Đại biểu Trần Văn Tiến - Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc: Chính phủ ban hành Quyết định số 68 về phê duyệt Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ giai đoạn 2006 - 2025. Xin Bộ trưởng cho biết kết quả đạt được về thực hiện mục tiêu chương trình và giải pháp của Bộ từ nay đến năm 2025 để đạt được mục tiêu đáp ứng 65% nhu cầu sản xuất nội địa?
Đại biểu Trần Thị Nhị Hà - Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội: Hiện nay Việt Nam đã tham gia 16 FTA và đang đàm phán 3 FTA mới, tuy nhiên, việc thực thi các chính sách để tối đa hóa lợi ích, mở rộng các thị trường mới vẫn đang còn bộc lộ nhiều bất cập.
Vậy, xin hỏi Bộ trưởng, hiện nay Bộ Công Thương có nhiều khuyến cáo cho các doanh nghiệp để mở rộng các thị trường mới như là Bangladesh, Pakistan, Ấn Độ. Bộ Công Thương đã có những chính sách cụ thể nào để tận dụng FTA với các đối tác ở những thị trường tiềm năng để doanh nghiệp Việt Nam có thể mở rộng thị trường xuất khẩu?
Theo Bộ trưởng, doanh nghiệp của Việt Nam có thể tận dụng được cơ hội gì từ các thị trường quốc tế, trong khi các quốc gia này đều có những lợi thế so sánh tương đồng như Việt Nam, chẳng hạn như lao động giá rẻ, thị trường nông dân tập trung gia công sản phẩm,…?
Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa - Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn: Nước ta là một trong những quốc gia có độ mở, nền kinh tế tăng rất nhanh và ở mức rất cao. Thống kê sơ bộ cho thấy, tỉ lệ kim ngạch xuất nhập khẩu trên GDP tăng từ 81% năm 1990 lên 111% năm 2000 và lên 158% năm 2023. Ngoài nhiều lợi ích về chính trị, ngoại giao, việc gia tăng các Hiệp định thương mại tự do sẽ càng gia tăng độ mở của nền kinh tế. Nhiều chuyên gia cho rằng Việt Nam là quốc gia đang phát triển nhưng có nền kinh tế có độ mở quá cao, nếu không có những giải pháp, chính sách tốt sẽ đem lại nhiều hệ lụy như: nền kinh tế trở nên dễ bị tổn thương, nhạy cảm với biến động từ bên ngoài, xuất nhập khẩu nhiều nhưng chủ yếu là hàng hóa thâm dụng lao động vẫn ở vị trí thấp trong chuỗi giá trị toàn cầu, nguy cơ bị rơi vào bẫy thu nhập trung bình là hiện hữu…
Xin Bộ trưởng cho biết từ góc độ thương mại, quan điểm của Bộ trưởng về vấn đề này thế nào? Chiến lược phê chuẩn các Hiệp định thương mại tự do trong thời gian tới sẽ ra sao? Làm thế nào để tăng tính chống chịu của nền kinh tế và phát huy thị trường nội địa trên một trăm triệu dân của nước ta?
Đại biểu Nguyễn Duy Thanh - Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau: Hiện nay khi thực hiện Quyết định số 13 năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ về khuyến khích phát triển điện năng lượng mặt trời áp mái, các nhà đầu tư đã thực hiện đúng Quyết định 13 của Thủ tướng Chính phủ.
Tuy nhiên, trong hợp đồng bán điện đã ký với EVN có thời gian 20 năm, giá cố định, không có điều phục khoản cắt giảm công suất nhưng EVN không thực hiện đúng hợp đồng đã ký với chủ đầu tư, thường xuyên cắt giảm sản lượng khoảng 20 %/năm. Đề nghị Bộ trưởng cho biết, Bộ trưởng sẽ chỉ đạo gì đối với Tập đoàn Điện lực Việt Nam để thực hiện đúng theo quy định của pháp luật theo hợp đồng đã ký?
Đại biểu Nguyễn Trúc Sơn - Đoàn ĐBQH tỉnh Bến Tre: Qua việc nghiên cứu báo cáo của Bộ Công Thương số 118, tôi thấy rằng tình hình xuất khẩu của Việt Nam chúng ta đang rất khả quan và xu hướng năm 2024-2025 cũng sẽ rất tốt, nhất là thị trường FTA rất rộng, nhưng qua phản ánh của doanh nghiệp tôi thấy còn rất nhiều cái khó khăn, cụ thể (i) tỷ giá đồng đô la với đồng euro đang có xu hướng hơi bất lợi; (ii) chi phí vận tải biển rất cao; (iii) nhiều quốc gia xuất khẩu nông sản như chúng ta đang phá giá đồng tiền rất mạnh, làm cho doanh nghiệp xuất khẩu rất khó khăn.
