Tóm tắt:
Nền kinh tế Việt Nam đầu năm 2025 đã và đang phục hồi ấn tượng, với hầu hết các trụ cột chính đều tăng trưởng đáng kể. Tuy nhiên, con đường đạt mục tiêu GDP 7% còn nhiều thách thức khi tăng trưởng quý I đạt 6,93%, thấp hơn mục tiêu và áp lực thuế quan từ Mỹ (46 %) cũng như rủi ro từ thương mại toàn cầu vẫn hiện hữu. Trên cơ sở đó, bài báo phân tích sâu thực trạng hiện nay nền kinh tế Việt Nam hiện nay và kiến nghị chính sách nhằm củng cố nội lực, giảm rủi ro ngoại sinh và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.
Từ khóa: sản xuất công nghiệp, xuất nhập khẩu, FDI, tiêu dùng nội địa, lạm phát CPI, thuế quan, tăng trưởng GDP.
1. Đặt vấn đề
Trong 3 tháng đầu năm 2025, kinh tế Việt Nam ghi nhận mức phục hồi ấn tượng: sản xuất công nghiệp, xuất nhập khẩu, tiêu dùng nội địa và dòng vốn FDI đều tăng trưởng rõ rệt. Tuy nhiên, nền kinh tế vẫn đối diện với nhiều áp lực từ bên ngoài: căng thẳng thương mại toàn cầu, nhất là các động thái gia tăng thuế quan của Hoa Kỳ đối với thép, nhôm và hàng hóa xuất khẩu tiềm năng của Việt Nam. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý doanh nghiệp, mà còn tạo ra sự bất ổn về chuỗi cung ứng và xuất khẩu trong thời gian tới.
Để duy trì đà tăng trưởng và tiến gần mục tiêu 7%, Việt Nam cần chuyển hướng chiến lược theo hướng nâng cao năng lực nội sinh, hạ nhiệt rủi ro ngoại sinh và tăng sức đề kháng của nền kinh tế. Việc đẩy mạnh tiêu dùng nội địa, cải thiện môi trường kinh doanh, đẩy nhanh giải ngân đầu tư công, phát triển công nghiệp chế biến - chế tạo giá trị cao và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu là những giải pháp định hướng. Đồng thời, việc chủ động tham gia các hiệp định thương mại tự do, cải cách thể chế và tăng dần giá trị nội hàm trong chuỗi cung ứng sẽ giúp Việt Nam giảm thiểu tác động từ biến động kinh tế toàn cầu, bảo đảm sự phục hồi bền vững trong dài hạn.
2. Thực trạng kinh tế Việt Nam quý I đầu năm 2025
Trong quý I/2025, nền kinh tế Việt Nam ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực, thể hiện sự phục hồi vững chắc sau đại dịch và những biến động kinh tế toàn cầu. Theo số liệu công bố của Tổng cục Thống kê, tổng sản phẩm trong nước (GDP) quý I tăng 6,93% so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức tăng cao nhất trong các quý I giai đoạn từ năm 2020 đến nay, cho thấy sự nỗ lực mạnh mẽ của Chính phủ, doanh nghiệp và toàn xã hội trong phục hồi kinh tế.
Cơ cấu tăng trưởng GDP tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực. Khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 3,74%, đóng góp 6,09% vào mức tăng chung. Khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 7,42%, đóng góp 40,17%; trong đó ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục là động lực chính với mức tăng 9,5%. Khu vực dịch vụ tăng 7,70%, đóng góp lớn nhất với tỷ trọng 53,74%, phản ánh sự phục hồi mạnh của tiêu dùng nội địa, vận tải, du lịch và bán lẻ.
Chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp (IIP) trong quý I/2025 tăng 7,8% so với cùng kỳ năm trước, với ngành chế biến, chế tạo tăng 8,4%, sản xuất và phân phối điện tăng 4,6%, cung cấp nước và xử lý rác thải tăng 11,6%. Tuy nhiên, ngành khai khoáng giảm 4,7%, cho thấy còn những khó khăn trong khai thác tài nguyên.
Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong quý I ước đạt hơn 1.489 nghìn tỷ đồng, tăng 8,2% so với cùng kỳ. Trong đó, doanh thu bán lẻ hàng hóa chiếm gần 80%, tiếp tục giữ vai trò chủ đạo trong tiêu dùng nội địa. Doanh thu dịch vụ lưu trú, ăn uống, du lịch đều có mức tăng trên 15%, phản ánh nhu cầu tiêu dùng và du lịch phục hồi rõ nét sau khi dịch bệnh được kiểm soát.
Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân quý I/2025 tăng 3,77% so với cùng kỳ năm 2024. Mức tăng này vẫn trong ngưỡng kiểm soát, phù hợp với mục tiêu kiềm chế lạm phát của Chính phủ. Một số nhóm hàng hóa tăng giá đáng kể là y tế, vàng, nhà ở và vật liệu xây dựng, trong khi nhóm giáo dục và giao thông giảm nhẹ.
Thị trường lao động cũng có nhiều chuyển biến tích cực. Lực lượng lao động quý I ước đạt hơn 52,5 triệu người, tỷ lệ tham gia lực lượng lao động đạt 68,6%. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động giảm còn 2,2%, thấp hơn cùng kỳ năm trước, đặc biệt tỷ lệ thất nghiệp khu vực thành thị duy trì ở mức khoảng 3%.
Về đầu tư, vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội theo giá hiện hành trong quý I/2025 ước đạt hơn 728,4 nghìn tỷ đồng, tăng 8,3% so với cùng kỳ năm 2024. Vốn đầu tư từ khu vực nhà nước, ngoài nhà nước và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đều tăng. Trong đó, vốn FDI đăng ký mới đạt 10,98 tỷ USD, tăng 34,7%; vốn FDI thực hiện đạt 4,96 tỷ USD, tăng 7,2% so với cùng kỳ năm trước. Đây là dấu hiệu tích cực trong việc cải thiện môi trường đầu tư và thu hút nguồn lực từ khu vực tư nhân và nước ngoài.
Tình hình đăng ký doanh nghiệp trong quý I cũng khởi sắc. Có hơn 36.000 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, tăng gần 7% so với cùng kỳ. Số doanh nghiệp quay trở lại hoạt động tăng trên 25%, trong khi số doanh nghiệp giải thể hoặc tạm ngừng kinh doanh giảm nhẹ. Điều này phản ánh niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp vào triển vọng tăng trưởng kinh tế và sự cải thiện của môi trường kinh doanh.
Tổng thể, bức tranh kinh tế quý I/2025 của Việt Nam tương đối sáng sủa với nhiều điểm tích cực: tăng trưởng cao, sản xuất ổn định, tiêu dùng và đầu tư tăng trưởng khá, lạm phát được kiểm soát, thị trường lao động phục hồi. Tuy nhiên, vẫn cần lưu ý những thách thức giữa bối cảnh trong nước và quốc tế vẫn tiềm ẩn nhiều biến động có thể ảnh hưởng đến mục tiêu tăng trưởng và ổn định vĩ mô trong cả năm.
Thứ nhất, áp lực lạm phát vẫn là rủi ro đáng kể. Mặc dù chỉ số giá tiêu dùng (CPI) quý I được kiểm soát ở mức 3,77%, nhưng giá cả thế giới, đặc biệt là giá dầu, nguyên vật liệu đầu vào và lương thực, đang có xu hướng tăng trở lại do xung đột địa chính trị và biến động thị trường toàn cầu. Điều này có thể tạo áp lực chi phí lớn lên doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là khu vực sản xuất và logistics.
Thứ hai, tốc độ giải ngân đầu tư công còn chậm, ảnh hưởng đến hiệu quả kích thích tổng cầu. Dù Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt, tiến độ triển khai nhiều dự án hạ tầng quan trọng vẫn gặp khó khăn do vướng mắc về giải phóng mặt bằng, thủ tục pháp lý và năng lực thực thi tại địa phương. Đây là điểm nghẽn cần tháo gỡ nếu muốn thúc đẩy tăng trưởng mạnh mẽ hơn trong các quý tiếp theo.
