[eMagazine] “Đòn bẩy” CPTPP và những lực cản trong phát triển thị trường Australia

Với tính chất bổ sung cao, không cạnh tranh trong cơ cấu hàng hóa trao đổi giữa hai bên, cùng với việc tận dụng những ưu đãi từ các hiệp định, trong đó nổi bật là CPTPP, thương mại song phương Việt Nam - Australia nói chung và xuất khẩu của Việt Nam sang Australia nói riêng có sự bứt phá đáng kể bất chấp những giai đoạn khó khăn khách quan của tình hình thương mại biến động hay ảnh hưởng dịch bệnh.

Bà Trần Thị Thanh Mỹ - Phó Tổng Lãnh sự Việt Nam tại Sydney, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Australia cho biết, từ khi Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) mà Việt Nam và Australia là thành viên có hiệu lực, doanh nghiệp hai nước đã tận dụng rất tốt những ưu đãi, đưa kim ngạch thương mại giữa hai nước tăng trưởng rất mạnh trong thời gian vừa qua.

Nếu như kim ngạch thương mại hai chiều giữa hai nước năm 2012 mới ở mức 5 tỷ USD, đến năm 2019 khi Hiệp định CPTPP bắt đầu có hiệu lực thì kim ngạch đạt 8 tỷ USD, đến năm 2022 con số này lên mức kỷ lục 15,7 tỷ USD. Tính chung giai đoạn 2018 - 2022, mức tăng trưởng thương mại song phương bình quân hàng năm lên đến 20%. Trong hai năm 2023 - 2024 do những ảnh hưởng, khó khăn nhất định, đặc biệt liên quan đến dịch Covid-19 hay tình hình khó khăn chung của thương mại toàn cầu, kim ngạch thương mại hai chiều giữa hai nước hiện vẫn đạt trung bình trên dưới 14  tỷ USD.

Đặc biệt, với sự chủ động, tích cực trong công tác xúc tiến thương mại, tìm hiểu thị trường và tận dụng các ưu đãi từ CPTPP, hàng hóa của Việt Nam ngày càng hiện diện nhiều hơn tại thị trường Australia, nhất là các mặt hàng nông, thủy sản. Trong đó, ấn tượng nhất là hạt điều của chúng ta chiếm đến 90% tổng lượng hạt điều nhập khẩu của Australia từ tất cả các thị trường; hạt tiêu cũng chiếm thị phần gần 30%. Đặc biệt, nhóm hàng thủy sản thế mạnh của Việt Nam như: tôm, cá tra, hải sản chế biến… với lợi thế là thuế suất nhập khẩu 0% của CPTPP đã vươn lên chiếm lĩnh thị phần hàng đầu tại Australia.

Một số nhóm hàng hóa khác của Việt Nam như dệt may, giày dép… cũng đã tiếp cận được thị trường và ngày cảng khẳng định được thương hiệu, chất lượng. Bên cạnh đó, nhiều mặt hàng đang ghi nhận mức kim ngạch tăng trưởng mạnh những năm gần đây và có tiềm năng lớn để đẩy mạnh xuất khẩu sang Australia trong thời gian tới như bánh kẹo và các sản phẩm từ ngũ cốc, gạo, clanke và xi măng...

Ở chiều ngược lại, hiện nay Australia là thị trường cung cấp nguyên liệu đầu vào quan trọng cho một số ngành ngành công nghiệp và năng lượng của Việt Nam như: than đá, quặng và các loại khoáng sản, kim loại, bông, sản phẩm hóa chất,…

Theo đánh giá từ Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Australia, thời gian tới đây tiếp tục là một thị trường rất tiềm năng cho hàng hóa Việt Nam. Bởi đây là một thị trường phát triển, thu nhập bình quân đầu người cao, lên đến trên 60.000 USD và nhu cầu của người dân đối với hàng hóa chất lượng cao cũng rất mạnh.

Bên cạnh gặt hái nhiều kết quả tích cực, nhưng đi cùng với những thuận lợi, hàng hóa, doanh nghiệp Việt Nam cũng gặp những khó khăn tại thị trường Australia.

Trước hết đó là hệ thống tiêu chuẩn của Australia rất khắt khe. Liên quan đến hàng hóa nhập khẩu có thể kể tới các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm dịch hay đối với hàng nhập khẩu có thể về bao bì, mẫu mã, đối với từng mặt hàng cụ thể thị trường cũng có những tiêu chuẩn khác nhau.

