Nhân lên giá trị từ trái bưởi Luận Văn

Ở làng Luận Văn, xã Thọ Xương, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa từ xưa đã có dòng bưởi đỏ nức tiếng. Chính nhờ cây bưởi, giờ đây về Thọ Xương ai cũng thấy cuộc sống của bà con ấm no và phát triển hơn nhiều.

Thọ Xuân là một huyện nằm ở phía tây tỉnh Thanh Hoá, là nơi cùng sinh sống của một số đồng bào dân tộc thiểu số như Mường, Thái, Thổ, Tày... Từ lâu nơi đây đã nổi tiếng có dòng bưởi đỏ tiến vua mang tên Luận Văn.

Cây giống Bưởi Luận Văn (Tiến Vua) là giống bưởi có nguồn gốc từ thôn Luận Văn, xã Thọ Xương, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Giống bưởi Luận Văn gắn liền với khu di tích lịch sử Lam Kinh. Theo truyền thuyết, vào đầu thế kỷ 15, trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi đã đóng quân tại đây và lấy tên làng Luận Văn đặt cho sản phẩm bưởi của làng. Đây cũng là bưởi Tiến vua của vùng đất này.

Bưởi Luận Văn có hình bầu dục, đỉnh quả lồi, đường kính quả từ 15 cm đến 15,6 cm, chiều cao quả từ 15 cm đến 15,8 cm. Quả bưởi chín từ khoảng tháng 9, tháng 10 âm lịch nhưng có thể giữ trái trên cây đến dịp Tết Nguyên Đán. Bưởi Luận Văn phải trồng từ năm thứ 5 trở đi mới cho thu hoạch ổn định.

Bưởi Luận Văn khi còn non cũng có vỏ màu xanh như các loại bưởi thông thường. nhưng đến khoảng tháng 7 và tháng 8 âm lịch, quả bưởi sẽ chuyển sang màu vàng. Đến khoảng tháng 10 - 11 âm lịch, bưởi tiếp tục có sự thay đổi về màu sắc. Toàn bộ quả bưởi từ vỏ đến tép bưởi đều chuyển sang màu đỏ gấc do giống bưởi này có hàm lượng caroten khá cao, từ 2,532 đến 2,582 mg/100 g, tạo nên màu đỏ đặc trưng.

Quả bưởi có vị ngọt nhẹ, chua dịu. Vỏ bưởi mỏng, múi bưởi đỏ hồng, mọng nước, ngọt, hương thơm đặc trưng và trông rất đẹp. Một trong những nguyên nhân tạo nên chất lượng đặc thù của bưởi Luận Văn là do điều kiện thổ nhưỡng. Đất của vùng trồng bưởi này chủ yếu là đất đỏ vàng trên đá sét và đá biến chất hoặc đất phù sa có tầng loang lổ đỏ vàng, tầng đất mặt dày trên 30 cm, tơi xốp và ẩm.

Khi hái từ trên cây xuống, nếu lau quả bưởi bằng một chút rượu gạo, vỏ bưởi sẽ tăng thêm màu đỏ. Không chỉ có màu sắc quyến rũ, khi thưởng thức hương vị bưởi cũng rất ngon. Chỉ cầm quả bưởi trên tay đã ngửi thấy mùi thơm nức, càng xoa tay vào quả bưởi càng đỏ, ăn bưởi có vị ngọt thanh, khác xa với các loại bưởi thông thường khác.

Do màu đỏ và mùi thơm đặc trưng, Sản phẩm bưởi Luận Văn có thể được dùng để trưng hoặc dùng trong mâm ngũ quả trong những dịp lễ tết sẽ mang một ý nghĩa may mắn, tài lộc đủ đầy cho gia chủ.  

Mang ý nghĩa tài lộc, may mắn cho năm mới, bưởi đỏ “tiến vua” Luận Văn luôn đắt hàng vào mỗi dịp cuối năm và góp phần mang đến thu nhập cao người dân nơi đây.

Một đặc điểm khiến cho bưởi Luận Văn được ưa chuộng đó là mặc dù bưởi chín từ khoảng tháng 9 - 10 âm lịch nhưng lại có thể neo trái trên cây đến dịp Tết Nguyên Đán nên người dân trồng bưởi thường để dành bán vào dịp Tết.

Đây cũng chính là một đặc điểm riêng biệt của bưởi Luận Văn mà nhiều giống bưởi khác không có được. Từ đó, người trồng bưởi có thể lựa chọn thời điểm bán sao cho thích hợp và được giá nhất.

Khẳng định giá trị dòng bưởi quý

Nhận thấy giá trị kinh tế mang lại từ dòng bưởi quý, từ năm 2005, bưởi Luận Văn được đưa vào chương trình khôi phục và phát triển cây ăn quả đặc sản của tỉnh Thanh Hóa. Sau đó, từ những cây đầu dòng được tuyển, đã phục tráng để nhân rộng. 

Năm 2010, từ cây đầu dòng do Viện Nghiên cứu rau quả - Học viện Nông nghiệp Việt Nam cung cấp, toàn huyện Thọ Xuân đa trồng mới được 2.000 cây.

