Kinh tế tuần hoàn - “tấm vé thông hành” cho hàng hóa xuất khẩu

Không kịp thời triển khai, doanh nghiệp sẽ “bị thua thiệt” trên thị trường cạnh tranh gay gắt

Là một trong 20 quốc gia có quy mô thương mại lớn nhất thế giới, hơn lúc nào hết, Việt Nam cần quan tâm tới vấn đề xanh hóa chuỗi cung ứng và thương mại để tránh bị loại khỏi cuộc chơi. Trong đó, kinh tế tuần hoàn được xem là chìa khóa giúp doanh nghiệp giảm tiêu thụ tài nguyên, giảm phát thải khí nhà kính, nâng cao năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường quốc tế, bảo đảm phát triển xuất khẩu bền vững.

Chia sẻ tại Tọa đàm “Phát triển kinh tế tuần hoàn đáp ứng tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu” do Tạp chí Công Thương thực hiện, ông Lê Xuân Thịnh - Giám đốc Công ty TNHH Trung tâm Sản xuất sạch hơn Việt Nam (VNCPC) cho biết, nền kinh tế Việt Nam đang nằm trong chuỗi cung ứng của thế giới và phần lớn các mặt hàng của ta hướng tới xuất khẩu, do đó không tránh khỏi xu thế bị áp đặt quy định, tiêu chuẩn khắt khe bởi các nước nhập khẩu.

Ông Thịnh thông tin, các quy định này có thể kể đến như cơ chế phát thải carbon xuyên biên giới (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU); các quy định liên quan đến chống mất rừng, suy thoái rừng; quy định liên quan về thiết kế sinh thái cho các sản phẩm bền vững; quy định liên quan đến bao bì và chất thải bao bì…

“Nếu chúng ta không triển khai các biện pháp như vậy thì chúng ta sẽ bị thua thiệt đối với những các doanh nghiệp từ các nước khác đang cạnh tranh với chúng ta, ngay cả ở châu Á hoặc là những các nước khác xung quanh”, chuyên gia cho hay.

Cụ thể, ông Thịnh phân tích, kinh tế tuần hoàn mang lại hai xu hướng và lợi ích.

Thứ nhất, áp dụng kinh tế tuần hoàn sẽ mang lại lợi ích về lâu dài cho doanh nghiệp, lợi ích về kinh tế, lợi ích về hình ảnh và lợi ích về về lợi nhuận từ khách hàng.

Thứ hai, đặc biệt là lợi ích về tiết kiệm chi phí sản xuất. Hiện nay phần lớn các doanh nghiệp của chúng ta đang xuất khẩu nếu áp dụng kinh tế tuần hoàn thì sẽ đưa vào đấy các công cụ để cắt giảm các chi phí liên quan đến sản xuất, nhờ đó cạnh tranh hơn về giá. Như vậy thì các doanh nghiệp sẽ đi nhanh hơn và phát triển bền vững hơn trong tương lai.

“Ngay từ bây giờ nếu chúng ta không tiếp cận kinh tế tuần hoàn và không chuẩn bị sẵn sàng các biện pháp về nguồn lực, về con người, về kỹ thuật, về tài chính để áp dụng thì chúng ta sẽ rất khó khăn trong việc triển khai trong tương lai”, Giám đốc VNCPC chia sẻ.

Từ thực tế tại chính doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Thu Hương - Trưởng phòng Xuất nhập khẩu Tổng công ty May Bắc Giang LGG cho biết, áp dụng chuyển đổi xanh mang lại rất nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, mà trước hết là cho chính người lao động.

“Bởi vì khi áp dụng chuyển đổi xanh thì tạo ra được môi trường trong sạch hơn, ít khói bụi, người lao động đến làm việc trong nhà máy cảm thấy thoải mái hơn, hạnh phúc hơn. Ngoài ra, khi chúng tôi đầu tư máy móc, thiết bị, công nghệ tự động hóa thì cũng là thuận lợi để tạo cho người lao động làm việc được năng suất hơn và đồng thời nhà máy giảm được những chi phí, khuyến khích người lao động có thói quen tiết kiệm năng lượng, xây dựng nhà máy xanh”, bà Hương cho hay.