Về cơ bản, ngoài các tiêu chuẩn khắt khe cần đáp ứng liên quan đến quy tắc xuất xứ trong CPTPP còn có những tiêu chuẩn riêng của thị trường Australia và đây sẽ là một rào cản rất lớn đối với các doanh nghiệp.

Khó khăn thứ hai là một khó khăn chung. Kể từ sau đại dịch Covid-19, nền kinh tế toàn cầu nói chung gặp những khó khăn chung và kinh tế Australia hiện nay đang phục hồi nhưng mức phục hồi vẫn còn chậm, chính vì thế nên sinh hoạt phí bình quân cao, mức độ sẵn sàng cho việc chi trả tiêu dùng, sức mua của người dân tương đối thấp so với trước đây.

Một khó khăn khách quan khác là sản phẩm của chúng ta khi vào thị trường Australia sẽ gặp sự cạnh tranh nhất định từ hàng hóa hay doanh nghiệp của các thị trường cạnh tranh như: Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ, nhất là khi các nước này cũng là thành viên của các hiệp định thương mại khác ngoài CPTPP như: RCEP, ANZFTA...

Ở khía cạnh doanh nghiệp, thách thức đến từ thực trạng sản xuất kinh doanh cũng như quy mô của doanh nghiệp Việt Nam phần lớn còn tương đối nhỏ. Một điểm nữa còn hạn chế theo Thương vụ Việt Nam tại Australia, đó là các doanh nghiệp xuất khẩu của chúng ta hoạt động tương đối đơn lẻ và chưa tận dụng được nguồn lực tổng hợp để thúc đẩy chiếm lĩnh thị trường. Khả năng truy xuất nguồn gốc hay kiểm soát chất lượng, an toàn thực phẩm của nhiều doanh nghiệp Việt Nam chưa đảm bảo...

Thời gian tới, để hỗ trợ cho doanh nghiệp, Thương vụ Việt Nam tại Australia tiếp tục đẩy mạnh công tác nghiên cứu thị trường, kịp thời báo cáo, tham mưu chính sách về Bộ Công Thương, nhất là trong bối cảnh thương mại quốc tế có nhiều biến động như hiện nay. Thúc đẩy các hoạt động trao đổi, làm việc với cơ quan quản lý, hiệp hội ngành hàng hai bên nhằm tăng cường các biện pháp hiệu quả thúc đẩy hỗ trợ doanh nghiệp 2 nước. Tiếp tục triển khai mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu vào thị trường.

Bên cạnh đó, Thương vụ đề nghị các đơn vị thuộc Bộ Công Thương tiếp tục tổ chức Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tập trung vào những nhóm chủ đề, mặt hàng thiết thực hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Thường xuyên cập nhật, cung cấp cơ sở dữ liệu về các doanh nghiệp Việt Nam uy tín theo từng nhóm ngành hàng cho các Thương vụ; phối hợp với các đơn vị liên quan xây dựng hệ thống dữ liệu xuất nhập khẩu chuyên nghiệp, hiện đại, liên thông, dễ dàng truy cập và tra cứu.

Các Hiệp hội ngành hàng cần phối hợp chặt chẽ hơn nữa với các đơn vị trực thuộc Bộ Công Thương trong công tác hỗ trợ doanh nghiệp, nắm bắt nhu cầu, hỗ trợ và đề xuất chính sách, triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại tại thị trường Australia hiệu quả; phối hợp kết nối, đưa các đoàn doanh nghiệp Australia về Việt Nam làm việc với doanh nghiệp, thăm quan nhà xưởng, cơ sở sản xuất nuôi trồng, chế biến…

Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, cần nghiên cứu kỹ các tiêu chuẩn thị trường đối với sản phẩm của doanh nghiệp; chủ động nâng cao năng lực, nâng cao chất lượng sản phẩm; quan tâm tăng cường năng lực pháp lý để sẵn sàng cho việc tìm hiểu quy định của thị trường, ký kết hợp đồng hoặc giải quyết các tình huống tranh chấp thương mại quốc tế. Cùng với đó, các doanh nghiệp cần tăng cường sự hợp tác, kết nối với nhau để tạo ra nguồn lực tổng hợp, hệ sinh thái vững chắc, bền vững, đủ năng lực thâm nhập và cạnh tranh tại thị trường Australia.