Tập trung tháo gỡ những điểm nghẽn trong giải quyết vụ việc phá sản
Theo Cổng thông tin điện tử Quốc hội, trình bày Tờ trình dự án Luật Phá sản (sửa đổi), Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí nêu rõ việc xây dựng Luật Phá sản (sửa đổi) nhằm sửa đổi, bổ sung các quy định còn vướng mắc, bất cập trong thực tiễn, tháo gỡ những điểm nghẽn trong giải quyết vụ việc phá sản, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để doanh nghiệp, hợp tác xã phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh, tuyên bố phá sản và kết thúc hoạt động kịp thời những doanh nghiệp, hợp tác xã không còn khả năng phục hồi, nhằm khơi thông nguồn lực, hỗ trợ sản xuất kinh doanh, thúc đẩy kinh tế, xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, góp phần cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên với phương châm khuyến khích khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và khoan dung, chia sẻ với rủi ro, tai nạn bất khả kháng trong sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Theo Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Dự thảo Luật được thiết kế gồm 89 điều, 8 chương, trong đó bổ sung mới 22 điều, sửa đổi, bổ sung 62 điều, giữ nguyên 5 điều, trong quá trình xây dựng dự án Luật Phá sản (sửa đổi) có ba nội dung còn có ý kiến khác nhau.
Về tên gọi của Luật, Chánh án Toà án nhân dân tối cáo cho biết hiện có hai quan điểm: Quan điểm thứ nhất đề nghị giữ nguyên tên Luật Phá sản hiện hành, và quan điểm thứ hai đề nghị đổi tên thành Luật Phục hồi, Phá sản. “Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Kinh tế Tài chính Quốc hội và nhiều ý kiến đồng tình với Tòa án nhân dân tối cao cho rằng cần thiết phải sửa tên Luật thành Luật Phục hồi, Phá sản để đảm bảo phù hợp với việc mở rộng phạm vi quy định bổ sung chế định phục hồi là một thủ tục độc lập với thủ tục phá sản trong Dự án Luật, và phù hợp với xu thế của thế giới về tên gọi của Dự thảo Luật. Đồng thời, đảm bảo đúng mục tiêu, định hướng xây dựng Luật là khuyến khích, ưu tiên phục hồi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, hợp tác xã”, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết.
Về chi phí phục hồi, phá sản và tạm ứng chi phí phục hồi, phá sản (Điều 20 của Dự thảo Luật): Chánh án Toà án nhân dân tối cao đánh giá, một trong những điểm nghẽn dẫn đến đình trệ vụ việc phá sản là vấn đề tạm ứng, chi trả chi phí phá sản trong những trường hợp không phải nộp tạm ứng chi phí phá sản hoặc doanh nghiệp, hợp tác xã không còn tiền, tài sản để nộp, hoặc doanh nghiệp, hợp tác xã còn tài sản nhưng không thể bán để bảo đảm chi phí phá sản. Để giải quyết vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cơ quan thẩm tra và Tòa án nhân dân tối cao và nhiều cơ quan nhất trí quy định này trong trường hợp trên do ngân sách nhà nước bảo đảm, và kinh phí này được bố trí trong dự toán ngân sách nhà nước hằng năm của Tòa án.
“Việc dự toán, quản lý, sử dụng, tạm ứng, thanh toán kinh phí được thực hiện theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước, pháp luật về chi phí tố tụng. Đối với trường hợp doanh nghiệp, hợp tác xã còn tài sản thì tiền tạm ứng chi phí phá sản sẽ được hoàn trả ngay vào ngân sách nhà nước khi bán được tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã. Tuy nhiên, có ý kiến khác đề nghị nguồn chi trả tạm ứng chi phí nêu trên được bảo đảm thông qua Quỹ Phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ theo quy định của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ”, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho biết.
