TÓM TẮT:
Bài viết đưa ra cái nhìn tổng quan về tác động của chuyển đổi số đến lĩnh vực kế toán xanh trong bối cảnh nền kinh tế đang hướng tới phát triển bền vững. Sự phát triển của công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây và blockchain có ảnh hưởng lớn đến tính hiệu quả, độ chính xác và tính minh bạch của thông tin kế toán. Việc ứng dụng công nghệ số trong bối cảnh mới trở lên cấp thiết. Từ việc phân tích những yêu cầu chung của kế toán xanh trước yêu cầu công nghệ mới, bài viết đề xuất các giải pháp nhằm tận dụng hiệu quả chuyển đổi số để thúc đẩy kế toán xanh, từ đó hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm môi trường và góp phần xây dựng nền kinh tế xanh, phát triển bền vững.
Từ khóa: chuyển đổi số, kế toán xanh, công nghệ số
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng về môi trường, biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển bền vững, kế toán không còn chỉ giới hạn trong việc ghi nhận và báo cáo các giao dịch tài chính truyền thống, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đo lường, đánh giá và cung cấp thông tin liên quan đến tác động môi trường của các hoạt động kinh doanh. Đó chính là sự hình thành và phát triển của kế toán xanh.
Song song với đó, chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trong lĩnh vực kế toán với sự xuất hiện của hàng loạt công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây (Cloud Computing), blockchain,… Những công nghệ này không chỉ nâng cao năng suất, tính minh bạch và khả năng phân tích trong kế toán, mà còn mở ra những hướng tiếp cận mới cho việc tích hợp yếu tố môi trường vào báo cáo kế toán, từ đó hỗ trợ thực hiện kế toán xanh một cách hiệu quả hơn.
Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc áp dụng kế toán xanh còn gặp nhiều thách thức như nhận thức chưa đồng đều, thiếu cơ sở pháp lý, nguồn nhân lực hạn chế và đặc biệt là chưa khai thác hết tiềm năng của chuyển đổi số để phục vụ mục tiêu xanh hóa kế toán. Do đó, việc nghiên cứu mối quan hệ giữa chuyển đổi số và kế toán xanh là cần thiết nhằm đề xuất các giải pháp phù hợp, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xanh trong thời kỳ số hóa.
2. Chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán
Trên thế giới, chuyển đổi số bắt đầu được nhắc đến nhiều vào khoảng năm 2015, phổ biến từ năm 2017. Theo Thomas M. Siebel, chuyển đổi số là sự hội tụ của 4 công nghệ đột phá: điện toán đám mây (cloud computing), dữ liệu lớn (big data), internet vạn vật (IoT) và trí tuệ nhân tạo (AI). Sự hội tụ này khiến cho phạm vi hoạt động và ảnh hưởng của chuyển đổi số hết sức rộng lớn. Nghiên cứu của Ustundag và Cevikcan khẳng định: “Kỷ nguyên chuyển đổi mà chúng ta đang sống khác các thời đại khác là không chỉ mang đến sự thay đổi quá trình kinh doanh cơ bản mà còn làm nổi bật quan niệm sản phẩm tương tác thông minh thể hiện qua các mô hình kinh doanh theo hướng dịch vụ”.
Kế toán là một trong những lĩnh vực chịu sự tác động sâu sắc, toàn diện từ cuộc CMCN 4.0 nói chung và xu hướng chuyển đổi số nói riêng. Việc thực hiện kế toán tại doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh ứng dụng chuyển đổi số được tiến hành thông qua các công nghệ, như: Internet vạn vật (IoT), Trí tuệ nhân tạo (AI), Dữ liệu lớn (Big Data), Điện toán đám mây (Cloud), Chuỗi khối (Blockchain). Những công nghệ này giúp quy trình kế toán được thực hiện theo thời gian thực, nhanh chóng, mọi lúc mọi nơi và bảo mật hơn, tổ chức kế toán trong doanh nghiệp cũng trở nên linh hoạt hơn và các báo cáo tài chính cung cấp nhiều thông tin đa chiều có giá trị.
Chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán xanh là quá trình tích hợp công nghệ số vào các hoạt động kế toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và thúc đẩy phát triển bền vững. Việc này không chỉ giúp tự động hóa quy trình, giảm thiểu sai sót, mà còn hỗ trợ doanh nghiệp theo dõi và báo cáo chính xác các chỉ số liên quan đến môi trường.
3. Vấn đề chung về kế toán xanh
Nhiều tác giả đã nghiên cứu về kế toán xanh, khái niệm về kế toán xanh đã được hình thành và phát triển từ năm 1972 ở Mỹ. Có thể hiểu kế toán xanh là một hệ thống kế toán hiện đại và toàn diện phản ánh đầy đủ các nội dung về tài sản, nợ phải trả, vốn đầu tư, nguồn thu và các khoản chi cho môi trường xanh của quốc gia (Loyd John Pereira, 2017). Mục đích của kế toán xanh nhằm giúp các tổ chức và DN quản lý các mục tiêu môi trường, hướng đến phát triển bền vững. Vấn đề kế toán môi trường ngày càng có vai trò quan trọng do các vấn đề nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường toàn cầu và các thảm họa môi trường khốc liệt trong những năm gần đây theo Andreas Lako (2018). Trong kế toán xanh, các tài nguyên môi trường và những thay đổi của chúng được xem xét, sau đó kết quả được tích hợp dưới dạng thông tin chất lượng cao vào hệ thống kế toán kinh tế quốc gia, trở thành cơ sở cho việc lập kế hoạch và ra quyết định tích hợp, đặc biệt là phát triển bền vững của nhà nước (Egiyi & Amaka, 2020).
Các phương pháp được sử dụng trong kế toán xanh nhằm tích hợp thông tin môi trường vào các báo cáo tài chính kế toán xanh cũng nhằm xác định và đo lường các tác động tích cực và tiêu cực của hoạt động kinh doanh đối với môi trường và xã hội, đồng thời cung cấp thông tin liên quan cho các bên liên quan, bao gồm nhà đầu tư, chính phủ và xã hội. Doanh nghiệp cần xác định và ghi nhận các chi phí liên quan đến môi trường, như chi phí xử lý chất thải, tiêu thụ năng lượng và quản lý tài nguyên thiên nhiên, để phản ánh chính xác tình hình tài chính. Kế toán xanh cung cấp thông tin liên quan cho các bên liên quan thông qua phân tích và đánh giá tác động của hoạt động sản xuất, kinh doanh đến môi trường để đưa ra các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực và cải thiện hiệu quả môi trường. Đồng thời, kế toán xanh cập nhật và tuân thủ các quy định pháp luật liên quan đến môi trường là cần thiết để tránh rủi ro pháp lý và duy trì uy tín doanh nghiệp.
Kế toán xanh giúp doanh nghiệp lường trước các tác động của môi trường hay một số yếu tố có thể gây ra tác động xấu cho môi trường, từ đó giúp các nhà làm chính sách và các nhà quản trị doanh nghiệp có cách thức phòng ngừa và đối phó với các tác động đó. Nhờ đó, cũng sẽ giúp doanh nghiệp giảm các rủi ro về môi trường, cũng như rủi ro về sức khỏe cho cộng đồng, đồng thời cải thiện công tác kế toán quản trị và kế toán tài chính về môi trường ở phạm vi doanh nghiệp. Thực hiện kế toán xanh, đáp ứng được vấn đề phát triển bền vững, cân bằng giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và tiến bộ xã hội; làm thay đổi tư duy, nhận thức, cách thức quản lý và nâng cao trách nhiệm bảo vệ môi trường của các nhà quản trị, cũng như tập thể người lao động trong DN.
Đổi mới xanh có nghĩa là đổi mới tài chính xanh, là công nghệ giúp giảm chi phí giao dịch rủi ro hoặc cải thiện sản phẩm và dịch vụ. Tiến bộ công nghệ trong xử lý thông tin đã tạo ra nhiều đổi mới trong ngành dịch vụ tài chính và việc lập kế hoạch đổi mới xanh thành công giúp tạo ra vị thế cạnh tranh độc quyền, mang lại lợi thế cạnh tranh vượt trội cho doanh nghiệp. Việc áp dụng kế toán xanh trong một công ty có thể cải thiện hiệu suất môi trường của công ty, từ đó nâng cao hiệu suất tài chính. Các công ty áp dụng kế toán xanh sẽ tự động điều chỉnh mức độ bảo vệ môi trường. Khi đó, công ty sẽ được đánh giá là thân thiện với môi trường.
