TÓM TẮT:
Ngành công nghiệp bán dẫn (CNBD) đang được coi như là trụ cột của nền kinh tế số. Đến hết năm 2024, Việt Nam đã thu hút được nhiều dự án FDI lớn trong ngành bán dẫn. Điều này phản ánh sự thay đổi trong xu hướng chuyển dịch sản xuất toàn cầu, khi rất nhiều các tập đoàn lớn đang coi Việt Nam là điểm đến đầu tư đầy triển vọng. Bài viết này sẽ phân tích những cơ hội và thách thức của ngành CNBD trong quá trình thu hút vốn FDI tại Việt Nam giai đoạn hiện nay.
Từ khóa: thu hút FDI Việt Nam, công nghệ bán dẫn, cơ hội, thách thức.
1. Đặt vấn đề
Ngành CNBD đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế số và đang ngày càng khẳng định sự cần thiết khi thế giới bước vào kỷ nguyên cách mạng công nghiệp 4.0. Sản phẩm bán dẫn hiện diện trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống kinh tế - xã hội.
Hiện nay, Việt Nam đang có trữ lượng đất hiếm đứng thứ hai thế giới và nằm ở một khu vực địa lý thuận lợi chiếm 70% sản lượng bán dẫn của thế giới. Cùng với xu hướng phát triển đang diễn ra rất nhanh của nguồn nhân lực công nghệ cao, có thể thấy đây chính là thời điểm vàng cho sự phát triển ngành Bán dẫn của Việt Nam cũng như khả năng tham gia sâu rộng hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong vài năm gần đây, mặc dù các doanh nghiệp trong nước như FPT Semiconductor, Viettel và VNChip cũng bắt đầu có động thái gia nhập thị trường bán dẫn, tuy nhiên tỷ lệ đầu tư vào ngành công nghệ bán dẫn ở Việt Nam hiện nay đa số vẫn đến từ các doanh nghiệp FDI. Năm 2024 đã ghi nhận hơn 174 dự án FDI vào lĩnh vực bán dẫn, được hậu thuẫn bởi một loạt các ông lớn trong ngành công nghệ, như: NVIDIA, Intel, Samsung hay Qualcomm... Để tận dụng được toàn bộ những lợi thế cạnh tranh cũng như tìm giải pháp cho những khó khăn, qua đó thu hút nhiều hơn nữa các dự án FDI vào lĩnh vực CNBD đang là vấn đề rất được quan tâm trong giai đoạn hiện nay. Từ những lý do đó, bài viết sẽ tập trung đánh giá những cơ hội tiềm năng, đồng thời phân tích các thách thức Việt Nam cần vượt qua trong quá trình thu hút vốn FDI vào lĩnh vực CNBD.
2. Tổng quan ngành Công nghệ bán dẫn tại Việt Nam
Ngành CNBD là một trong những lĩnh vực chủ chốt, có giá trị cao và đóng vai trò then chốt trong cuộc cách mạng công nghệ hiện đại. CNBD chuyên sản xuất các linh kiện điện tử từ vật liệu bán dẫn, bao gồm transistor, diode, vi mạch và nhiều thành phần khác được chế tạo từ silic và các hợp chất bán dẫn. Ngành này đóng góp to lớn vào sự phát triển của các lĩnh vực điện tử, viễn thông và là thành phần không thể thiếu trong các thiết bị thông minh, phục vụ nhu cầu số hóa trong nền kinh tế hiện nay.
Ngành sản xuất chất bán dẫn của Việt Nam bắt đầu hình thành vào năm 1979 với sự ra đời của cơ sở bán dẫn đầu tiên là Nhà máy Z181 (Bộ Quốc phòng). Ban đầu, Nhà máy tập trung sản xuất và xuất khẩu linh kiện bán dẫn sang các quốc gia thuộc khối Đông Âu. Tuy nhiên, sau sự sụp đổ của Liên Xô và các lệnh cấm vận thương mại, ngành CNBD đã bị gián đoạn. Phải tới những năm 2000, Việt Nam mới chính thức bước vào thị trường công nghệ bán dẫn khi con chip nội địa đầu tiên được công bố. Tuy nhiên, ở thời điểm đó, con chip này không thu hút được nhiều sự quan tâm và dần biến mất khỏi thị trường.
