Chiến lược phát triển ngành Dệt may và Da giày đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035 đặt mục tiêu tổng quát phát triển hai ngành trở thành ngành chủ lực về xuất khẩu của nền kinh tế; đẩy mạnh sản xuất sản phẩm có chất lượng, có năng lực cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong nước; giữ vững vị trí trong nhóm các quốc gia sản xuất và xuất khẩu sản phẩm dệt may, da giầy hàng đầu thế giới.
Mục tiêu đến năm 2035, ngành Dệt may và Da giày Việt Nam phát triển hiệu quả, bền vững theo mô hình kinh tế tuần hoàn; hoàn thiện chuỗi giá trị sản xuất trong nước, tham gia hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu; phát triển được một số thương hiệu mang tầm khu vực và thế giới.
Tuy nhiên, hiện tại, chuỗi cung ứng dệt may, da giày Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội cũng như thách thức khi phải đáp ứng được quy định khắt khe của khách hàng trong việc "xanh hóa" sản xuất, bao gồm một số cam kết như thực hiện trách nhiệm xã hội, môi trường và cắt giảm phát thải... Điều này bắt buộc doanh nghiệp phải triển khai bằng việc đầu tư công nghệ sản xuất, tự động hóa, xây dựng môi trường làm việc an toàn cho người lao động, giúp tăng tính cạnh tranh đối với khách hàng và người tiêu dùng.
Theo đó, chia sẻ tại Tọa đàm “Động lực “Xanh hóa” chuỗi cung ứng dệt may, da giày” do Tạp chí Công Thương tổ chức, TS. Nguyễn Văn Hội - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương, Bộ Công Thương cho biết, dệt may, da giày của Việt Nam đã được phát triển trong nhiều thập kỷ vừa qua, chuỗi cung ứng cũng vậy, cũng đã có những đóng góp vô cùng quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội và mọi mặt của đời sống, của xã hội Việt Nam. Và chuỗi cung ứng Việt Nam không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, và đã đạt được kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng rất mạnh trong thời gian vừa qua.
Năm 2022, kim ngạch dệt may xuất khẩu đạt trên 44 tỷ USD và với da giày đạt trên 28 tỷ USD. Năm 2023, có giảm do năm trước (năm 2022) tăng quá mạnh (so với năm 2021) cũng như bối cảnh chung của toàn cầu thì kim ngạch xuất khẩu của ngành dệt may, da giày có giảm một chút. Tuy nhiên, đà giảm đã quay đầu tăng trở lại trong năm 2024 dà dự báo trong những năm tiếp theo.
Vì vậy, thực sự là ngành dệt may, da giày đóng vai trò vô cùng quan trọng trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian tới, cũng như là tham gia vào mọi mặt, tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế xã hội của Việt Nam cũng như là hoạt động quốc tế ở Việt Nam và chuỗi cung ứng ngành dệt may, da giày đã tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, và chuyển đổi là yêu cầu bắt buộc đối với mọi doanh nghiệp, mọi cơ chế quản lý, cơ chế chính sách, các tiêu chí, các hoạt động trong ngành, bởi các cam kết quốc tế chúng ta thực hiện, muốn tham gia sâu vào sân chơi toàn cầu, đòi hỏi của các nước phát triển như Mỹ, EU,.. như các nước phát triển khác thì bắt buộc phải “xanh hóa” chuỗi cung ứng.
Tuy nhiên, đúng là ngành dệt may, da giày là một trong những ngành hiện nay là một trong những ngành tạo ra ô nhiễm môi trường lớn so với một số ngành khác như khai khoáng, dầu mỏ,… Vì vậy, cần phải xanh hóa, và chuỗi cung ứng vậy, đòi hỏi các doanh nghiệp phải thúc đẩy xanh hóa.