Những năm trở lại đây, mục tiêu chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đã trở thành ưu tiên của doanh nghiệp và chính phủ các nước. Doanh nghiệp cần chủ động tích hợp chuyển đổi số đồng hành cùng chuyển đổi xanh trong chiến lược chuyển đổi số để tận dụng cơ hội kinh doanh mới cũng như mang lại lợi ích cho xã hội và môi trường. Xu hướng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đang mở ra cơ hội to lớn, tạo động lực mạnh mẽ cho cộng đồng doanh nghiệp tiến hành chuyển đổi sang mô hình kinh doanh mang tính bền vững nhưng cũng tạo ra nhiều thách thức về thể chế, tài chính và công nghệ. Sự giao thoa giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh tạo nên sức mạnh tổng hợp hỗ trợ lợi ích của cả hai. Chuyển đổi số cung cấp các công cụ mạnh mẽ để thúc đẩy tăng trưởng xanh, trong khi các hoạt động xanh có thể thúc đẩy việc áp dụng các giải pháp số bền vững.
4. Các giải pháp để thúc đẩy chuyển đổi số đối với lĩnh vực kế toán xanh
Chuyển đổi số không chỉ giúp nâng cao hiệu quả kế toán xanh, mà còn hỗ trợ doanh nghiệp hướng tới phát triển bền vững và tuân thủ các quy định môi trường. Trong thời đại công nghệ, việc tích hợp kế toán xanh với các công nghệ kỹ thuật số sẽ trở thành xu hướng tất yếu để doanh nghiệp phát triển lâu dài. Muốn phát triển chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán xanh thì doanh nghiệp cần áp dụng đồng bộ nhóm giải pháp sau:
Thứ nhất, đào tạo và nâng cao nhận thức về công nghệ số và kế toán xanh cho nhân viên bằng cách tổ chức các khóa học nhằm trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để tích hợp hiệu quả các yếu tố môi trường vào hoạt động kế toán, đồng thời sử dụng thành thạo các công nghệ số hiện đại. Tổ chức các khóa học chuyên sâu cung cấp kiến thức về kế toán xanh, bao gồm việc đo lường và báo cáo các chi phí môi trường, cùng với việc sử dụng các công cụ và phần mềm kế toán số hóa. Cập nhật xu hướng công nghệ mới, bổ sung vào chương trình đào tạo các môn học liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI), chuỗi khối (Blockchain), dữ liệu lớn (Big Data) để nhân viên nắm bắt và ứng dụng các công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực kế toán. Hợp tác với các tổ chức chuyên môn, phối hợp với các hiệp hội nghề nghiệp và tổ chức đào tạo để cập nhật chương trình giảng dạy theo tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo nhân viên được tiếp cận với những kiến thức và kỹ năng mới nhất. Việc triển khai các hoạt động đào tạo này giúp nhân viên kế toán không chỉ nâng cao năng lực chuyên môn mà còn đáp ứng yêu cầu về phát triển bền vững và chuyển đổi số trong doanh nghiệp.
Thứ hai, hợp tác với các đối tác công nghệ trong lĩnh vực kế toán xanh. Cụ thể, doanh nghiệp liên kết với các nhà cung cấp giải pháp công nghệ để tích hợp các công cụ số vào quy trình kế toán, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và bảo vệ môi trường. Tìm kiếm và lựa chọn đối tác công nghệ phù hợp. Doanh nghiệp cần xác định các nhà cung cấp giải pháp công nghệ có kinh nghiệm và uy tín trong lĩnh vực kế toán và quản lý môi trường. Việc này đảm bảo rằng các công cụ và phần mềm được triển khai sẽ đáp ứng đúng nhu cầu và mục tiêu của doanh nghiệp. Triển khai các giải pháp công nghệ tiên tiến. Sau khi lựa chọn đối tác, doanh nghiệp cùng với nhà cung cấp sẽ tiến hành tích hợp các công cụ số vào hệ thống kế toán hiện có. Các giải pháp này có thể bao gồm phần mềm tự động hóa quy trình kế toán, hệ thống quản lý dữ liệu môi trường, hoặc nền tảng báo cáo phát thải khí nhà kính. Đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật để đảm bảo việc sử dụng hiệu quả các công cụ mới, đối tác công nghệ thường cung cấp các khóa đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật cho nhân viên doanh nghiệp. Điều này giúp nhân viên nắm bắt được cách thức vận hành và khai thác tối đa tính năng của các giải pháp công nghệ. Việc hợp tác này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định về môi trường mà còn nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh trên thị trường thông qua việc áp dụng công nghệ số trong kế toán xanh.
