Theo ông Cao Văn Hùng - Giám đốc phát triển thị trường quốc tế, Công ty CP Cơ khí chính xác Smart Việt Nam, câu chuyện cạnh tranh hiện tại của chúng ta không còn là câu chuyện cạnh tranh trong nước nữa rồi, và để mở rộng thị trường, đặc biệt là các thị trường quốc tế thì câu chuyện cạnh tranh của chúng ta là các đối tác hoặc là các công ty tại các quốc gia khác có thể là Trung Quốc, Malaysia, Indonesia hoặc Ấn Độ…
Để nâng cao tính cạnh tranh về chất lượng thì chắc chắn chúng ta phải đầu tư. Trong ngành chúng tôi có thuật ngữ là 4M. Trong đó, chữ M đầu tiên là nguyên, vật liệu thì cái này nằm ngoài sự kiểm soát của doanh nghiệp thì tôi không nói đến nữa. Chữ M thứ 2 là máy móc, đối với doanh nghiệp chúng tôi thì chúng tôi hoàn toàn có thể đẩy mạnh đầu tư máy móc sẽ giúp cho việc tự động hóa các khâu sản xuất trong nhà máy nâng cao được năng lực nội tại của nhà máy cũng như giảm thiểu tối đa việc gia công bằng tay dẫn đến lỗi xảy ra trong hoạt động này sẽ giảm thiểu tối đa, bởi vì mình làm bằng máy thì chắc chắn sẽ tốt hơn làm bằng tay. Chữ M thứ ba là quy trình, chúng tôi đang làm rất mạnh trong việc mà thắt lại các quy trình quản lý chất lượng cũng như áp những quy trình quản lý chất lượng của quốc tế trực tiếp vào nhà máy của chúng tôi để làm sao ra được sản phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế chứ không phải là theo tôi như thế là được rồi. Chữ M thứ 4 là về con người thì ngoài đầu tư vào đội ngũ nhân sự chất lượng cao trong việc triển khai khách hàng, trong việc nghiên cứu sản phẩm, cũng như triển khai sản phẩm, chúng tôi cũng đầu tư vào những nhân sự chất lượng cao, trực tiếp tham gia vào các hoạt động sản xuất tại cơ sở để có tính đồng bộ khi mà chúng ta nhận được dự án mà người trực tiếp làm lại không đủ năng lực thì lại là một vấn đề rất lớn. Thì đấy là các yếu tố mà chúng tôi sẽ thúc đẩy để tăng thêm tính cạnh tranh của của doanh nghiệp, đặc biệt là những cái doanh nghiệp sản xuất như chúng tôi.
Về đề xuất, mình cũng đã có những chương trình xúc tiến thương mại, đưa các doanh nghiệp Việt Nam có mong muốn kết nối với các đối tác nước ngoài đi theo để tạo thêm cơ hội cho doanh nghiệp thì tôi thấy đó là chương trình rất tốt. Như năm ngoái, trực tiếp doanh nghiệp chúng tôi đã được Bộ Công Thương gửi lời mời tham dự trong các hoạt động xúc tiến thương mại tại Mỹ, thì chúng tôi đã đi một vài bang và có được những thông tin mới về thị trường, đối tác mới, đấy là những điểm rất tích cực. Doanh nghiệp chúng tôi rất mong muốn các Bộ, ban, ngành sẽ có nhiều chương trình như vậy nữa để hỗ trợ thêm các doanh nghiệp với bối cảnh hiện nay, chúng ta rất thuận lợi, chúng ta có được nhu cầu thị trường mà không xúc tiến thì tất nhiên cơ hội sẽ vụt qua.
Đối với các doanh nghiệp nhỏ hơn, không có đủ nguồn lực cũng như không có đủ đội ngũ chất lượng cao để deal những deal lớn thì các Bộ, ban ngành cần đứng ra để hỗ trợ doanh nghiệp để kéo họ lên chứ không phải để họ nằm mãi tại thị trường trong nước.
Ngoài ra, về vốn, đối với doanh nghiệp đang muốn trở thành những con “sếu đầu đàn” thì cần nguồn lực rất lớn về mở rộng quy mô hiện tại cũng như mở rộng thị trường, và chúng ta cũng cần đầu tư vào R&D nghiên cứu, chứ không thể dừng lại ở vấn đề đi gia công cho đối tác nước ngoài, mà chúng ta cần có những thương hiệu riêng, cần phải có những dòng sản phẩm và thế mạnh riêng để tạo sức bật và tạo ra những doanh nghiệp lớn để kéo những doanh nghiệp nhỏ hơn đi theo. Thì đây cũng cần sự chung tay của các Bộ, ban ngành và Chính phủ để hỗ trợ thêm cho các doanh nghiệp thực sự muốn triển khai những hoạt động như vậy.
