Đánh giá về tác động ô nhiễm môi trường của ngành Than
Đánh giá về tác động ô nhiễm môi trường của ngành Than, tại Lễ phát động Hưởng ứng tuần lễ Quốc gia về nước sạch và vệ sinh môi trường ngành công thương năm 2009, Thứ trưởng Bộ Công Thương Lê Dương Quang khẳng định: Phát triển công nghiệp, nhất là ngành công nghiệp nặng truyền thống như ngành Than thường luôn đi kèm với nguy cơ gây ô nhiễm, tác động xấu đến cảnh quan, môi trường và sức khoẻ cộng đồng. Tuy nhiên một đất nước đang trên con đường công nghiệp hoá, nhằm xây dựng một nền kinh tế độc lập tự chủ trong điều kiện hội nhập như Việt Nam thì không thể không phát triển công nghiệp. Vấn đề đặt ra là phải phát triển công nghiệp trên cơ sở bền vững, với việc chủ động tham gia tích cực vào việc giữ gìn, cải tạo và bảo vệ môi trường (BVMT), giảm thiểu đến mức thấp nhất những tác động xấu về môi trường.
Theo số liệu báo cáo của TKV, tại vùng than Quảng Ninh, hoạt động khai thác than hàng năm đã thải ra khoảng 200 triệu m3 đất đá, lượng nước thải mỏ khoảng 25-30 triệu m3 nước thải mỏ/năm, mang theo nhiều cặn lắng chứa axit, làm ô nhiễm đến hệ thống thuỷ văn và vùng biển ven bờ, chất lượng nước phục vụ nông nghiệp bị ảnh hưởng. Lượng đất, đá thải phát sinh trong quá trình khai thác đã tạo thành các bãi thải, trong đó có nhiều bãi thải chưa được cải tạo, xử lý, sinh ra bụi bẩn, ô nhiễm, gây tụt, lở làm bồi lấp sông suối và đe doạ tới sự sống an toàn trong các khu dân cư dưới chân bãi thải và vùng hạ lưu.
Những năm gần đây, BVMT đã được TKV xem như là một trong những mục tiêu trong sản xuất kinh doanh của Tập đoàn. Hàng loạt các giải pháp đã được các doanh nghiệp thành viên nghiêm túc thực hiện như việc, cải tiến công nghệ, đầu tư trang thiết bị, áp dụng công nghệ mới ít gây ô nhiễm, giảm bụi trong khai thác, chế biến, vận chuyển than, xây dựng các tuyến đường vận chuyển riêng, quy hoạch xử lý bãi thải, chất thải… Ngoài ra, Tập đoàn còn đầu tư thực hiện các giải pháp hoàn thổ, phục hồi môi trường ở các vùng khai thác khoáng sản, đã thành lập được công ty chuyên về xây dựng các công trình BVMT mỏ, và đặc biệt Quỹ BVMT của Tập đoàn được thành lập và sử dụng có hiệu quả.
Nỗ lực của TKV trong cải tạo môi trường vùng than
Ông Lê Minh Chuẩn - Phó Tổng giám đốc TKV cho biết, để cải tạo được môi trường vùng than Quảng Ninh không phải một sớm một chiều là thực hiện được, TKV và những đơn vị thành viên đã phải tập trung nghiên cứu theo một lộ trình quy hoạch thực hiện dài hơi, từ việc chuẩn bị cơ sở hạ tầng chuyên phục vụ cho sản xuất và vận chuyển than, cho đến cả việc xử lý chất thải thô đến chất thải rắn…
Ngay từ năm 1999, Quỹ BVMT của TKV đã được thành lập và hoàn thiện quy chế hoạt động vào năm 2003. Hàng năm trích 1% chi phí sản xuất than và khoáng sản để gây quỹ. Tháng 7/2003, thành lập Ban Môi trường Tập đoàn TKV và đến tháng 12/2007, Công ty xây dựng công trình Môi trường mỏ TKV (chuyên về xử lý môi trường các công trình mỏ) được thành lập. Bên cạnh việc hình thành chuyên nghiệp hoá hệ thống ngành dọc về BVMT của Tập đoàn thì việc xây dựng các văn bản, quy định nội bộ về bảo vệ và phòng ngừa sự cố môi trường cũng được Tập đoàn quán triệt. Từ đó, TKV đã tạo được tiền đề ban đầu cho việc phát triển công nghiệp môi trường theo xu thế tích cực như hiện nay.
