé trước vài tuần do hầu như năm nào cũng cháy vé và giá vé mua trước bao giờ cũng rẻ hơn. Hội chợ có nhiều hoạt động đặc sắc như gian viết thư pháp ông Đồ, gieo quẻ bói, thi cờ tướng và các tiết mục múa, ca nhạc Xuân.
Dù xa quê hương, người Việt tại Toronto đều cố gắng có được những hình ảnh quen thuộc như ở Việt Nam để đón Tết truyền thống. Bánh chưng, giò xào, bát canh măng và nhành mai (dù là mai Mỹ) cũng khiến những người xa xứ đỡ nhớ gia đình, người thân, đỡ nhớ không khí Tết tại Việt Nam.
