PV: Thưa ông, việc Chính phủ ban hành Nghị định mới sẽ có tác động thế nào đối với nhà sản xuất cũng như người sử dụng sản phẩm thuốc lá?
Ông Phan Chí Dũng: Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định 67/2013/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá về kinh doanh thuốc lá. Việc ban hành Nghị định mới đã có tác động tốt đến hoạt động của các doanh nghiệp tham gia sản xuất - kinh doanh, xuất nhập khẩu và phân phối thuốc lá, tạo môi trường kinh doanh minh bạch, giúp các doanh nghiệp tự chủ và có ý thức hơn trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong kinh doanh. Bên cạnh những biện pháp nhằm quản lý chặt chẽ hoạt động sản xuất - kinh doanh thuốc lá, thì thủ tục hành chính cũng được đơn giản hóa thông qua việc giảm bớt các điều kiện, thủ tục không cần thiết. Nghị định cũng sẽ tạo môi trường pháp lý giúp các doanh nghiệp có thể cạnh tranh bình đẳng hơn trong hoạt động từ khâu đầu tư nguyên liệu, sản xuất và kinh doanh sản phẩm thuốc lá. Đồng thời, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá trong phạm vi được phép, chủ động trong việc xây dựng chiến lược, kế hoạch sản xuất - kinh doanh và đầu tư trong dài hạn.
PV: Nghị định mới có thay đổi nhiều so với những quy định trước đây của Nghị định 119/2007/NĐ-CP ngày 18 tháng 7 năm 2007 về sản xuất - kinh doanh thuốc lá, thưa ông?
Ông Phan Chí Dũng: Nghị định mới quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành các điều, khoản được giao trong Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá trên cơ sở kế thừa những quy định của Nghị định 119/2007/NĐ-CP ngày 18 tháng 7 năm 2007 của Chính phủ về sản xuất - kinh doanh thuốc lá, sửa đổi và bổ sung những quy định cho phù hợp với điều kiện thực tiễn hiện nay. Cụ thể:
Về quản lý năng lực sản xuất thuốc lá: Trước đây, năng lực sản xuất sản phẩm thuốc lá được xác định trên cơ sở công suất của thiết bị đã được đầu tư tại các doanh nghiệp, các doanh nghiệp không được đầu tư để nâng năng lực sản xuất của mình, việc điều chuyển năng lực sản xuất giữa các doanh nghiệp không được đặt ra. Theo quy định mới, Nhà nước có thể điều chuyển năng lực nếu các doanh nghiệp sử dụng không hiệu quả năng lực sản xuất được giao hoặc không có điều kiện để đổi mới năng lực của mình.
Về cấp phép sản xuất thuốc lá: Việc cấp phép sản xuất thuốc lá trước đây dựa trên năng lực sản xuất của doanh nghiệp. Theo quy định mới, việc cấp phép sản xuất thuốc lá dựa trên khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường của doanh nghiệp. Đồng thời, cho phép các doanh nghiệp có thể phối hợp với nhau trong quá trình sản xuất (hợp tác sản xuất, thuê thiết bị...) để khai thác có hiệu quả năng lực sản xuất của đơn vị. Quy định trên đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sản xuất – kinh doanh có hiệu quả, có thị trường tốt, đẩy mạnh sản xuất thông qua việc hợp tác sản xuất với các doanh nghiệp khác, nhằm khai thác tốt hơn năng lực sản xuất, tạo thêm nguồn thu cho ngân sách nhà nước và góp phần phòng chống thuốc lá nhập lậu hiện nay mà vẫn chưa có biện pháp phòng, chống hiệu quả.
Về đầu tư sản xuất sản phẩm thuốc lá: Trước đây, các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá chỉ được phép đầu tư thay thế, không được đầu tư để mở rộng. Theo quy định mới, việc đầu tư thiết bị sản xuất thuốc lá phải dựa trên cơ sở phù hợp với sản lượng sản xuất đươc cấp phép của doanh nghiệp trong từng thời kỳ.
Việc kinh doanh nguyên liệu thuốc lá, trước đây không có sự phân biệt giữa các doanh nghiệp trồng nguyên liệu thuốc lá với các doanh nghiệp kinh doanh nguyên liệu thuốc lá. Nay theo quy định mới, doanh nghiệp trồng nguyên liệu thuốc lá và doanh nghiệp kinh doanh nguyên liệu thuốc lá đã có sự phân biệt rõ ràng hơn. Cụ thể: Thủ tục để cấp phép (sản xuất, kinh doanh nguyên liệu) đã được sửa đổi theo hướng đơn giản hóa, các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm, về nhãn hiệu hàng hóa cũng đã được sửa đổi cho phù hợp với Luật An toàn thực phẩm và Luật Sở hữu trí tuệ.
