Sáng 30/8/2023, tại Nhà Quốc hội, Hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, nhiệm kỳ khoá XV xem xét, cho ý kiến về một số vấn đề lớn còn ý kiến khác nhau đối với dự án Luật Đất đai (sửa đổi).
Báo cáo một số vấn đề lớn tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, đây là dự án Luật lớn, có phạm vi điều chỉnh rộng, nội dung khó, phức tạp, tác động lớn đến đời sống Nhân dân và các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, quá trình tiếp thu, chỉnh lý tiếp tục nhận được nhiều ý kiến khác nhau.
Tán thành mở rộng đối tượng nhận chuyển nhượng đất nông nghiệp
Nội dung quy định về chính sách mới liên quan đến tập trung tích tụ đất đai để phục vụ sản xuất hàng hóa quy mô lớn nhận được sự quan tâm của nhiều Đại biểu tại phiên thảo luận của Hội nghị.
Đại biểu Nguyễn Văn Huy - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình cho biết, tại Khoản 6 Điều 45 của dự thảo Luật quy định tổ chức kinh tế được nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp phải có phương án sử dụng đất nông nghiệp được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chấp thuận. Phương án sử dụng đất nông nghiệp phải thể hiện các nội dung: địa điểm, diện tích, mục đích sử dụng đất; kế hoạch sản xuất kinh doanh nông nghiệp; vốn đầu tư; thời hạn sử dụng đất; tiến độ sử dụng đất. Cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp nhận chuyển quyền sử dụng đất trồng lúa phải thành lập tổ chức kinh tế và có phương án sử dụng đất trồng lúa theo quy định tại khoản này.
Theo Đại biểu Nguyễn Văn Huy, việc quy định như vậy là phù hợp với chủ trương tại Nghị quyết số 18 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về mở rộng đối tượng nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp và phù hợp với bối cảnh hiện nay, góp phần thúc đẩy việc đầu tư vào sản xuất nông nghiệp, khuyến khích và huy động được các nguồn lực để đầu tư phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung, quy mô lớn.
Cũng liên quan đến nội dung chuyển quyền sử dụng đất, Đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp đề nghị cân nhắc việc cho phép mở rộng đối tượng được chuyển quyền sử dụng đất mà không trực tiếp canh tác, sản xuất. Theo Đại biểu, việc mở động đối tượng để tích tụ ruộng đất để sản xuất nông nghiệp là rất quan trọng, nhưng có nhiều cá nhân lợi dụng chính sách này để đầu cơ, gây khó khăn cho những tổ chức có tâm huyết phát triển nông nghiệp.
Liên quan đến quy định về thu hồi đất, Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ninh băn khoăn trong danh mục thu hồi đất có nhóm đất khoáng sản sau đã khai thác xong nhưng chưa hết thời hạn sử dụng đã được giao và cho thuê đất, trả tiền một lần. Về phần đất này, địa phương có nhu cầu sử dụng, doanh nghiệp có nhu cầu trả nhưng không thể thực hiện giao dịch này. Do vậy, Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà đề nghị bổ sung giải pháp thu hồi đất khi địa phương có nhu cầu thu hồi để phát triển kinh tế xã hội và doanh nghiệp đã kết thúc chu kỳ khai thác sử dụng.
Về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi thu hồi đất, quy định nguyên tắc xử lý đối với trường hợp nhà nước thu hồi đất mà phần diện tích còn lại của các thửa đất sau thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa theo quy định của UBND tỉnh, Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai - Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội cho rằng cần thu hồi, nhưng cần có sự điều chỉnh phù hợp với thực tiễn để tránh việc phát sinh những mảnh đất siêu mỏng, siêu méo…
Không quy định các chỉ tiêu sử dụng đất
Về Quy hoạch sử dụng đất quốc gia, Báo cáo một số vấn đề lớn tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) của Ủy ban Kinh tế cho biết hiện nay có 2 loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất đề nghị giữ như dự thảo Luật trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 5. Loại ý kiến thứ hai tiếp thu ý kiến thẩm tra và ý kiến ĐBQH, không quy định các chỉ tiêu “đất khu công nghiệp”, “đất khu công nghệ cao”, “đất hạ tầng giao thông cấp quốc gia”, “đất ở tại đô thị, đất ở tại nông thôn”, “đất di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh”, “đất làm sân gôn”.