Trải qua nhiều năm tương đối trầm lắng sau đó, ngành CNBD của Việt Nam chỉ thật sự thay đổi kể từ đại dịch Covid-19. Dịch bệnh làm tăng nhu cầu về chất bán dẫn, do sự phụ thuộc ngày càng tăng vào các thiết bị điện tử trong và sau thời gian giãn cách xã hội. Thêm vào đó, căng thẳng thương mại giữa Mỹ - Trung cũng thúc đẩy nhu cầu tái cấu trúc chuỗi cung ứng, trong đó có chất bán dẫn. Nhờ đó, Việt Nam đã hưởng lợi và nhận được hàng loạt quyết định đầu tư từ các tập đoàn nước ngoài. Về phía trong nước, Chính phủ cũng bắt đầu có những chính sách với tham vọng mở rộng nhóm ngành công nghệ cao cùng với các chương trình đào tạo nhân lực. Cho đến gần đây, nhiều công ty bán dẫn hàng đầu đã tăng cường hiện diện tại Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực lắp ráp và kiểm định bán dẫn (OSAT) tại khu vực phía Bắc, cùng với các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) tại phía Nam.
Một vài năm trở lại đây có thể thấy rõ sự khởi sắc rõ rệt đối với ngành CNBD của Việt Nam khi cả các doanh nghiệp trong nước lẫn các doanh nghiệp FDI đều đầu tư rất lớn và đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Tính đến cuối năm 2024, Việt Nam đã thu hút được 174 dự án FDI có quy mô lớn trong lĩnh vực bán dẫn. Điều này đã tạo nên bức tranh chuyển dịch sản xuất toàn cầu, khi các tập đoàn lớn như NVIDIA, Intel, Samsung, Qualcomm… không ngần ngại đặt niềm tin vào thị trường Việt Nam. Các dự án đầu tư này không chỉ mang lại nguồn vốn lớn mà còn thúc đẩy chuyển giao công nghệ, tạo việc làm và nâng cao năng lực sản xuất nội địa.
3. Cơ hội cho Việt Nam trong thu hút vốn FDI cho ngành Bán dẫn
Trước xu hướng chuỗi giá trị bán dẫn đang dần chuyển dịch sang khu vực Đông Nam Á, Việt Nam được xem là điểm đến tiềm năng nhờ hội tụ đầy đủ các điều kiện thuận lợi để phát triển CNBD. Những lợi thế nổi bật của Việt Nam bao gồm:
(1) Việt Nam đã và đang duy trì được sự ổn định chính trị-kinh tế-xã hội trong nhiều năm qua. Theo đánh giá của các nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, chính sự ổn định kinh tế và chính trị của Việt Nam là điều kiện quan trọng để các doanh nghiệp FDI nói chung và lĩnh vực CNBD nói riêng quyết định đặt nền móng hoạt động đầu tư lâu dài tại Việt Nam. Trong thời gian qua, môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam không ngừng được cải thiện theo hướng thông thoáng, minh bạch và phù hợp với chuẩn mực quốc tế. Bên cạnh đó, các chỉ số kinh tế vĩ mô tăng trưởng ổn định so với các nước trong khu vực bất chấp những bất ổn về địa chính trị cũng như các cuộc khủng hoảng kinh tế lớn trong giai đoạn gần đây càng khẳng định Việt Nam là một điểm đến hấp dẫn đối với các doanh nghiệp FDI.
