[eMagazine] Thị trường CPTPP - Động lực mới cho ngành hàng cá tra Việt Nam

Sự tăng trưởng mạnh mẽ của khối thị trường các nước CPTPP thời gian qua không chỉ bù đắp phần sụt giảm từ các thị trường khác, mở ra cơ hội gia tăng lợi nhuận nhờ các đơn hàng chất lượng cao, đồng thời khẳng định động lực mới cho ngành hàng cá tra xuất khẩu của Việt Nam.

Theo số liệu của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu cá tra đạt 1,4 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ năm 2024, phản ánh sự khởi sắc trở lại của ngành sau giai đoạn nhiều biến động. Đây cũng là nhóm hàng có kim ngạch lớn thứ hai của thủy sản Việt Nam trong 8 tháng đầu năm 2025, chỉ sau nhóm hàng tôm.

Trong cơ cấu sản phẩm, phile cá tra đông lạnh tiếp tục dẫn đầu với kim ngạch hơn 1,1 tỷ USD, tăng 11% so với cùng kỳ. Sản phẩm cá tra khô và đông lạnh khác đạt 246 triệu USD, tăng 2%. Đặc biệt, cá tra chế biến sâu thuộc mã HS16 dù chiếm tỷ trọng nhỏ nhưng đạt 36 triệu USD, tăng 32% so với năm 2024. Điều này cho thấy doanh nghiệp đang thích ứng với nhu cầu tiện dụng và đa dạng hóa sản phẩm từ thị trường quốc tế.

Đáng chú ý, xuất khẩu cá tra Việt Nam thời gian qua chứng kiến sự dịch chuyển thị trường và sự vươn lên mạnh mẽ của các khu vực thị trường tiềm năng.

Trong khi một trong những thị trường lớn của cá tra là Trung Quốc và Hồng Kông chứng kiến sự sụt giảm kim ngạch với xuất khẩu 8 tháng giảm 4% so với cùng kỳ năm 2023, chỉ đạt 357 triệu USD thì ngược lại, khu vực các nước thành viên Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Nam Mỹ lại ghi nhận mức tăng trưởng mạnh.

Trong đó, khối thị trường được trợ lực bởi Hiệp định CPTPP dẫn đầu tốc độ tăng trưởng nhập khẩu cá tra Việt Nam trong 8 tháng đầu năm nay, với kim ngạch 242 triệu USD, tăng 36% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong số các thành viên CPTPP thì Nhật Bản, Canada, Mexico, Chile là những thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất đều ghi nhận tăng trưởng cao với nhu cầu ổn định, đa dạng, đặc biệt với phile đông lạnh chất lượng cao và sản phẩm chế biến sâu. Nguyên nhân chính nằm ở hiệu ứng tích cực của chính sách ưu đãi thuế quan gần như 0% từ hiệp định CPTPP. Đặc biệt, các nước này yêu cầu tiêu chuẩn chất lượng và truy xuất nguồn gốc rõ ràng, những yếu tố mà doanh nghiệp Việt đã đáp ứng, từ đó nâng giá trị trung bình đơn hàng. Cùng với đó là xu hướng tiêu dùng ngày càng tăng và hướng đến sản phẩm tiện lợi, an toàn mở ra dư địa tăng trưởng lớn tại các quốc gia này.

Xuất khẩu cá tra của Việt Nam sang hai nước thành viên CPTPP tại khu vực Đông Nam Á là Malaysia và Singapore cũng duy trì đà tăng trưởng ổn định. Với lợi thế gần gũi về địa lý, chi phí logistics thấp và khẩu vị tương đồng, những thị trường này cùng các nước khác trong khu vực ASEAN đang trở thành “vành đai an toàn” giúp cá tra Việt Nam giảm phụ thuộc vào các thị trường xa và khó tính.

Cùng với Nam Mỹ, khu vực CPTPP là điểm đến lý tưởng cho cá tra Việt Nam với đơn hàng nhập khẩu ổn định, tạo thêm độ phủ cho sản phẩm Việt. Sự tăng trưởng mạnh mẽ của hai khu vực này không chỉ bù đắp phần giảm từ Trung Quốc và Hồng Kông mà còn mở ra cơ hội gia tăng lợi nhuận nhờ đơn hàng chất lượng cao, thời gian thanh toán tốt hơn và biên lợi nhuận cao hơn.

Đối với triển vọng trong thời gian tới, trong bối cảnh biến động thương mại toàn cầu và chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ, thị trường khối CPTPP dự báo sẽ tiếp tục phát huy động lực tăng trưởng mới cho ngành hàng cá tra xuất khẩu nhờ ưu đãi nổi trội về thuế quan giúp cá tra Việt Nam cạnh tranh tốt hơn về giá so với các đối thủ như cá minh thái hay cá rô phi.

Viêc đa dạng hóa thị trường CPTPP giúp giảm sự phụ thuộc vào một số thị trường lớn như Trung Quốc và Hoa Kỳ, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mở rộng sang các thị trường tiềm năng khác. Nhu cầu đối với các sản phẩm chế biến sâu và giá trị gia tăng ngày càng tăng tại các thị trường phát triển trong khối CPTPP mang lại cơ hội nâng cao giá trị xuất khẩu cho ngành hàng cá tra Việt Nam.

Với việc nguồn cung cá tra nguyên liệu đang dần thắt chặt, giá xuất khẩu có xu hướng phục hồi là cơ hội để doanh nghiệp tập trung xúc tiến hợp đồng giao thương tại các thị trường tăng trưởng nhanh như CPTPP phục vụ mùa lễ hội cuối năm.

Bên cạnh những cơ hội, thúc đẩy xuất khẩu cá tra sang khu vực thị trường CPTPP cũng phải đối mặt với một số thách thức.

Về khách quan, các thị trường CPTPP có những tiêu chuẩn cao về chất lượng và truy xuất nguồn gốc; cá tra Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này đối mặt với sự cạnh tranh từ các loại cá thịt trắng khác trên thị trường toàn cầu. Biến động kinh tế toàn cầu, lạm phát cao ở nhiều nước đã khiến người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, ảnh hưởng đến nhu cầu nhập khẩu các sản phẩm, trong đó có cá tra.

Về thách thức nội tại, chi phí sản xuất tăng do giá nguyên liệu đầu vào tăng cao, cùng với các chi phí khác, gây áp lực lên lợi nhuận của các doanh nghiệp và người nuôi cá. Sự thiếu hụt nguyên liệu do một số doanh nghiệp có thể phải nhập khẩu nguyên liệu từ các nước khác ngoài khối CPTPP khi nguồn cung trong nước gặp vấn đề…

Để khắc phục những thách thức và nắm bắt các cơ hội, mở rộng thị phần, điều tiên quyết là các doanh nghiệp cần tiếp tục cải thiện chất lượng sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường CPTPP; Đảm bảo nguồn cung nguyên liệu ổn định và có khả năng truy xuất nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ các quy định về nuôi trồng; đẩy mạnh chế biến sâu, tập trung phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng để tăng tính cạnh tranh và lợi nhuận. Cùng với việc nghiên cứu kỹ các cam kết về thuế quan trong CPTPP để tối ưu hóa lợi ích từ Hiệp định, cần tăng cường xây dựng và quảng bá thương hiệu cá tra Việt Nam để củng cố vị thế trong phân khúc thị trường cao cấp hơn.