Phóng viên: Thông tư Liên tịch số 05/2013/TTLT-BYT-BCT của Liên Bộ Công Thương, Y tế hướng dẫn việc ghi nhãn, in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá có đề cập đến nội dung in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh tới 50% diện tích mặt chính trước và mặt chính sau của bao thuốc. Theo lộ trình, từ tháng 12 năm 2013, tất cả sản phẩm thuốc lá lưu hành tại Việt Nam đều phải in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, điều này sẽ gây thiệt thòi cho các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá trong nước, khi thuốc lá lậu tại Việt Nam chiếm tới 22%. Vậy xin ông cho biết ý kiến về vấn đề này?
Ông Phan Chí Dũng: Như chúng ta biết, thuốc lá không phải là mặt hàng thiết yếu, không khuyến khích tiêu dùng, nhưng hút thuốc lá là tập quán, thói quen lâu đời, khi xã hội có nhu cầu tiêu dùng thuốc lá thì ngành Thuốc lá vẫn cần phải tồn tại để đáp ứng nhu cầu đó, nếu sản xuất thuốc lá trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu của người sử dụng, thì thuốc lá nhập lậu sẽ có cơ hội xâm nhập ngày càng tăng. Vì vậy, việc quản lý thuốc lá nhập lậu ngày càng khó khăn và Nhà nước thất thu thuế và ngoại tệ.
Chỉ tính riêng năm 2012, toàn ngành Thuốc lá đã đóng góp vào ngân sách nhà nước gần 16.000 tỷ đồng, tạo công ăn việc làm và thu nhập ổn định cho gần 13.000 lao động sản xuất công nghiệp, khoảng 200.000 lao động sản xuất nông nghiệp và hàng trăm ngàn lao động dịch vụ khác có liên quan đến tiêu thụ sản phẩm.
Theo số liệu thống kê, hàng năm, lượng thuốc lá ngoại nhập lậu vào thị trường trong nước khoảng trên 800 triệu bao (chiếm thị phần lớn nhất là sản phẩm JET và HERO) và hai sản phẩm này không được kiểm soát hiệu quả. Trong thời gian tới, các doanh nghiệp thuốc lá trong nước phải in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh trên vỏ bao theo quy định. Việc thực hiện in cảnh báo trên vỏ bao trước mắt sẽ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất - kinh doanh của các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá trong nước, người hút thuốc lá sẽ chuyển sang hút các sản phẩm thuốc lá nhập lậu không in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh "gây sốc" trên bao thuốc, do thuốc lá nhập lậu có giá bán thấp hơn (do trốn thuế) so với thuốc lá sản xuất trong nước. Việc này làm cho hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp thuốc lá trong nước giảm sút, Nhà nước bị thất thu thuế, thu nhập của người lao động bị giảm, ảnh hưởng đến việc làm, thu nhập của nông dân trồng thuốc lá.
Phóng viên: Hiện nay, Bộ Công Thương cũng đang chủ trì xây dựng Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại, trong đó có quy định xử phạt các hành vi vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh thuốc lá, ông có thể đánh giá chế tài xử phạt trong Nghị định liệu có đủ mạnh để răn đe hiệu quả các vi phạm trong lĩnh vực này?
Ông Phan Chí Dũng: Theo tôi, việc kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật về kinh doanh thuốc lá là rất quan trọng và cần thiết. Nghị định và Thông tư chuyên ngành đã đề ra các quy định về hậu kiểm, chế độ báo cáo, buộc các doanh nghiệp kinh doanh thuốc lá cần phải duy trì các điều kiện đã cam kết trong suốt quá trình kinh doanh, đặc biệt tình trạng tranh mua, tranh bán nguyên liệu sẽ được kiểm soát chặt chẽ hơn. Song song với việc ban hành Nghị định trên, hiện nay, Bộ Công Thương đã xây dựng và trình Chính phủ “Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại”, trong đó, các hành vi vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh thuốc lá sẽ được quy định cụ thể với từng hành vi và mức xử phạt vi phạm theo quy định của Luật xử phạt vi phạm hành chính sẽ cao hơn so với mức xử phạt trước đây. Tôi cho rằng, ngoài những biện pháp xử lý hành chính, cần phải tăng chế tài xử phạt thì mới đủ sức răn đe.
Phóng viên: Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!
