Môi trường và biến đổi khí hậu tác động tới tăng trưởng kinh tế

Ngày 18/11/2016, tại Hà Nội, Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội Quốc gia (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế “Kinh tế Việt Nam trong trung hạn: triển vọng và một số ảnh hưởng của yếu tố môi trường”.

Hội thảo là diễn đàn để các nhà khoa học trong và ngoài nước, các chuyên gia, nhà quản lý công bố, trao đổi các kết quả nghiên cứu mới nhất về hiện trạng và dự báo những vấn đề của kinh tế thế giới và trong nước, đặc biệt là dưới tác động của yếu tố môi trường và biến đổi khí hậu, thảo luận về tác động bất lợi của ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu tới triển vọng tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong trung hạn, cũng như các vấn đề về thể chế điều tiết, quản lý ô nhiễm môi trường của Việt Nam.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thế Phương cho rằng, việc xem xét đánh giá tác động của yếu tố môi trường và biến đổi khí hậu đến phát triển kinh tế - xã hội cần được thực hiện một cách nghiêm túc trên cơ sở khoa học để đưa ra những dự báo cảnh báo sớm phục vụ cho việc hoạch định xây dựng chính sách phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam trong thời gian tới. “Đặc biệt, việc mở rộng mô hình kinh tế vĩ mô có tính đến các yếu tố môi trường là công việc không dễ, nhưng nếu làm được sẽ rất có ý nghĩa trong việc tạo lập các công cụ mạnh hơn cho công tác phân tích, dự báo để kinh tế phát triển bền vững” - Thứ trưởng nhấn mạnh.

Các kết quả nghiên cứu trình bày tại Hội thảo đều cho thấy, biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường đang có những tác động mạnh mẽ đến nhiều mặt của nền kinh tế Việt Nam. Theo chỉ số đánh giá mức độ tổn thương do tác động của biến động khí hậu (CCVI do Maplecroft - một công ty của Anh chuyên phân tích rủi ro đánh giá tại 193 quốc gia), thì Việt Nam xếp hạng thứ 23/193 quốc gia và là một trong 30 nước chịu “rủi ro rất cao”. Trong đó, Việt Nam được đánh giá là một trong những nước sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất của biến đổi khí hậu và nước biển dâng.

Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia giai đoạn 2011 - 2015 thì trong 50 năm qua, nhiệt độ trung bình năm ở Việt Nam tăng lên khoảng 0,5^oC. Nhiệt độ mùa đông tăng nhanh hơn nhiệt độ mùa hè và nhiệt độ ở các vùng khí hậu phía Bắc tăng nhanh hơn ở các vùng khí hậu phía Nam. Lượng mưa hàng năm có xu hướng giảm ở các vùng khí hậu phía Bắc và tăng ở các vùng khí hậu phía Nam. Đồng thời, những năm gần đây, bão có cường độ mạnh xuất hiện nhiều hơn. Quỹ đạo bão có dấu hiệu dịch chuyển dần về phía Nam và mùa bão kết thúc muộn hơn.

Theo Kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng cho Việt Nam năm 2015 được cập nhật theo lộ trình đã được xác định trong Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu thì diễn biến thời tiết ở Việt Nam sẽ theo hướng ngày càng khắc nghiệt với nhiệt độ trung bình tăng lên, có thể tăng lên khoảng 1,7^oC vào giữa thế kỉ và 2,4^oC vào cuối thế kỷ 21 so với trung bình thời kỳ 1986 - 2005. Mức tăng nhiệt độ dao động từ 1,3 đến 2,4^oC ở các vùng khí hậu khác nhau. Lượng mưa mùa khô ở một số vùng có xu thế giảm. Việc lượng mưa giảm trong mùa khô sẽ dẫn tới tình trạng hạn hán diễn ra với cường độ mạnh hơn ở nhiều nơi. Đồng thời, lượng mưa giảm kết hợp với nước biển dâng cũng làm cho tình trạng xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long trong giai đoạn tới diễn ra ngày càng gay gắt hơn.

Cùng với quá trình phát triển kinh tế, tình trạng ô nhiễm môi trường và sự cố môi trường ngày càng gia tăng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế của Việt Nam trong trung và dài hạn. Đặc biệt, ô nhiễm nguồn nước, không khí, đất đai tại các đô thị, khu dân cư lớn, các làng nghề đã và đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. Bên cạnh đó, Biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường tác động tới tất cả các vùng, miền, các lĩnh vực về tài nguyên, môi trường thiên nhiên và môi trường xã hội, nhưng trong đó tài nguyên nước, ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn, y tế - sức khoẻ và vùng ven biển sẽ chịu tác động mạnh nhất. Dự báo trung bình giai đoạn 2016 - 2020, thiên tai và ô nhiễm môi trường có thể làm giảm GDP khoảng 0,6%/năm.

Thực tế đó đòi hỏi phải có chính sách phù hợp nhằm thích ứng, giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường cho phát triển bền vững trong dài hạn thông qua tái cơ cấu lại các ngành kinh tế nhằm hạn chế bớt những ngành phụ thuộc nhiều vào khai thác tài nguyên thiên nhiên, nhất là tài nguyên không tái tạo, giá trị gia tăng và hiệu quả kinh tế thấp. Đồng thời, hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường, trong đó có những chế tài xử phạt mạnh để đủ sức răn đe các đối tượng vi phạm. Tăng cường giám sát xả thải, bảo đảm đúng quy định về công nghệ và bảo vệ môi trường đối với các dự án phát triển công nghiệp. Ngoài ra, tăng tỷ lệ chi ngân sách cho hoạt động sự nghiệp môi trường, đặc biệt cần đầu tư cho công tác thu thập số liệu và xây dựng mô hình đánh giá, cảnh báo tác động của biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường đến nền kinh tế.