Xanh hóa đối với ngành dệt may, da giày đòi hỏi rất nhiều thách thức bởi vì trong cả quy trình dệt - may hay da - giày, từ sản xuất đến sản phẩm cuối cùng là phải “xanh hóa”, tất cả các công đoạn từ sản xuất đến quản lý đều đòi hỏi các chất phát thải cũng như trách nhiệm xã hội, trách nhiệm môi trường cũng như trách nhiệm đối với người tiêu dùng thì đều đòi hỏi xanh hóa và yêu cầu tronng giai đoạn tới ngày càng bức thiết và doanh nghiệp không còn lựa chọn nào khác thay đổi hoặc không tồn tại. Điều này đã thúc đẩy doanh nghiệp sản xuất và tham gia chuỗi cung ứng trong nước cũng như quốc tế của các doanh nghiệp dệt may, da giày thời gian vừa qua cũng thực sự đã có những bước phát triển mạnh mẽ.
Theo ông Lê Xuân Thịnh - Giám đốc Công ty TNHH Trung tâm Sản xuất sạch hơn Việt Nam (VNCPC), chuỗi giá trị dệt may, da giày hiện nay đã tham gia sâu rộng vào trong chuỗi giá trị toàn cầu. Phần lớn các sản phẩm dệt may của chúng ta là xuất khẩu đến hơn 100 thị trường và đây cũng chính là “sức ép” mà hiện nay các doanh nghiệp dệt may đang gặp phải.
Trong quá trình tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, sức ép lớn nhất là sức ép về xu hướng. Phải đáp ứng các nhu cầu, yêu cầu về môi trường, hay như chúng ta hiện nay đang nói là “Xanh hóa” sản phẩm cũng như giảm phát thải khí nhà kính, phù hợp với tình trạng biến đổi khí hậu hiện nay.
Đối với các doanh nghiệp dệt may thì thách thức hiện nay phải chịu những sức ép từ quốc tế từ nhãn hàng yêu cầu càng ngày càng khắt khe hơn đối với các sản phẩm trong vấn đề về sử dụng năng lượng, vấn đề tuần hoàn, tái chế chất thải, vấn đề trong thiết kế sản phẩm để làm sao ngày càng bền vững hơn, sử dụng ít nguyên vật liệu hơn và sẵn sàng có thể thu hồi, tái chế lại sản phẩm để giảm tác động đến môi trường.
Sức ép thứ 2 là đối với các cam kết của quốc gia trong vấn đề về giảm phát thải khí nhà kính. Đối với Việt Nam thì cam kết đến năm 2050 phát thải ròng bằng 0, như vậy, ngành Công Thương nói chung và doanh nghiệp dệt may nói riêng cũng phải có lộ trình để hướng tới, đóng góp vào việc giảm phát thải khí nhà kính nói chung đó.
Đối với dệt may, hiện nay chúng ta đang phát thải khoảng 5 triệu tấn CO2 hằng năm, như vậy phải có lộ trình cắt giảm. Trong Thông tư 13 năm 2024 của Thủ tướng Chính phủ vừa công bố các doanh nghiệp phải kiểm kê khí nhà kính trong đó có khoảng gần 100 doanh nghiệp dệt may, da giày phải kiêm kê khí nhà kính để hướng tới phát thải ròng bằng 0.
Sức ép thứ 3 là sức ép trong nước. Chúng ta cũng phải đối mặt với việc chi phí về năng lượng, về nhân công, về nguyên vật liệu ngày càng tăng thì các doanh nghiệp muốn cạnh tranh được bắt buộc phải sử dụng một các có hiệu quả về năng lượng và nguyên vật liệu để cắt giảm các chi phí đó,
Đó là thách thức cũng là động lực để cho các doanh nghiệp dệt may cũng như ngành da giày phải thay đổi. Chúng ta muốn phát triển bền vững, muốn đi được dài hơn thì phải có các lộ trình cắt giảm các chi phí liên quan đến nguyên vật liệu, tài nguyên, nước và có những biện pháp để tái chế, tuần hoàn để giúp doanh nghiệp cắt giảm các chi phí và phù hợp hơn với các tiêu chuẩn môi trường, cũng như sức ép đòi hỏi từ người tiêu dùng hiện nay.