Khó khăn từ nhận thức đến nguồn lực

Dù nhận thức rõ được lợi ích và sự cần thiết của kinh tế tuần hoàn như vậy, nhưng việc triển khai trong thực tế không phải dễ dàng. Ông Cù Huy Quang - Trưởng phòng Hiệu quả năng lượng và chuyển đổi xanh, Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, Bộ Công Thương đánh giá, việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam hiện nay còn đang có rất nhiều những khó khăn, thách thức cần phải vượt qua.

Khó khăn đầu tiên là nguồn vốn, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ vừa, nguồn vốn để có thể chuyển đổi được mô hình sản xuất, áp dụng được mô hình kinh tế tuần hoàn tại doanh nghiệp của mình là một khó khăn lớn.

Khó khăn thứ hai là công nghệ, hiện nay để có thể tìm được những công nghệ tiên tiến phù hợp với mô hình kinh tế của doanh nghiệp cũng là một vấn đề, thách thức.

Khó khăn thứ ba là nhận thức tại doanh nghiệp cũng là một rào cản. Hiện nay không phải doanh nghiệp nào cũng nhận thức được vấn đề phải chuyển đổi sang mô hình, hoặc là nhận thức được rồi thì lại gặp phải những vấn đề về nguồn kinh phí.

Bên cạnh đó, ông Quang thẳng thắn nhìn nhận, dù khung chính sách pháp lý thúc đẩy các doanh nghiệp chuyển đổi mô hình kinh tế tuần hoàn đã cơ bản hoàn thiện, nhưng chưa có những cơ sở pháp lý bắt buộc đối với những nhãn hàng, đối với những doanh nghiệp lớn, là sau khi sản xuất, tiêu dùng thì phải có những cơ chế để thu hồi lại sản phẩm của mình. Ngoài ra, hạ tầng phục vụ thu hồi tái chế hiện nay của Việt Nam cũng còn hạn chế.

“Các doanh nghiệp cần vượt qua những thách thức này để chúng ta có thể áp dụng và thúc đẩy được mô hình hình kinh tế tuần hoàn tại các doanh nghiệp nói chung, nâng cao được vị thế, khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp cũng như giảm được chi phí để góp phần vào việc thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam”, đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công cho biết.

Xây dựng những vòng cộng sinh bền vững

Để giải quyết những vấn đề này, ông Cù Huy Quang cho rằng, trước hết các doanh nghiệp phải từ tư duy về một nền kinh tế tuyến tính sản xuất, tiêu dùng và thải bỏ sang tư duy mới về kinh tế tuần hoàn, đó là khai thác, sản xuất, tiêu dùng, tái sử dụng, tái chế, sửa chữa, tái tạo để kéo dài vòng đời sản phẩm trước khi thải bỏ ra môi trường, đảm bảo những tiêu chuẩn về môi trường, giảm thiểu tác động đến môi trường là thấp nhất.

Thứ hai, các doanh nghiệp phải coi chất thải là một tài nguyên. Có nhiều sản phẩm là chất thải của doanh nghiệp này nhưng lại là đầu vào của doanh nghiệp khác, việc này tạo ra được những vòng cộng sinh, nếu có thể hình thành và tham gia các vòng cộng sinh, chuỗi cung ứng như vậy trong các khu, cụm công nghiệp thì càng giảm được chi phí cho các doanh nghiệp.

Thứ ba, doanh nghiệp phải đầu tư vào công nghệ, chuyển đổi công nghệ và chuyển đổi số để có thể đi nhanh hơn và rút ngắn được khoảng cách về năng suất, tạo ra được những sản phẩm mới với năng suất cao hơn.

Thứ tư, các doanh nghiệp phải chú trọng vào việc xây dựng chiến lược cho doanh nghiệp của mình để phát triển bền vững, tạo ra những sản phẩm bền vững.

Về phía mình, Bộ Công Thương cũng như các Bộ, ngành đang tiếp tục hoàn thiện chính sách, đồng thời triển khai các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó, Bộ cũng đẩy mạnh tuyên truyền, giới thiệu về các tiêu chuẩn, quy định mới của chuỗi cung ứng, góp phần giúp doanh nghiệp cập nhật thông tin, kịp thời xây dựng và điều chỉnh chiến lược sản phẩm phù hợp để đáp ứng, duy trì lợi thế cạnh tranh, giữ vững vị thế tại các thị trường xuất khẩu trọng điểm.