(2) Việt Nam có vị trí địa lý chiến lược thuận lợi cho sự phát triển của ngành CNBD. Xét về vị trí địa lý và yếu tố địa chính trị, Việt Nam hiện được đánh giá là quốc gia có lợi thế cạnh tranh nhất trong khu vực ASean. Nằm ở trung tâm Đông Nam Á, Việt Nam có thể kết nối thuận tiện với các thị trường lớn trong khu vực như Singapore, Malaysia, Thái Lan và Indonesia. Nhờ đó, Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn để thiết lập cơ sở sản xuất và phân phối bán dẫn trong khu vực. Ngoài ra, trong bối cảnh các tập đoàn lớn muốn giảm rủi ro bằng việc rút dần những cơ sở sản xuất khỏi Trung Quốc thì Việt Nam sẽ là một lựa chọn hấp dẫn.
(3) Việt Nam có nguồn tài nguyên đất hiếm dồi dào - là vật liệu quan trọng trong sản xuất chất bán dẫn. Theo Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, Việt Nam đang sở hữu khoảng 22 triệu tấn đất hiếm, chiếm 18% tổng trữ lượng toàn cầu, đứng thứ hai sau Trung Quốc. Nhờ lý do này, Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài và đã thu hút đáng kể dòng vốn đầu tư vào lĩnh vực khai thác tài nguyên này.
(4) Hiện nay, Việt Nam đang có nguồn nhân lực trẻ, dồi dào và tiềm năng cho các ngành công nghiệp, trong đó bao gồm lĩnh vực CNBD khi thời kỳ dân số vàng của Việt Nam dự kiến sẽ kéo dài tới năm 2039. Theo thống kê, Việt Nam luôn nằm trong danh sách 10 quốc gia có số lượng sinh viên tốt nghiệp kỹ sư cao nhất trên thế giới cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các đơn vị nghiên cứu, đào tạo uy tín trong và ngoài nước cho thấy tiềm năng lực lượng lao động có đầy đủ chuyên môn cho ngành CNBD của Việt Nam là rất lớn. Ngoài việc đẩy mạnh đào tạo và cung ứng nhân lực cho ngành CNBD, Việt Nam còn sở hữu lợi thế về chi phí lao động cạnh tranh. Năm 2023, mức chi phí lao động tại Việt Nam dao động từ 3.800 đến 4.200 USD/người/năm, giúp Việt Nam trở thành lựa chọn hấp dẫn hơn so với các quốc gia trong khu vực đối với các doanh nghiệp FDI.
(5) Chính phủ Việt Nam đã và đang triển khai nhiều chính sách nhằm hỗ trợ và tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn. Ngành này được xếp vào danh mục các lĩnh vực hưởng ưu đãi cao nhất theo quy định pháp luật về đầu tư, bao gồm các chính sách thuế ưu đãi và các hỗ trợ đầu tư chuyên biệt. Ngoài ra, Chính phủ khuyến khích hợp tác và đầu tư từ các tổ chức quốc tế trong lĩnh vực CNBD thông qua việc ký kết các thỏa thuận thương mại và hợp tác kỹ thuật, cũng như việc cung cấp hỗ trợ tài chính và hợp tác nghiên cứu.
4. Thách thức cho Việt Nam trong thu hút vốn FDI cho ngành bán dẫn
Bên cạnh rất nhiều cơ hội sẵn có để thu hút vốn FDI cho ngành CNBD, hiện nay nước ta vẫn đang vấp phải một số những thách thức, hạn chế, cần được cải thiện nếu muốn tham gia sâu rộng hơn vào hệ sinh thái bán dẫn toàn cầu. Trong số đó, hạn chế về cơ sở hạ tầng và thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao cũng như năng lực về R&D là những vấn đề rất cần được quan tâm.
(1) Hiện nay, cơ sở hạ tầng và logistic để hỗ trợ cho các ngành công nghiệp, đặc biệt là ngành CNBD của Việt Nam vẫn còn một số hạn chế có thể kể đến như: cơ sở hạ tầng giao thông đường biển, đường bộ chưa đồng bộ; công nghệ và quản lý logistic còn lạc hậu. Bên cạnh đó, việc cung cấp đủ điện, nước liên tục và chất lượng cao là một điều kiện tiên quyết cho ngành Bán dẫn. Điều này đòi hỏi phải có hệ thống cơ sở hạ tầng về năng lượng với quy mô lớn, trong đó ưu tiên các dự án đầu tư hướng tới phát triển năng lượng bền vững.