Theo TS. Phan Đăng Phong - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cơ khí, hiện nay, Luật Điện lực (sửa đổi) đã được thông qua và bắt đầu có hiệu lực từ đầu năm 2025, chúng tôi cũng đang được giao nhiệm vụ xây dựng đề án để phát triển thiết bị cơ khí điện, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa theo Quy hoạch điện VIII. Trong đó, có rất nhiều thiết bị của nhà máy điện mà chúng ta có thể xem xét để nội địa hóa. Như vậy, điều cần nhất của doanh nghiệp cơ khí hiện nay là Nhà nước làm sao mà giúp cho tạo bảo vệ thị trường, đặc biệt là những thị trường có dung lượng lớn như ngành đường sắt đô thị, đường sắt nội đô, và các nhà máy điện khí đầu tư trong thời gian tới hay là các dự án điện gió ngoài khơi, các dự án sản xuất nguyên vật liệu,…
Tất nhiên đối với một số dây chuyền thiết bị trong nước chưa sản xuất được nhưng chúng ta xác định là có dung lượng lớn thì chúng ta cần phải có chính sách đặc biệt để làm sao 1-2 doanh nghiệp trong nước có thể làm chủ được toàn bộ trọn gói các nhà máy, bằng cách chỉ định thầu cho một vài đơn vị trong nước để làm một vài dự án đầu tiên và thông qua việc chỉ định thầu này cho phép các đơn vị, cho kinh phí để mua và tiếp nhận chuyển giao công nghệ để sau dự án này họ có thể tự chủ, tự lực trong các dự án tiếp theo.
Có như vậy, công nghiệp hỗ trợ đi kèm mới phát triển được. Ví dụ như theo Quy hoạch điện VIII đến năm 2045 thì chúng ta sẽ đầu tư thêm tầm khoảng 32.000 MW nhà máy điện khí, khoảng 23.000 MW điện gió ngoài khơi và điện gió nội địa. Như vậy, với một nhà máy điện khí, theo thống kê trung bình riêng thiết bị là khoảng 0,95 triệu USD/MW và nhà máy diện gió khoảng 1,4 triệu USD/MW sản phẩm, thì chúng ta có một thị trường khoảng hơn 60 tỷ USD, mà theo đánh giá phương án thấp của tôi, chúng ta chỉ cần nội địa hoá 40% bao gồm thiết bị phụ trợ, các kết cấu thép, cầu thang, lan can sẽ là thị trường cơ khí đã có được 24 tỷ, đây là một thị trường rất đáng kể mà chúng ta có thể thực hiện được.
Ngoài ra, tôi cho rằng, hiện nay tôi được biết Bộ Công Thương đang xem xét để rà soát Quyết định 319 về chiến lược phát triển cơ khí Việt Nam đến năm 2025 và tầm nhìn đến 2035, tôi cho rằng các doanh nghiệp cơ khí trong nước, các doanh nghiệp phát triển cơ khí thì cũng nên có những đề xuất để làm sao hiệu chỉnh, để đề xuất những ý kiến với Bộ để chúng ta có những sự hiệu chỉnh bao gồm cả các sản phẩm cơ khí trọng điểm để khi Quy hoạch ra đời, thực sự đi vào cuộc sống và làm sao mà chúng ta có thể ứng dụng được ngay, tránh những vướng mắc trong quá trình thực hiện.
trong bối cảnh mới hiện nay, ngành cơ khí Việt Nam cần xác định nhu cầu thị trường, chỉ rõ những khoảng trống để phát triển những lĩnh vực mà ngành có thể cạnh tranh, bên cạnh đó, cần chủ động tận dụng linh hoạt các Hiệp định tư do (FTA) nhằm thúc đẩy xuất khẩu tới các thị trường, tham gia sâu vào chuỗi sản xuất toàn cầu.
Để làm được điều đó, rất cần có sự đồng hành của cơ quan quản lý Nhà nước, Bộ Công Thương, Hiệp hội ngành hàng cũng như các địa phương trong việc triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cơ khí Việt Nam, thúc đẩy đưa vào vận hành các dự án sản xuất công nghiệp mới nhằm phục vụ cho xuất khẩu và tiêu dùng trong nước, tăng năng lực phát triển sản xuất và nguồn hàng cho xuất khẩu.
Ngoài ra, doanh nghiệp ngành cơ khí Việt Nam cần tiếp tục đổi mới sáng tạo, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, gia tăng tỷ lệ nội địa hoá và hàm lượng công nghệ trong mỗi sản phẩm; không ngừng nâng cao năng lực sản xuất, khả năng cạnh tranh để tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị toàn cầu.
