Dự án Cảng hàng không quốc tế Gia Bình: Tầm nhìn chiến lược, bước đột phá trong phát triển hạ tầng cho vùng Thủ đô

Sáng 19/11, cho ý kiến về chủ trương đầu tư dự án Cảng hàng không quốc tế Gia Bình, các ý kiến tại Tổ 10 (gồm Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình và Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị) nhất trí với chủ trương đầu tư dự án, đồng thời cho rằng dự án thể hiện tầm nhìn chiến lược trong phát triển hạ tầng, đem lại lợi ích to lớn không chỉ cho Bắc Ninh mà cả đất nước. Các đại biểu kỳ vọng dự án sẽ về đích đúng hạn, mở ra kỷ nguyên mới cho ngành hàng không và kinh tế vùng Thủ đô.

Xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình: Tầm nhìn “trung tâm kép” cho vùng Thủ đô

Cho ý kiến về chủ trương đầu tư Dự án Cảng hàng không quốc tế Gia Bình tại Tổ 10 (gồm Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình và Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị), các ý kiến đều khẳng định, đây là một dự án mang tầm chiến lược quốc gia, tầm nhìn dài hạn, thể hiện khát vọng vươn lên về hạ tầng. Việc xây dựng một sân bay quốc tế hiện đại tại Bắc Ninh sẽ tạo ra bước đột phá cho vùng Thủ đô, theo đúng định hướng phát triển kết cấu hạ tầng mà Đảng ta xác định là một trong ba đột phá chiến lược của giai đoạn mới.

Đại biểu Trần Văn Khải - Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình cho biết, việc xây dựng dự án Gia Bình là tầm nhìn “trung tâm kép” cho vùng Thủ đô. Sân bay mới này được quy hoạch theo mô hình “twin hub” (hai trung tâm) như London, Tokyo, bổ trợ chiến lược cho sân bay Nội Bài. Với quy mô cảng hàng không 5 sao đẳng cấp quốc tế, Gia Bình sẽ phát huy lợi thế không gian phía đông bắc Hà Nội, mở ra không gian phát triển mới cho vùng Thủ đô. Sân bay này không chỉ giảm tải cho Nội Bài đang quá tải, mà còn tạo cú hích mạnh mẽ cho các ngành công nghiệp, logistics, thương mại điện tử, du lịch, dịch vụ của vùng.

“Hãy hình dung Bắc Ninh, nơi từ lâu vốn là thủ phủ công nghiệp điện tử, nay sẽ có một cửa ngõ hàng không quốc tế ngay tại chỗ. Hàng hóa sản xuất sẽ bay thẳng đi toàn cầu, du khách và chuyên gia quốc tế sẽ đến thẳng Bắc Ninh, tạo sức hút đầu tư mới. Đây chính là cơ hội vàng để Bắc Ninh nói riêng và vùng Kinh tế trọng điểm Bắc Bộ nói chung tái cấu trúc nền kinh tế, vươn lên nấc thang giá trị cao hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, đại biểu Trần Văn Khải khẳng định.

Thống nhất với sự cần thiết đầu tư Dự án Cảng hàng không quốc tế Gia Bình, đại biểu Mai Thị Phương Hoa - Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình cho rằng, dự án phù hợp với quy hoạch tổng thể quốc gia, phù hợp với quy hoạch của tỉnh Bắc Ninh, phù hợp với quy hoạch của hệ thống cảng hàng không toàn quốc. Đây là dự án do tư nhân đầu tư xây dựng. Trong tổng số 20 cảng hàng không trong toàn quốc, Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn (tại tỉnh Quảng Ninh) do tư nhân đầu tư và đưa vào vận hành ổn định, cho thấy đây là tiền lệ rất tốt để xem xét cho phép tư nhân tiếp tục xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình.

Với công suất 30 triệu hành khách/năm giai đoạn 2030, tương lai có thể mở rộng 50 triệu hành khách/năm, việc cho phép xây dựng dự án này sẽ góp phần giảm tải cho Cảng hàng không quốc tế Nội Bài đang trong tình trạng quá tải; việc xây dựng dự án cũng phục vụ mục tiêu sắp tới là Hội nghị cấp cao APEC năm 2027 do Việt Nam đăng cai tổ chức. Đại biểu cũng kỳ vọng sân bay Gia Bình hoàn toàn có khả năng thu hồi vốn và sinh lời nếu được vận hành tốt. Do vậy, chúng ta tin tưởng dự án khả thi, nhưng cũng không chủ quan, cần giám sát chặt chẽ khâu thực hiện để vốn đầu tư mang lại hiệu quả cao nhất.