Thứ ba, khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn chịu nhiều sức ép về vốn, lao động và chuyển đổi số. Trong bối cảnh mặt bằng lãi suất chưa thực sự giảm sâu, nhiều doanh nghiệp vẫn khó tiếp cận tín dụng ưu đãi, trong khi nhu cầu tiêu dùng tuy tăng nhưng chưa bền vững. Việc nâng cao năng suất lao động, ứng dụng công nghệ và mở rộng thị trường vẫn còn hạn chế.
Thứ tư, bối cảnh thương mại toàn cầu bất ổn với xu hướng bảo hộ mậu dịch và cạnh tranh chiến lược gia tăng giữa các nền kinh tế lớn đang tác động đến xuất khẩu của Việt Nam. Một số thị trường chủ lực như Mỹ, EU có dấu hiệu chậm lại, trong khi hàng hóa Việt Nam chịu áp lực từ các biện pháp phòng vệ thương mại và yêu cầu tiêu chuẩn cao hơn.
Cuối cùng, biến đổi khí hậu và thiên tai tiếp tục là mối đe dọa dài hạn đối với nông nghiệp, an ninh lương thực và phát triển bền vững. Tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, và thời tiết cực đoan đòi hỏi Việt Nam cần chủ động hơn trong thích ứng và đầu tư vào hạ tầng xanh, năng lượng tái tạo và nông nghiệp thông minh.
3. Mục tiêu kinh tế năm 2025 của Chính phủ và giải pháp thực hiện
Năm 2025 là năm có ý nghĩa quan trọng trong việc thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025. Trong bối cảnh kinh tế thế giới tiếp tục tiềm ẩn nhiều biến động, xung đột địa chính trị kéo dài và xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu đang định hình lại trật tự sản xuất, Việt Nam xác định rõ mục tiêu tăng trưởng phải gắn liền với ổn định kinh tế vĩ mô, đổi mới mô hình tăng trưởng, bảo đảm an sinh xã hội và thúc đẩy phát triển bền vững.
Theo Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 5/1/2025 của Chính phủ, mục tiêu tổng quát trong năm 2025 là giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng ở mức hợp lý, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Cụ thể, các chỉ tiêu chủ yếu được đặt ra bao gồm: tốc độ tăng trưởng GDP đạt khoảng 6,5-7%; chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân dưới 4,5%; bội chi ngân sách Nhà nước khoảng 4% GDP; tổng kim ngạch xuất khẩu tăng khoảng 6%; tỷ lệ thất nghiệp ở khu vực thành thị dưới 4%, và tỷ lệ hộ nghèo giảm 1-1,5 điểm phần trăm theo chuẩn nghèo đa chiều.
Để đạt được các mục tiêu trên, Chính phủ đã xác định một loạt giải pháp điều hành đồng bộ, linh hoạt và thực tế. Trước hết, trong điều hành kinh tế vĩ mô, Chính phủ tiếp tục thực hiện chính sách tiền tệ thận trọng, linh hoạt, gắn kết chặt chẽ với chính sách tài khóa mở rộng có trọng tâm, trọng điểm nhằm hỗ trợ phục hồi và thúc đẩy tăng trưởng. Ngân hàng Nhà nước sẽ điều hành lãi suất phù hợp, kiểm soát tín dụng theo hướng chất lượng, bảo đảm dòng vốn được ưu tiên cho sản xuất, kinh doanh, nhất là các lĩnh vực ưu tiên như nông nghiệp, công nghiệp chế biến, doanh nghiệp nhỏ và vừa, xuất khẩu và công nghệ cao.
Song song với đó, Chính phủ đẩy mạnh cải cách thể chế và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Các thủ tục hành chính tiếp tục được đơn giản hóa, cắt giảm điều kiện kinh doanh bất hợp lý, tạo điều kiện cho doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các chính sách hỗ trợ. Việc thực hiện chuyển đổi số trong quản lý nhà nước, cấp phép đầu tư, thuế, hải quan… cũng được đẩy mạnh nhằm giảm chi phí và thời gian cho người dân và doanh nghiệp. Một mục tiêu quan trọng là phấn đấu đến cuối năm 2025, Việt Nam lọt nhóm 50 quốc gia dẫn đầu về chỉ số môi trường kinh doanh.