Về giải quyết tranh chấp trong quá trình tiến hành thủ tục phá sản tại Điều 60 của Dự thảo Luật, Chánh án Toà án nhân dân tối cao nhận định, thực tiễn giải quyết phá sản cho thấy tình trạng các tranh chấp liên quan đến doanh nghiệp, hợp tác xã còn phải trải qua nhiều cấp xét xử dẫn tới chậm được giải quyết dứt điểm là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc giải quyết vụ việc phá sản ách tắc kéo dài. Để giải quyết vấn đề này, Dự thảo Luật quy định giao Tòa án đang giải quyết phá sản giải quyết toàn bộ các tranh chấp mà Tòa án, Trọng tài đã đình chỉ và các tranh chấp liên quan đến doanh nghiệp, hợp tác xã phát sinh trong quá trình giải quyết phá sản theo trình tự, thủ tục rút gọn quy định tại Luật Phá sản mà không theo trình tự, thủ tục tố tụng quy định tại các luật tố tụng khác. Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội và nhiều ý kiến đồng tình với Tòa án nhân dân tối cao đối với Điều 60 Dự thảo Luật. Tuy nhiên, cũng có ý kiến đề nghị giữ nguyên như quy định của Luật Phá sản hiện hành.
Rút ngắn thời gian xử lý các thủ tục pháp lý về phá sản
Nêu quan điểm thẩm tra dự án Luật Phá sản (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Uỷ ban Kinh tế và Tài chính (KTTC) nhận định Hồ sơ dự án Luật đã cơ bản đáp ứng theo yêu cầu và đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, đồng thời đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với Tòa án nhân dân tối cao và Cơ quan chủ trì thẩm tra để có ý kiến kịp thời trong quá trình rà soát, chỉnh lý dự thảo Luật và hoàn thiện Hồ sơ dự án Luật, nhất là đối với những nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết tại dự thảo Luật để bảo đảm tính khả thi và chất lượng tốt nhất trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10.
Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, đa số thành viên Uỷ ban KTTC tán thành với việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật theo hướng xây dựng, hoàn thiện thủ tục phục hồi là thủ tục độc lập được thực hiện trước thủ tục phá sản. Tuy nhiên, việc tách thủ tục phục hồi thành thủ tục độc lập được thực hiện trước thủ tục phá sản là chưa phù hợp với thực tiễn, không khả thi, có thể dẫn đến việc lạm dụng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước trong giai đoạn phục hồi, kéo dài thời gian giải quyết vụ việc phá sản. Do đó, đề nghị quy định về thủ tục phục hồi là một khâu trong quá trình thực hiện thủ tục phá sản.
Về nguyên tắc cơ bản và chính sách của Nhà nước, Chủ nhiệm Uỷ ban KTTC đánh giá, trên cơ sở ý kiến của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra sơ bộ, dự thảo Luật đã được tiếp thu theo hướng Nhà nước có chính sách hỗ trợ về thuế, tín dụng, lãi suất, tài chính, đất đai và các biện pháp hỗ trợ khác cho doanh nghiệp, hợp tác xã gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh. Căn cứ vào khả năng cân đối nguồn lực của Nhà nước trong từng thời kỳ, Chính phủ xây dựng cơ chế, chính sách cụ thể để hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã. “Quy định này nhằm tái cơ cấu, khôi phục hoặc chấm dứt hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, hợp tác xã một cách có trật tự, góp phần cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, lành mạnh hóa nền kinh tế” - Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi nhấn mạnh.
Đối với khái niệm doanh nghiệp, hợp tác xã có nguy cơ, mất khả năng thanh toán, một số ý kiến cho rằng, 06 tháng là khoảng thời gian hợp lý để doanh nghiệp, hợp tác xã xác định có nguồn tiền để thanh toán khoản nợ đến hạn hay không; trước khi rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán thì doanh nghiệp, hợp tác xã phải tự xác định được tình trạng khó khăn của mình và có thời gian chủ động cân đối tài chính trước khi nộp đơn đề nghị Tòa án được áp dụng thủ tục phục hồi hoặc thủ tục phá sản. Tuy nhiên, một số ý kiến khác đề nghị nghiên cứu quy định về phân loại nợ của Ngân hàng Nhà nước đối với khoản nợ vay để chỉnh lý khái niệm mất khả năng thanh toán tại dự thảo Luật cho phù hợp, thống nhất.
