Ra đời trên cơ sở của Bến Hòn Gai trước đây, Nhà máy tuyển than Nam Cầu Trắng được coi là "trái tim" của Công ty Than Hòn Gai. Được xây dựng từ năm 1993 và đưa vào hoạt động năm 1996 tại phường Hồng Hà – Thành phố Hạ Long, công suất thiết kế ban đầu của Nhà máy là 2 triệu tấn/năm, năm 2008, công suất của Nhà máy đã nâng lên 3 triệu tấn/năm.
Những năm đầu đi vào hoạt động, công tác bảo vệ môi trường ở nhà máy chưa được quan tâm đúng mức. Mặt bằng, đường vận chuyển than, hệ thống cống rãnh thoát nước chưa quy hoạch đầy đủ và hợp lý. Kho bãi chứa than còn mang tính tạm thời, gây bụi, ồn lan toả ra khu vực dân cư xung quanh. Vành đai cây xanh che chắn bụi còn mỏng, thưa và thấp. Thiết bị vận chuyển, xúc đổ than cũ và lạc hậu, hệ thống Poóc tích chưa được đầu tư... dẫn đến tình trạng ô nhiễm và ngập úng rất nghiêm trọng trong khu vực.
Chính vì vậy, Công ty Tuyển than Hòn Gai nằm trong danh sách 439 đơn vị gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng trong cả nước và phải "Xử lý triệt để ô nhiễm bụi và ngập úng khu dân cư xung quanh Nhà máy tuyển than Nam Cầu Trắng” theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Trước tình hình đó, Đảng bộ Công ty đã ra nghị quyết, quán triệt tư tưởng, tuyên truyền nhận thức cho toàn thể CBCNV, coi công tác bảo vệ môi trường như là một điều kiện tiên quyết để Công ty tồn tại và phát triển bền vững trong công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hóa đất nước.
Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam đã ra Quyết định số 1239/QĐ - ĐT ngày 8/7/2003 phê duyệt đầu tư dự án: "Xử lý triệt để ô nhiễm bụi và ngập úng khu dân cư xung quanh Nhà máy tuyển than Nam Cầu Trắng – TP.Hạ Long - Quảng Ninh" với tổng mức đầu tư khoảng 9,6 tỷ đồng, thời gian thực hiện từ năm 2003-2005. Theo đó, Công ty đã triển khai thực hiện Dự án từ quý 4/2003 đến 31/12/2005. Tổng giá trị thực hiện dự án khoảng 6,9 tỷ đồng, trong đó bao gồm hạng mục đường ô tô hơn 4 tỷ đồng, hạng mục mương thoát nước gần 2 tỷ đồng, hệ thống phun sương dập bụi khoảng 1,4 tỷ đồng.
Để giải quyết tổng thể ô nhiễm môi trường trong khu vực nhà máy, Công ty đã đầu tư hàng chục tỷ đồng để cải tiến công nghệ, đầu tư mới thiết bị vận tải, bốc xúc có chỉ tiêu phát thải đạt tiêu chuẩn môi trường EURO II và bổ sung nhiều dự án khác như: cải tạo ga NCT, ga Lộ Phong, tăng sức kéo đoàn tầu từ 10 lên 18 toa, tăng tỉ trọng kéo than bằng đường sắt, nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Công ty còn cải tạo môi trường khâu sàng sơ bộ bằng cách thu gom thiết bị vào một vị trí để bao che kín nhằm triệt tiêu bụi, hạn chế bụi lan toả ra môi trường...
Hệ thống bơm hút nạo vét bùn và trồng cây tạo vành đai xanh bao bọc quanh nhà máy, tạo cảnh quan, nuôi chim bồ câu thân thiện với môi trường được chú trọng v..v... Công ty đã giao trực tiếp từng thảm cỏ, từng cây xanh cho các đơn vị quản lý và phòng Công nghệ môi trường nghiệm thu vào ngày 25 hàng tháng, có thưởng phạt theo quy chế và làm cơ sở tính điểm thi đua hàng quý.
Sau nhiều năm tích cực đầu tư các dự án, giải quyết cơ bản việc tiêu thoát nước, giảm thiểu ô nhiễm bụi khu, môi trường khu vực dân cư xung quanh nhà máy đã được cải thiện, đáp ứng yêu cầu đề ra theo nội dung Quyết định 64 của Thủ tướng Chính phủ.
Kết quả quan trắc môi trường hàng quý cho thấy khu dân cư lân cận hầu như không ảnh hưởng do hoạt động nhà máy gây ra, ô nhiễm bụi cục bộ về cơ bản được xử lý. Nước thải công nghiệp của Nhà máy được tuần hoàn triệt để phục vụ sản xuất, không thải ra môi trường. Việc thoát nước khu vực dân cư từ chợ Cột 8, các tổ dân 13, 16 phường Hồng Hà, tổ dân 91, 92 phường Hà Tu ra biển thông qua các hệ thống mương phía bắc và mương phía tây nhà máy hoạt động rất có hiệu quả.
Từ những kết quả trên đây, ngày 1/8/2008 Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND Tỉnh Quảng Ninh và Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng Ninh đã ban hành Quyết định số 250/QĐ-TNMT về việc chứng nhận Công ty Tuyển than Hòn Gai - TKV đủ điều kiện ra khỏi danh sách các đơn vị gây ô nhiễm theo Quyết định 64/2003/QĐ-TTg ngày 24-4-2003 của Thủ tướng Chính phủ. Tính đến nay Công ty là đơn vị duy nhất của khối công nghiệp than và là một trong số những đơn vị đầu tiên trong tỉnh Quảng Ninh ra khỏi “danh sách 64”. Đây là mốc đánh dấu sự phấn đấu không mệt mỏi về công tác bảo vệ môi trường của CBCN Công ty Tuyển than Hòn Gai.
Ngoài ra, Công ty cũng nhận được nhiều bằng khen, giấy khen trong sản xuất và công tác bảo vệ môi trường của Ban chỉ đạo phòng chống lụt bão TW, của Bộ Công Thương. Năm 2008, Công ty đã đoạt giải thưởng môi trường Thương hiệu xanh thân thiện. Mới đây, Công ty còn được tặng giải thưởng Thương hiệu xanh Bền vững - phần thưởng cao nhất trong bảo vệ môi trường.
Từ một đơn vị nằm trong cảnh báo của Thủ tướng về vấn đề môi trường, Công ty Tuyển than Hòn Gai được Bộ Tài nguyên và Môi trường chọn vào danh sách 20 đơn vị trong cả nước được Bộ Tài nguyên và Môi trường tặng Giải thưởng Môi trường năm 2009 vì đã có thành tích suất sắc trong hoạt động bảo vệ môi trường Việt Nam. Đây là một vinh dự lớn vì giải thưởng này mang tầm cỡ Quốc gia và như Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan đã nói : Việt Nam tham gia hệ thống môi trường Quốc tế nên giải thưởng này cũng có ý nghĩa về mặt Quốc tế.
Kết quả trên cho thấy sự cố gắng, nỗ lực không mệt mỏi của đội ngũ CBCNVC Công ty nhằm cải thiện môi trường ngày càng Xanh - Sạch - Đẹp, thể hiện bước đi đúng đắn nhằm thực hiện chủ trương của Tập đoàn TKV về công tác môi trường.
Về Tuyển than Hòn Gai hôm nay, mọi người sẽ được nghe thấy âm thanh cúc cu rộn ràng của chim bồ câu sống trong bầu không khí trong lành ở Nam Cầu Trắng - một minh chứng cho sự hoà hợp thân thiện giữa con người với môi trường.