Tập đoàn đã chủ động phối hợp với tỉnh Quảng Ninh, xây dựng các dự án BVMT hàng năm và Dự án tổng thể khắc phục ô nhiễm môi trường do khai thác than nhiều năm tồn lại, tiến hành thực hiện các công trình cải tạo môi trường. Các đơn vị thành viên đã thực hiện việc di, rời nhiều cơ sở sản xuất ra khỏi trung tâm thành phố Hạ Long. Các hoạt động khai thác than lộ thiên ở vùng Yên Tử đã được dừng từ ngày 31/12/1998 nhằm bảo vệ khu di tích linh thiêng này. Từ tháng 11/2007, TKV đã chấm dứt việc vận chuyển, tải than trên vịnh Hạ Long để bảo vệ cảnh quan, môi trường, “nhường đường” cho kinh tế du lịch phát triển, đồng thời cũng đã chấm dứt việc vận chuyển than trên QL 18A (Đông Triều - Mông Dương) từ 1/1/2008 và vận chuyển than trên hệ thống đường xây dựng riêng. Con số chi hơn 100 tỷ đồng cho công tác cải tạo môi trường vùng than Quảng Ninh theo như lời Chủ tịch HĐQT Tập đoàn trong bài phát biểu tại buổi Lễ, đã thể hiện TKV tập trung sức người, sức của trong công tác BVMT, cải tạo, giữ gìn phát triển môi trường bền vững vùng than Quảng Ninh một cách tích cực.
Trước đây các bãi thải cao có thể nhìn thấy khi đi trên quốc lộ 18A, thì nay các bãi thải này đã được hạ thấp, san cắt tầng, trồng cây, phủ xanh và chống sụt, lở. Một cuộc cách mạng về công nghệ đổ thải phân tầng đã được thực hiện và tiến hành trồng cây, phủ xanh, khôi phục môi trường ngay trong quá trình sản xuất. Cỏ hương lau (cỏ vetiver) cũng được áp dụng trồng rộng rãi trên các bãi thải để giữ ổn định các sườn bãi và chống tụt lở.
Nước thải mỏ đã được quan tâm xử lý đạt tiêu chuẩn môi trường và tái sử dụng tối đa cho nhu cầu của mỏ, nhà máy. Ngoài ra, nước thải mỏ sau xử lý đã được sử dụng cho việc sinh hoạt thô cho thợ mỏ tưới rửa đường chống bụi…tiến tới xử lý đạt tiêu chuẩn dùng cho sinh hoạt. Công nghệ xử lý nước thải bằng đầm lầy sinh học cũng đang được Tập đoàn nghiên cứu áp dụng để bảo vệ nguồn nước cho các hồ thuỷ lợi vùng Đông Triều.