Liên quan đến tạm ứng chi phí phá sản, nguồn chi trả chi phí phá sản, đa số ý kiến thành viên Uỷ ban KTTC nhất trí với quy định về kinh phí chi trả chi phí phá sản như đề xuất của Cơ quan trình, theo đó kinh phí chi trả chi phí phá sản được bố trí trong dự toán ngân sách nhà nước hằng năm của Tòa án trong trường hợp không phải nộp tạm ứng chi phí phá sản hoặc doanh nghiệp, hợp tác xã không còn tiền, tài sản để nộp hoặc còn tài sản nhưng không thể bán để bảo đảm chi phí phá sản. Việc dự toán, quản lý, sử dụng, tạm ứng, thanh toán kinh phí được thực hiện theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước, pháp luật về chi phí tố tụng. Tiền tạm ứng chi phí phá sản trong trường hợp này sẽ được hoàn trả ngay vào ngân sách nhà nước khi bán được tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã.
Dù tán thành việc bổ sung quy định tại dự thảo Luật về trách nhiệm của cơ quan thuế và cơ quan bảo hiểm xã hội trong việc nộp đơn yêu cầu áp dụng thủ tục phá sản đối với doanh nghiệp, hợp tác xã. Tuy nhiên, một số ý kiến trong Uỷ ban Kinh tế và Tài chính cho rằng đây là nội dung mới được bổ sung sau Phiên họp thứ 49 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, đề nghị cần tiếp tục xin ý kiến của các cơ quan liên quan chịu sự tác động trực tiếp của quy định này để bảo đảm tính khả thi khi triển khai thực hiện.
Về cơ chế hỗ trợ của Nhà nước cho doanh nghiệp, hợp tác xã trong giai đoạn phục hồi, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, để thực hiện chính sách hỗ trợ và khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã áp dụng thủ tục phục hồi có tính khả thi và mang lại hiệu quả, một số ý kiến đề nghị nghiên cứu quy định tại dự thảo Luật theo hướng Nhà nước sẽ giãn, hoãn các loại thuế cho doanh nghiệp, hợp tác xã nợ thuế trong giai đoạn thực hiện phục hồi hoặc trong thời hạn nhất định kể từ ngày Tòa án công nhận Nghị quyết của Hội nghị chủ nợ thông qua phương án phục hồi hoạt động kinh doanh có hiệu lực.
“Tuy nhiên, một số ý kiến khác đề nghị cân nhắc quy định tiêu chí, căn cứ, cơ sở để xác định doanh nghiệp, hợp tác xã đủ điều kiện phục hồi và trách nhiệm của các chủ thể tham gia phục hồi, tránh tình trạng lợi dụng kéo dài thời gian phục hồi, tăng thêm hiệt hại cho các bên có liên quan so với việc cho áp dụng ngay thủ tục phá sản”, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết.
Về bán đồng bộ tài sản, một phần hoặc toàn bộ mảng kinh doanh, hoạt động kinh doanh; bán một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp, hợp tác xã, Uỷ ban Kinh tế và Tài chính nhận thấy, đây là một chế định quan trọng được thực hiện không chỉ trong thủ tục phá sản mà còn cả trong thủ tục phục hồi nhằm đưa ra một giải pháp dự phòng tối ưu giá trị tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã khi doanh nghiệp, hợp tác xã không thể đưa ra phương án phục hồi, tái cấu trúc các khoản nợ. Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi và hiệu lực của chế định này, đề nghị cân nhắc nghiên cứu bổ sung quy định mang tính nguyên tắc và giao cơ quan có thẩm quyền quy định chi tiết tại dự thảo Luật.
Liên quan đến áp dụng thủ tục phục hồi, phá sản rút gọn, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, tại Điều 2 của dự thảo Luật đã được tiếp thu theo hướng không áp dụng quy định về thủ tục phục hồi, thủ tục phục hồi rút gọn của Luật này đối với tổ chức tín dụng, doanh nghiệp bảo hiểm. Bên cạnh đó, tại điểm e khoản 2 Điều 70 của dự thảo Luật đã bổ sung trường hợp cơ quan thuế và cơ quan bảo hiểm xã hội khi nộp đơn yêu cầu thủ tục phá sản theo quy định tại khoản 3 và khoản 4 Điều 38 của dự thảo Luật thì được áp dụng thủ tục phá sản rút gọn nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