Thường trực Ủy ban Kinh tế cơ bản thống nhất lựa chọn loại ý kiến thứ hai. Quy hoạch sử dụng đất quốc gia chỉ nên xác định chỉ tiêu đất trồng lúa, đất rừng, đất quốc phòng, đất an ninh, để bảo đảm thực hiện cho các cho mục tiêu quốc gia về an ninh lương thực, bảo vệ môi trường, quốc phòng, an ninh và thẩm quyền quyết định của Quốc hội theo quy định của pháp luật hiện hành và tránh chồng chéo, bảo đảm việc phân quyền và linh hoạt cho các địa phương, đối với các chỉ tiêu còn lại sẽ được rà soát quy định tại quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh, bảo đảm việc quản lý chặt sẽ mục đích sử dụng đất.
Về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, nhiều ý kiến cho rằng, quy định tại dự thảo Luật liệt kê các trường hợp Nhà nước thu hồi đất là cứng nhắc, chưa phản ánh đầy đủ, chưa khắc phục được căn cơ các vấn đề bất cập.
Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy, quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng có ưu điểm bảo đảm sự rõ ràng, dễ theo dõi, dễ áp dụng. Tuy nhiên, việc liệt kê quá cụ thể, chi tiết các dự án, công trình thu hồi đất có nhược điểm khó bảo đảm bao quát, đầy đủ.
Trong quá trình thảo luận, có ý kiến cho rằng cách tiếp cận theo hướng liệt kê các trường hợp như hiện nay chưa làm rõ được sự cần thiết của các dự án, công trình này theo tinh thần của Điều 54 Hiến pháp.
Về giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất, không đấu giá quyền sử dụng đất, không đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất, thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất, tiếp thu ý kiến Đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật được chỉnh sửa theo hướng bỏ quy định tại khoản 5 Điều 122. Tuy nhiên, cần tiếp tục nghiên cứu để quy định về giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá quyền sử dụng đất đối với các trường hợp đã có hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, đã có quy hoạch chi tiết, bảo đảm quyền của Nhà nước điều tiết, phân phối phần địa tô chênh lệch do thay đổi quy hoạch, chuyển mục đích sử dụng đất.
Về phát triển, quản lý và khai thác quỹ đất, tiếp thu ý kiến Đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật bỏ quy định về mức phân bổ tối thiểu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất hằng năm của địa phương cho Quỹ phát triển đất.
Về các trường hợp cho thuê đất trả tiền một lần và trả tiền hằng năm, Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy, cần có quy định theo hướng tạo thuận lợi cho hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh không chỉ giới hạn trong hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp mà cả hoạt động thương mại, dịch vụ; cho nhà đầu tư được trả tiền một lần hoặc trả tiền hằng năm tương ứng với tính chất của hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh trên đất, thời hạn, mục đích sử dụng đất và khả năng tài chính của nhà đầu tư, mặt khác, giúp nhà đầu tư tính toán được chi phí đầu tư, xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và hình thành tài sản thế chấp có giá trị, không chỉ là tài sản đầu tư trên đất mà còn là giá trị gắn với quyền sử dụng đất. Thường trực Ủy ban Kinh tế cơ bản nhất trí quy định tại khoản 2 Điều 153 về tiền thuê đất trả tiền thuê đất hằng năm…
Đề nghị tiếp tục rà soát các căn cứ định giá đất
Cũng tại phiên thảo luận, nhiều Đại biểu Quốc hội tiếp tục đề xuất, tham gia ý kiến với các nội dung tại dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).
Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân - Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh cho rằng, khi nhắc đến sử dụng đất thì phải xuất phát từ lợi ích quốc gia, địa phương, lợi ích doanh nghiệp và lợi ích của người dân, vì vậy, cần phải làm rõ hơn ba lợi ích này. Cùng với đó, cần xác định thuộc tính của đất. Ví dụ, nếu vị trí đất đó làm đường giao thông là tốt nhất thì phải thu hồi đất để làm giao thông. Thu hồi đất để làm dự án có ý nghĩa nhất với quốc gia, địa phương thì Nhà nước thu hồi vì lợi ích của đất nước, địa phương.
Về phương pháp định giá đất, Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân đề nghị quy định trong luật là phương pháp xác định đền bù cho người dân, xác định chi phí đền bù. Giá đất là do doanh nghiệp thoả thuận với người dân nên không quy định trong luật nhưng phải quy định nguyên tắc đền bù.
Đại biểu Đinh Thị Phương Lan - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi đề nghị tiếp tục rà soát các căn cứ định giá đất bao gồm mục đích sử dụng đất được đưa ra định giá theo thời hạn sử dụng đất, thông tin đầu vào để xác định giá đất và các yếu tố khác ảnh hưởng đến giá đất.
Đại biểu Định Thị Phương Lan cũng đề nghị rà soát tính phù hợp các nội dung về tập trung tích tụ đất nông nghiệp như quy định tại Điều 192 về phương pháp tập trung đất nông nghiệp là hợp tác sản xuất, kinh doanh bằng quyền sử dụng đất vì có thể hiểu nhầm hoặc lợi dụng chủ trương tập trung tích tụ đất sản xuất cho nông nghiệp quy mô lớn nhằm phát triển kinh tế nông nghiệp sang kinh doanh quyền sử dụng đất hoặc trá hình sang buôn bán bất động sản nông nghiệp. Tương tự, tại Điều 193 về tích tụ đất nông nghiệp, đề nghị cần có quy định cụ thể hơn về các nguyên tắc, điều kiện ràng buộc nhằm tránh việc lợi dụng chủ trương, chính sách tập trung tích tụ đất nông nghiệp cho mục đích khác.
Đại biểu Nguyễn Công Long - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Nai đề nghị cân nhắc quy định tại Điều 127 theo hướng chỉ cho phép các bên thỏa thuận để thực hiện các dự án thương mại phù hợp với mục đích sử dụng đất và phù hợp với quy hoạch sử dụng đất.
Đại biểu cho rằng, cần có sự phân biệt rõ giữa thu hồi đất và cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án đô thị, nhà ở thương mại vì tính chất hoàn toàn khác nhau, cân nhắc rất kỹ việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất.
Tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, thời gian tới, cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan hữu quan rà soát bảo đảm tính thống nhất hệ thống pháp luật; tiếp tục cụ thể hóa các nội dung như ý kiến của đại biểu đề nghị…
Về quy định cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp được nhận chuyển nhượng đất nông nghiệp, các đại biểu quan ngại trục lợi chính sách. Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho biết dự kiến sẽ nghiên cứu để chỉnh lý dự thảo Luật sẽ có quy định về việc yêu cầu thành lập doanh nghiệp, có phương án sản xuất kinh doanh phù hợp để cấp có thẩm quyền phê duyệt, hay có đề xuất bổ sung thêm là phải có dự án đầu tư, đồng thời có chế tài để chống chuyển đổi sai mục đích sử dụng đất lúa.
Phát biểu kết luận nội dung phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, các ý kiến phát biểu nhất trí với nhiều nội dung đã được tiếp thu, chỉnh lý, các đại biểu cũng đề nghị cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa các cơ quan, khẩn trương tích cực, tập trung nhân lực và thời gian để đảm bảo dự án luật đạt chất lượng, đồng bộ, thống nhất với các luật liên quan, đặc biệt là Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản đang được sửa đổi.
Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Tổng Thư ký Quốc hội tổng hợp ý kiến thảo luận, có báo cáo gửi đến các Đại biểu Quốc hội và các cơ quan hữu quan để nghiên cứu, tiếp thu, giải trinh hoàn thiện dự thảo luật.