Hơn nữa, theo Tờ trình của Chính phủ, Cảng hàng không quốc tế Gia Bình là cảng hàng không lưỡng dụng, vừa phục vụ dân sự, đồng thời là căn cứ của Trung đoàn không quân Công an nhân dân, để thực hiện nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, bảo vệ an ninh Tổ quốc, cũng như bảo đảm trật tự, an toàn xã hội và dự phòng cho các hoạt động quân sự của các lực lượng trong quân đội...

Đại biểu Trần Văn Khải cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của dự án sân bay Gia Bình, với ý nghĩa quốc phòng và an ninh sâu sắc. Sân bay này thiết kế theo tiêu chuẩn lưỡng dụng, tức là kết hợp cả dân sự và quân sự khi cần thiết. Đại biểu phân tích, trong bối cảnh khu vực và thế giới biến động, việc có thêm một sân bay có thể phục vụ máy bay quân sự sẽ nâng cao năng lực phòng thủ trên không của ta ở hướng Đông Bắc Tổ quốc. Do đó, đại biểu đề nghị Bộ Quốc phòng, Bộ Công an phối hợp chặt chẽ trong thiết kế, xây dựng các hạng mục quân sự, an ninh tại sân bay ngay từ đầu (như trận địa phòng không, hệ thống giám sát không lưu dùng chung…). Đồng thời, đặt vấn đề an toàn hàng không lên hàng đầu (do nằm trong vùng trời Nội Bài, cần ứng dụng công nghệ quản lý bay hiện đại để đảm bảo an toàn, tối ưu hóa vùng trời hoạt động chung). Ngoài ra, công tác an ninh hàng không (kiểm soát khủng bố, buôn lậu…) tại sân bay mới cũng phải theo chuẩn quốc tế cao nhất, hướng đến mục tiêu Gia Bình thuộc Top 10 cảng hàng không 5 sao hàng đầu thế giới, nên không chỉ tiện nghi mà còn phải an ninh, an toàn ở mức xuất sắc.

Đảm bảo huy động đủ vốn, đúng tiến độ

Đánh giá cao các cơ chế, chính sách đặc thù được đưa vào dự thảo Nghị quyết về chủ trương đầu tư Cảng hàng không quốc tế Gia Bình, đại biểu Trần Văn Khải cho rằng, việc huy động nguồn lực xã hội tới gần 200 nghìn tỷ đồng để xây sân bay cho thấy niềm tin của nhà đầu tư vào môi trường đầu tư nước ta. “Chủ trương của Nhà nước là không hoàn toàn phụ thuộc ngân sách, thay vào đó là tạo hành lang thông thoáng cho tư nhân tham gia các dự án hạ tầng lớn, đây chính là cách làm sáng tạo và hiệu quả trong bối cảnh nguồn vốn công còn hạn hẹp”, đại biểu Trần Văn Khải khẳng định.

Bên cạnh đó, Quốc hội mạnh dạn cho phép áp dụng những ngoại lệ cần thiết, như di dời 25 di tích trong vùng dự án hay lựa chọn nhà đầu tư theo thủ tục đặc biệt, thể hiện tinh thần dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung. Theo đại biểu, những quyết sách này vừa đúng đắn về pháp lý (vì đã được Quốc hội thông qua), vừa hợp lý về thực tiễn, giúp tháo gỡ các “điểm nghẽn” cố hữu về giải phóng mặt bằng, thủ tục đầu tư để dự án có thể triển khai nhanh nhất.

Một số ý kiến băn khoăn về tính khả thi tài chính của dự án khi số vốn quá lớn, đại biểu Trần Văn Khải cho biết, chúng ta đã chia nhỏ dự án thành các cấu phần hợp lý: phần lõi sân bay do nhà đầu tư chịu trách nhiệm hoàn toàn, các phần phụ trợ như khu tái định cư, đường kết nối sẽ được đầu tư theo hình thức BT, lấy đất đổi hạ tầng. Cách làm này giúp giảm áp lực ngân sách, đồng thời khai thác hiệu quả quỹ đất địa phương, tuy nhiên đại biểu đề nghị Chính phủ và tỉnh Bắc Ninh tiếp tục làm việc chặt chẽ với nhà đầu tư để đảm bảo huy động đủ vốn, đúng tiến độ. Cần có phương án tài chính minh bạch, lộ trình huy động vốn vay, vốn chủ sở hữu rõ ràng, tránh tình trạng dự án bị đình trệ vì thiếu tiền giữa chừng. Quốc hội cũng nên yêu cầu báo cáo rõ về cơ cấu vốn, suất đầu tư so sánh với các sân bay tương đồng trên thế giới để đảm bảo suất đầu tư hợp lý, không bị đội vốn.