Các công nghệ thân thiện môi trường cũng được Tập đoàn chủ động đề xuất thực hiện như việc sử dụng cột chống thuỷ lực trong các lò chợ khai thác để giảm lượng gỗ làm cột chống và tiến tới chấm dứt dùng vì chống gỗ; sử dụng thuốc nổ ANFO để thay thế thuốc nổ TNT, loại trừ tác nhân gây độc có trong thuốc TNT; sử dụng các phụ kiện và phương pháp nổ tiên tiến để hạn chế chấn động do nổ mìn; xử lý thiết bị lọc ép bùn than trong các nhà máy tuyển than để cải thiện chế độ xử lý bùn nước để tận thu than bùn…
Ngoài ra, Tập đoàn đã chủ động đề xuất với Chính phủ nhiều chủ trương và thực hiện nhiều giải pháp vì mục tiêu phát triển bền vững của Ngành. Một trong những đề xuất thành công là việc xây dựng các nhà máy nhiệt điện chạy than tại vùng mỏ và sử dụng than chất lượng thấp, có hàm lượng lưu huỳnh cao nhằm tiết kiệm tài nguyên, giảm thiểu tác động xấu tới môi trường. Theo đề xuất của Tập đoàn, Chính phủ đã đồng ý cho xây dựng các Nhà máy nhiệt điện Na Dương (Lạng Sơn), Cao Ngạn (Thái Nguyên), Cẩm Phả (Quảng Ninh), Sơn Động (Bắc Giang)… Các nhà máy nhiệt điện nay được áp dụng công nghệ lò sôi tuần hoàn, giảm thiểu lượng bụi và khí phát thải, phù hợp với tiêu chuẩn môi trường Việt Nam.
Việc TKV đã chủ động phối hợp với tỉnh Quảng Ninh xây dựng và thực hiện các dự án và giải pháp khắc phục cải tạo môi trường đã từng bước góp phần thay đổi diện mạo vùng mỏ, cải thiện môi sinh cho công nhân mỏ và cộng đồng dân cư quanh vùng.
Vẫn còn nhiều việc phải làm
Mặc dù công tác cải tạo và BVMT vùng than Quảng Ninh của TKV đã có nhiều nỗ lực và đạt được những kết quả ban đầu, tuy nhiên theo Thứ trưởng Lê Dương Quang: Vấn đề môi trường trong sản xuất, kinh doanh than trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh vẫn còn nhiều việc phải làm, trong đó vấn đề giảm thiểu ô nhiễm môi trường, không khí, nước và trả lại cảnh quan tự nhiên cho các vùng khai thác than phải tiếp tục được quan tâm hơn nữa. Một mặt cải thiện môi trường tại các cơ sở khai thác và chế biến than đang hoạt động, quy hoạch bãi thải đất đá, mặt khác cần phục hồi các khu vực khai trường đã dừng khai thác trong đó hầu hết là các khai trường hình thành và phát triển trước khi luật BVMT năm 1994 có hiệu lực.
Hoạt động BVMT của Tập đoàn còn mang giải pháp tình thế, giải quyết các điểm nóng, các vấn đề cấp bách, tạm thời để giảm đà suy thoái chứ chưa giải quyết cơ bản về môi trường vùng mỏ than. Vấn đề này, theo ông Đoàn Văn Kiển, công tác BVMT sẽ được ưu tiên thực hiện tích cực trong nhiều năm tới, TKV cũng phát động và yêu cầu các đơn vị thành viên nghiêm túc thực hiện các chương trình về cải tạo môi trường tại các vùng than Quảng Ninh, cần thiết thì phải thời sự hoá các báo cáo đánh giá tác động môi trường để công tác BVMT được thực hiện tốt hơn. Đây chính là “cam kết vàng” của TKV trong chiến lược đúng đắn về BVMT. Điều này còn được TKV và tất cả những đơn vị thành viên xác định là một trong những nhiệm vụ then chốt, ưu tiên thực hiện hàng đầu trong quá trình khai thác, sản xuất, kinh doanh.
Một trong những thành công lớn nhất về công tác BVMT mà TKV đã làm được trong thời gian qua là công tác trồng rừng. Giai đoạn 10 năm từ 1997 -2008, TKV đã thực hiện trồng và góp phần nâng tỷ lệ rừng xanh lên 48%. Tại Lễ Hưởng ứng tuần lễ Quốc gia nước sạch và vệ sinh môi trường ngành Công Thương năm 2009, Thứ trưởng Lê Dương Quang đã thay mặt Bộ Công Thương trao tặng Bằng khen của Bộ cho tập thể CBCNV Tập đoàn công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam đạt thành tích trong công tác BVMT. Bộ Công Thương hy vọng, TKV trở thành điển hình trong công tác BVMT của Ngành.