(2) Nguồn nhân lực hiện tại của Việt Nam tuy dồi dào và có chuyên môn, nhưng chưa thực sự đáp ứng được tiêu chuẩn của ngành công nghệ cao nói chung và ngành CNBD nói riêng, đặc biệt là trong khía cạnh R&D. Sự thiếu hụt nhân tài có kỹ năng, kinh nghiệm và trình độ chuyên môn cao trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến là một rào cản rất lớn đối với sự phát triển của CNBD. Việt Nam cần cải thiện vấn đề này để có thể trở thành điểm đến hấp dẫn hơn cho các doanh nghiệp FDI ngành Bán dẫn.
5. Kết luận
Trước sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng toàn cầu và áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt, ngành CNBD nổi lên như một lĩnh vực đầy tiềm năng, thu hút sự quan tâm của nhiều nền kinh tế. Việt Nam đang được đánh giá là một trong những thị trường bán dẫn tiềm năng, điểm đến hấp dẫn cho các nhà sản xuất bán dẫn quốc tế bởi rất nhiều lợi thế. Tuy nhiên, để thu hút nhiều hơn các doanh nghiệp, dự án FDI vào lĩnh vực này, Việt Nam cũng đang vấp phải rất nhiều khó khăn và thách thức. Để vượt qua những rào cản này và phát triển bền vững ngành CNBD trong tương lai, Việt Nam cần có chiến lược phát triển rõ ràng, đầu tư vào nhân lực và hạ tầng công nghiệp, cùng với sự hỗ trợ từ chính phủ và các cơ quan liên quan.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
Nguyễn Chuẩn (2025), Ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam - Cơ hội và thách thức, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp, truy cập từ https://diendandoanhnghiep.vn/nganh-cong-nghiep-ban-dan-viet-nam-ky-ii-co-hoi-va-thach-thuc-10150519.html
Hà Duy Kiên (2024), Ngành công nghiệp bán dẫn ở Việt Nam: Thực trạng, cơ hội và hạn chế, VietNam Strategic Forum, truy cập từ http://vsforum.org/article/nganh-cong-nghiep-ban-dan-o-viet-nam-thuc-trang-co-hoi-va-han-che
Phạm Sỹ Long, Hà Diệu Linh (2024), Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam, Đại học Kinh tế quốc dân.
Nguyễn Thu Luân (2024), Tháo gỡ nút thắt để thúc đẩy thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực công nghệ cao của Việt Nam, Viện Đào tạo Quốc tế - Học viện Chính sách và phát triển.
Nguyễn Thanh Yên (2022), Định hướng phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam, Tạp chí Thông tin và Truyền thông, Số 10/2022.
VOV (2024), “Semiconductor industry: Ambition and future for Vietnam”, retrieved from http://mic.gov.vn/mic_2020/Pages/TinTuc/162946/Semiconductor-industry--Ambition-and-future-for-Vietnam.html
Attracting FDI in Vietnam’s semiconductor industry: Opportunities and challenges
Truong Ngoc Chan
Faculty of Finance, Banking and Insurance, University of Economics - Technology for Industries
Abstract:
The semiconductor industry is recognized as a cornerstone of the digital economy. By the end of 2024, Vietnam has successfully attracted numerous large-scale foreign direct investment (FDI) projects in this sector, highlighting the country's growing importance amid the global production shift. Major international corporations are increasingly viewing Vietnam as a promising investment destination. This study analyzes the current opportunities and challenges faced by Vietnam’s semiconductor industry in attracting FDI, offering insights into its potential for future growth and the strategic factors necessary for sustaining momentum.
Keywords: FDI attraction into Vietnam, semiconductor technology, opportunities, challenges.
[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 7 tháng 3 năm 2025]