Các ý kiến tại phiên thảo luận Tổ 10 cũng khẳng định, sân bay Gia Bình không chỉ phục vụ hành khách, mà còn hướng tới trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa và dịch vụ hậu cần (logistics) hàng đầu khu vực. Điều này giúp tiết kiệm thời gian, chi phí vận chuyển cho doanh nghiệp, nâng cao sức cạnh tranh xuất khẩu. Bắc Ninh có lợi thế nằm gần các trục cao tốc và cảng biển Hải Phòng; nếu kết hợp thêm sân bay, tỉnh có đủ 4 phương thức vận tải kết nối (đường bộ, đường sắt, đường biển, đường hàng không).

Đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu quy hoạch trung tâm logistics gắn với sân bay Gia Bình ngay từ bây giờ, bao gồm cảng cạn (ICD), kho ngoại quan, cơ sở sửa chữa máy bay (MRO). Do đó, chúng ta cần đón đầu xu thế thương mại điện tử xuyên biên giới, mà sân bay quốc tế mới sẽ là bệ phóng để biến Bắc Ninh thành điểm trung chuyển hàng không của cả vùng Đông Bắc Á trong tương lai.

Quốc hội trao cơ chế đặc thù, cũng phải giám sát đặc biệt

Bên cạnh tác động tích cực nếu Cảng hàng không quốc tế Gia Bình được phê duyệt chủ trương đầu tư, đại biểu cũng phân tích một số khó khăn, thách thức cần lưu tâm. Đó là, tỉnh Bắc Ninh phải thu hồi gần 1.900 ha đất, trong đó có hơn 9 ha đất tôn giáo, nghĩa trang và hàng ngàn ngôi mộ cần di dời. Chính phủ cần hỗ trợ tối đa cho địa phương về vốn và chính sách để thực hiện công tác tái định cư, đảm bảo người dân có chỗ ở và sinh kế mới tốt hơn nơi cũ. Đại biểu Mai Thị Phương Hoa – Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình để nghị sau khi dự án hoàn thành và đưa vào khai thác, ưu tiên tạo việc làm cho lao động là người địa phương, nhất là người dân trong khu vực di dời phục vụ triển khai dự án. Chính phủ cũng cần sớm ban hành hướng dẫn cụ thể việc di dời các di tích, cơ sở tôn giáo trong vùng dự án, hài hòa giữa phát triển và giữ gìn văn hóa.

Đại biểu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác đào tạo nguồn nhân lực địa phương. Theo đó, cần mở các chương trình đào tạo nghề hàng không, du lịch, logistics cho thanh niên Bắc Ninh ngay từ bây giờ, để họ sẵn sàng tham gia vận hành sân bay và các dịch vụ liên quan khi dự án hoàn tất.

Các ý kiến cũng đề nghị quan tâm đến hoạt động giám sát, theo đó, Quốc hội đã trao cơ chế đặc thù thì càng phải giám sát đặc biệt. Đại biểu đánh giá cao quy định yêu cầu Chính phủ báo cáo Quốc hội hằng năm về dự án và đề nghị báo cáo này cần chi tiết, minh bạch, bao gồm cả khó khăn và kiến nghị.

“Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh phải theo dõi sát sao tiếng nói cử tri, bảo vệ quyền lợi người dân trong vùng dự án. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể cần tích cực vào cuộc, vừa vận động người dân ủng hộ dự án, vừa phát hiện, ngăn chặn kịp thời những sai phạm (nếu có) ở cơ sở. Chúng ta cần đảm bảo mọi quyết sách, mọi đồng vốn, mọi tấc đất của dự án đều được sử dụng đúng mục đích, công khai, không ai được trục lợi. Chỉ có như vậy, Nghị quyết của Quốc hội mới thực sự phát huy hiệu lực”, đại biểu Trần Văn Khải đề nghị.