Trong lĩnh vực đầu tư công, một trong những “động cơ tăng trưởng” quan trọng, Chính phủ chỉ đạo quyết liệt việc đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, đặc biệt đối với các công trình hạ tầng trọng điểm quốc gia như cao tốc Bắc - Nam, sân bay Long Thành, các dự án điện, cảng biển, logistics. Mục tiêu giải ngân ít nhất 95% kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025. Việc gắn trách nhiệm người đứng đầu bộ, ngành, địa phương với kết quả giải ngân sẽ tiếp tục được triển khai đồng bộ, minh bạch và quyết liệt hơn.
Một nội dung then chốt khác là phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp. Chính phủ khuyến khích các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ mới, đầu tư vào nghiên cứu - phát triển (R&D), nâng cao năng suất lao động và năng lực cạnh tranh. Đồng thời, việc phát triển các ngành công nghiệp nền tảng như công nghiệp chế biến, chế tạo, công nghệ thông tin - truyền thông, năng lượng sạch… được xác định là trụ cột để tái cấu trúc nền kinh tế và chuyển đổi mô hình tăng trưởng.
Trong lĩnh vực xuất khẩu, bên cạnh việc tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA, RCEP, Chính phủ chú trọng đến việc nâng cao chất lượng hàng hóa, phát triển thương hiệu Việt Nam và xây dựng hệ sinh thái logistics hiệu quả. Các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường quốc tế, cảnh báo sớm rủi ro phòng vệ thương mại, và chuyển đổi số trong xuất nhập khẩu sẽ là ưu tiên để giữ vững tốc độ tăng trưởng xuất khẩu trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.
Bên cạnh đó, để bảo đảm an sinh xã hội, Chính phủ tiếp tục thực hiện các chính sách trợ giúp người nghèo, người yếu thế, người dân vùng sâu vùng xa. Đồng thời, các chương trình đào tạo nghề, phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao, được tập trung triển khai mạnh mẽ nhằm đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế số và hội nhập quốc tế.
Cuối cùng, Chính phủ xác định phát triển bền vững là nguyên tắc xuyên suốt trong điều hành. Các chính sách về tăng trưởng xanh, thích ứng biến đổi khí hậu, phát triển năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và bảo vệ môi trường sẽ được lồng ghép trong tất cả các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt, việc thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 sẽ là định hướng trọng tâm để Việt Nam vừa đạt mục tiêu tăng trưởng, vừa hướng tới trung hòa carbon vào năm 2050.
Tài liệu tham khảo:
Tổng cục Thống kê (2025). Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội quý I năm 2025.
Tổng cục Thống kê (2025). Thông cáo báo chí về tình hình lao động, việc làm quý I năm 2025.
Tổng cục Thống kê (2025). Điểm sáng trong phát triển doanh nghiệp quý I năm 2025.
Chính phủ (2025). Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 5/1/2025 của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm 2025.
Vietnam's economic performance in Q1 2025 and policy recommendations for sustained growth through year-end
Nguyen Thi Cuc
University of Economics - Technology for Industries
Abstract:
Vietnam's economy in early 2025 has shown impressive signs of recovery, with strong growth across most key sectors. However, achieving the annual GDP growth target of 7% remains a challenge, as first-quarter growth reached only 6.93%, falling short of expectations. In addition, external pressures, such as the 46% tariff imposed by the United States and ongoing risks in global trade, pose significant threats to economic stability. This study provides an in-depth analysis of Vietnam’s current economic landscape and proposes policy recommendations aimed at strengthening internal economic resilience, mitigating external vulnerabilities, and fostering sustainable long-term growth.
Keywords: industrial production, import and export, FDI, domestic consumption, CPI inflation, tariffs, GDP growth.
[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 20 năm 2025]