Tháng 12/2013, Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00039 cho sản phẩm bưởi "Luận Văn" cho khu vực địa lý gồm xã Thọ Xương và xã Xuân Bái, thuộc huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.

Đến năm 2014, giống bưởi Luận Văn đã được nhân rộng ra một số xã cùng huyện Thọ Xuân như Xuân Lam, Xuân Phú.

Năm 2021 sản phẩm bưởi Luận Văn được UBND tỉnh Thanh Hóa đã được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao.

Nguồn thu ổn định

Trong nhiều năm trở lại đây nhiều gia đình đã có nguồn thu ổn định từ việc trồng và kinh doanh bưởi này. Theo người dân ở đây, bưởi Luận Văn chỉ duy trì được những đặc tính quý hiếm khi được trồng tại một số xã thuộc huyện Thọ Xuân.

Giá trị kinh tế từ cây bưởi mang tương đối cao. Ông Trịnh Đình Thành (thôn Xuân Tân, xã Xuân Bái, huyện Thọ Xuân) cho biết: Giống bưởi này được gia đình ông trồng từ lâu, khi đó đem ra chợ bán giá chỉ được 20.000-30.000 đồng/quả vào dịp Tết.

Khoảng 10 năm nay, do nhu cầu của thị trường tăng nên nhà ông đã đầu tư trồng nhiều hơn, khoảng 300 gốc bưởi. Giá mua sỉ tại vườn dao động từ 65.000-70.000 đồng/quả, nhưng thường thì vào dịp Tết giá sẽ cao hơn nữa. Nhờ có bưởi tiến Vua mà cuộc sống của người dân được nâng lên, bộ mặt nông thôn có nhiều khởi sắc.

Là chủ vườn có diện tích trồng bưởi lớn nhất trên địa bàn xã, ông Nguyễn Hải Đăng (thôn 7) cho biết, mỗi năm thu nhập của gia đình ông từ việc trồng bưởi Luận Văn là từ 600-700 triệu đồng/ha.

Nhận thấy giá trị của sản vật bưởi Luận Văn, UBND huyện Thọ Xuân đã hỗ trợ xã Thọ Xương xây dựng cơ sở hạ tầng, quy hoạch vùng phát triển. Huyện cũng có cơ chế khuyến khích các hộ dân trong xã đẩy mạnh khôi phục, nhân rộng vùng trồng bưởi Luận Văn.

Cả xã Thọ Xương hiện có tới 80% hộ dân trồng loại bưởi này, hộ ít cũng trồng khoảng 20 gốc, hộ nhiều vài trăm gốc. Những năm gần đây, nhiều gia đình nông dân ở xã Thọ Xương giàu lên nhờ trồng bưởi. Giá trị canh tác mỗi ha bưởi Luận Văn đã tăng lên hàng trăm triệu đồng.

Do giá trị kinh tế từ cây bưởi mang lại rất cao nên chính quyền địa phương đang đặt mục tiêu sẽ tăng diện tích canh tác lên 60 ha vào năm 2025.

Thống kê từ UBND xã Thọ Xương, ngoài hơn 35 ha bưởi Luận Văn được chuyên canh tập trung, còn nhiều hộ dân phát triển trong các vườn nhà. Những năm gần đây, tổng giá trị sản phẩm nông nghiệp thu nhập từ vườn đồi trên địa bàn xã đạt khoảng 9,5 tỷ đồng, trong đó phần lớn là bưởi.

Những lợi thế và đặc trưng riêng giúp bưởi Luận Văn phát triển thị trường tốt. Diện tích bưởi ngày càng được mở rộng ra nhiều thôn, xã trong vùng, như: Xuân Bái, Xuân Trường, thị trấn Lam Sơn và nhiều vùng khác trong và ngoài huyện. Gần đây, nhiều nhà vườn đã phát triển đại trà giống bưởi này theo quy mô khá lớn, áp dụng tiến bộ kỹ thuật nên đã gặt hái nhiều thành công.

Nhận thấy quả bưởi đỏ Luận Văn rất khác biệt so với những giống bười thường, năm 2013, Công ty Cổ phần Đầu tư Thương mại Đại Nam - doanh nghiệp tiên phong ký kết bao tiêu sản phẩm với số lượng lớn bưởi Luận Văn đã mạnh dạn ký kết bao tiêu và phục dựng lại cây bưởi đỏ Luận Văn.

Hiện công ty đang bao tiêu khoảng 100 ha ở các xã trên địa bàn huyện Thọ Xuân (Thanh Hóa). Ngoài thị trường hiện nay giá khoảng 200.000 đồng/quả, đến Tết Nguyên đán giá có thể lên đến 250.000 - 300.000 đồng/quả hoặc có thể đắt hơn. Với một cặp bưởi đẹp được cho là "vip" có giá hơn một triệu đồng/cặp. Với những quả bưởi đỏ tiến vua thư pháp có giá cao khoảng 350.000 đồng/quả.

Đến nay, công ty Công ty Cổ phần Đầu tư Thương mại Đại Nam đã có 30 cửa hàng trưng bày trên cả nước để giới thiệu bưởi đỏ Luận Văn đến với mọi người.