Thứ ba, xây dựng chiến lược chuyển đổi số toàn diện là quá trình doanh nghiệp tích hợp công nghệ số vào mọi khía cạnh hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả và tạo ra giá trị mới. Xác định mục tiêu chuyển đổi số: doanh nghiệp cần xác định rõ lý do và mục tiêu cụ thể khi thực hiện chuyển đổi số. Đánh giá hiện trạng doanh nghiệp thông qua phân tích tình hình hiện tại về quy trình, công nghệ, nguồn nhân lực để nhận diện điểm mạnh, yếu và cơ hội cho chuyển đổi số. Xây dựng tầm nhìn dài hạn và đặt ra các mục tiêu cụ thể, đo lường được cho quá trình chuyển đổi số. Dựa trên mục tiêu và hiện trạng, doanh nghiệp chọn các giải pháp công nghệ phù hợp với nhu cầu và khả năng. Lập kế hoạch cụ thể về nguồn lực, thời gian, ngân sách và phân công trách nhiệm cho từng giai đoạn của quá trình chuyển đổi số. Đào tạo và phát triển nhân lực để nâng cao kỹ năng số cho nhân viên, đảm bảo họ có khả năng sử dụng hiệu quả các công nghệ mới. Triển khai các giải pháp theo kế hoạch, theo dõi tiến độ và hiệu quả, điều chỉnh khi cần thiết để đạt được mục tiêu đề ra. Việc xây dựng chiến lược chuyển đổi số toàn diện trong lĩnh vực kế toán xanh đòi hỏi cam kết mạnh mẽ từ lãnh đạo và sự tham gia tích cực của nhân viên, nhằm đảm bảo thành công và tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp trong kỷ nguyên số.
5. Kết luận
Chuyển đổi số, chuyển đổi xanh hướng tới phát triển bền vững là xu thế tất yếu của cả thế giới, không riêng của Việt Nam và đây có lẽ là con đường ngắn nhất để Việt Nam hướng tới một tương lai ngày càng tươi sáng. Vì vậy, chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán xanh cũng là xu hướng để doanh nghiệp phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
Andreas Lako (2018), ‘Conceptual Framework of Green Accounting’, AKUNTAN Indonesia, April-June, pp. 60-66; Asheim, G. B. (1997), ‘Adjusting green NNP to measure sustainability’, The Scandinavian Journal of Economics, forthcoming.
Alp Ustundag and Emre Cevikcan (2018). Industry 4.0: Managing Digital Transformation. Springer Series in Advanced Manufacturing. DOI: 10.1007/978-3-319- 57870-5.
Egiyi, Modesta Amaka (2020). "Automation of Accounting Processes: Impact of Artificial Intelligence," International Journal of Research and Innovation in Social Science.
The impact of digital transformation on green accounting
Hoang Thi Phuong Lan
University of Economics - Technology for Industries
Abstract:
This study provides an overview of the impact of digital transformation on green accounting in the context of a growing shift toward sustainable economic development. Emerging technologies, such as artificial intelligence (AI), big data, cloud computing, and blockchain, are significantly enhancing the efficiency, accuracy, and transparency of accounting information. As sustainability becomes a central priority, the integration of digital technologies into green accounting practices has become increasingly urgent. The study examines the evolving requirements of green accounting in light of these technological advancements and proposes strategic solutions to effectively harness digital transformation. By doing so, it aims to support businesses in meeting their environmental responsibilities and contributing to the development of a green and sustainable economy.
Keywords: digital transformation, green accounting, digital technology.
[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 11 năm 2025]