Xin hỏi Bộ trưởng cùng với Ngân hàng Nhà nước có giải pháp như thế nào để hỗ trợ cho các doanh nghiệp xuất khẩu, nhất là khi chúng ta biết rằng chế độ, chính sách về tín dụng cũng nên có đặc thù cho những doanh nghiệp xuất khẩu.
Đại biểu Nguyễn Minh Tâm - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình: Hiện nay hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến quyền lợi người tiêu dùng ngày càng hoàn thiện. Tuy nhiên, quyền lợi người tiêu dùng vẫn nhiều lúc chưa được đảm bảo, thậm chí có lúc bị xâm hại hay lợi dụng. Theo đó, gây ra nhiều thiệt hại đối với người tiêu dùng nói chung và niềm tin của khách hàng nói riêng.
Bộ Công Thương cũng đã có giải pháp, đồng thời cũng chủ động xây dựng, ban hành đề án tập trung các nguồn lực phát triển, vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và hệ thống tổng đài tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng.
Xin Bộ trưởng cho biết hiệu quả hoạt động, tồn tại, bất cập của hệ thống này cũng như công tác phối hợp giữa Bộ Công Thương và địa phương trong việc thực hiện bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Đại biểu Nguyễn Thanh Cầm - Đoàn ĐBQH tỉnh Tiền Giang: Xin Bộ trưởng cho biết các giải pháp để phát huy vai trò của hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để có thể thúc đẩy xuất khẩu Việt Nam, đặc biệt là xuất khẩu các sản phẩm nông sản và gặp mặt hàng trái cây?
Đại biểu Hà Sỹ Đồng - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị tranh luận: Tôi xin trao đổi lại với Bộ trưởng về giải pháp giảm giá thành sản phẩm nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy các hoạt động xuất khẩu.
Một trong những giải pháp đó là giải pháp về năng lượng sạch, được xem như là yếu tố đầu vào trong sản xuất hàng hóa xuất khẩu. Tuy nhiên, đối với kế hoạch thực hiện Điện VIII hiện nay Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt cho 46 tỉnh, còn lại 17 tỉnh thì Bộ Công Thương yêu cầu nộp hồ sơ đầy đủ trước ngày 10/4/2024 và sẽ phê duyệt vào 30/4/2024, nhưng đến nay là đã sang tháng 6 rồi nhưng còn 17 tỉnh đang chờ đợi. Vậy xin hỏi Bộ trưởng lúc nào sẽ phê duyệt kế hoạch cho 17 tỉnh này?
Vấn đề thứ hai, tương tự như ý kiến của Đại biểu Thanh - Cà Mau, đối với các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp về cơ chế chính sách và khung giá phát điện, hiện nay các chủ đầu tư dự án điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp đã COD, bên mua điện thanh toán bằng 50% giá trần của khung giá tạm. Xin hỏi Bộ trưởng, về vấn đề này đã có chỉ đạo giải quyết như thế nào để cho các chủ đầu tư điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp nêu trên có giá phát triển hợp lý để xóa bỏ giá tạm và thanh toán 50% giá còn lại. Đồng thời, xin Bộ trưởng cho biết giải pháp tháo gỡ các vướng mắc, thủ tục nhằm tạo điều kiện cho các nhà đầu tư triển khai tiếp các dự án chuyển tiếp, phát huy hiệu quả kinh tế xã hội, tránh cái lãng phí nguồn lực?
Đại biểu Nguyễn Anh Trí - Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội tranh luận: Tôi xin cảm ơn Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã trả lời câu hỏi về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng của Đại biểu Thanh Lam ở Bến Tre, tuy nhiên, chưa thực sự rõ lắm. Tôi xin được hỏi thêm một số ý như sau: (i) Đã có nhiều biện pháp để phòng, chống buôn lậu thuốc lá mới như Bộ trưởng đã trình bày nhưng tại sao nhưng có hiệu quả hay không, là vì tỷ lệ hút thuốc lá điện tử vẫn tăng lên rất nhiều, tỷ lệ buôn bán và sản xuất thuốc lá điện tử, thuốc lá thế hệ mới tăng lên rất nhiều; (ii) Bộ Công Thương có đề nghị thí điểm về việc nhập thuốc lá mới nữa không?; và (iii) Đang có khoảng trống pháp lý giống như Bộ trưởng nói về quản trị thuốc lá điện tử, vậy Bộ trưởng có đề xuất gì để giải quyết, chấm dứt tình trạng này?
Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng trả lời:
Kính thưa Quốc hội,
Chủ tịch Quốc hội có yêu cầu Bộ Thông tin và Truyền thông phát biểu về 2 nội dung: (i) sử dụng công nghệ để giải quyết các mặt trái của thương mại điện tử và (ii) bảo vệ dữ liệu cá nhân khi tham gia thương mại điện tử.
Thương mại điện tử sinh ra từ công nghệ số, công nghệ luôn sinh ra các vấn đề của công nghệ và cách tốt nhất để giải quyết các vấn đề của công nghệ là dùng công nghệ. Thời gian qua, chúng ta đầu tư chưa nhiều để phát triển các công cụ công nghệ số, để thực thi quản lý nhà nước trên không gian mạng và chúng ta thì phải coi công nghệ số như là lực lượng quản lý cơ bản trên không gian mạng, tôi rất tâm đắc với ý kiến của đại biểu Trần Thị Kim Nhung - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh là dùng công nghệ để quản lý công nghệ, quản lý không gian mạng (i) thể chế số; (ii) công cụ số; và (iii) con người số, tức là kỹ năng số cho người dân.
Thương mại điện tử đang phát triển rất nhanh, 20-25% và có khi là 30%/năm kéo theo thể chế số, công cụ số và kỹ năng số đang theo sau. Do vậy, cần đẩy nhanh tốc độ và trong đó phát triển công cụ số có thể làm nhanh nhất. Ở trên sàn thương mại điện tử có hàng triệu sản phẩm và đi theo đó là hàng triệu quảng cáo, như vậy không thể dùng sức người để quản lý mà phải dùng công nghệ số. Chuyển đến môi trường số thực ra lại tạo ra cơ hội để quản lý toàn diện, có thể giám sát, phát hiện sớm vấn đề, cảnh báo và ngăn chặn các hành vi trái phép, các giao dịch bất thường nhưng là phải dùng công nghệ hiện đại. Ví dụ, có thể phát triển phần mềm để phát hiện quảng cáo có dấu hiệu sai sự thật, phát hiện hàng hóa có dấu hiệu là hàng nhái. Ở các nền tảng số, các sàn thương mại điện tử cũng có thể tự xây dựng các thuật toán AI để rà quét và chọn lọc các tài khoản, các nguồn quảng cáo vi phạm pháp luật dựa trên các ảnh chụp vi phạm quảng cáo điển hình do Bộ Thông tin và Truyền thông cung cấp.
Việt Nam có thuận lợi là có nhiều doanh nghiệp công nghệ số xuất sắc, có thể viết được các phần mềm này. Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ cùng với các doanh nghiệp công nghệ số của ngành, có thể giúp Bộ Công Thương phát triển các công cụ số để quản lý thương mại điện tử và cũng xin Quốc hội quan tâm tăng đầu tư cho việc phát triển các công cụ số để quản lý thương mại điện tử nói riêng và quản lý không gian mạng nói chung.
Về bảo vệ dữ liệu cá nhân, chúng ta phải bảo vệ dữ liệu cá nhân như là tài sản quan trọng nhất. Lộ lọt dữ liệu cá nhân, nhất là các dữ liệu mà xác định danh tính như: họ tên, địa chỉ, số điện thoại, địa chỉ hộp thư, số định danh cá nhân ID, thông tin thẻ tín dụng,… thì một người khác có thể mạo danh để hoạt động thay chúng ta và tiêu tiền của chúng ta mà chúng ta không biết.
Thương mại điện tử thời gian qua đã phát triển nhanh, dữ liệu cá nhân được thu thập, lưu trữ và xử lý thì ngày càng nhiều, ngày càng lớn, đi kèm với đó là nguy cơ lộ lọt thông tin dữ liệu cá nhân ảnh hưởng đến thương mại điện tử và các lĩnh vực khác.
Chính phủ đã ban hành Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân là Nghị định số 13, theo đó quy định các Bộ, ngành, địa phương có trách nhiệm quản lý nhà nước về bảo vệ dữ liệu cá nhân đối với ngành, lĩnh vực quản lý của mình, tức là ai quản lý cái gì trong đời thực thì lên không gian mạng quản lý cái đó.
Hiện nay Chính phủ cũng đã có lộ trình để xây dựng Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân. Ngoài ra, để bảo vệ dữ liệu cá nhân thì cần bảo đảm an toàn cho hệ thống lưu trữ và xử lý dữ liệu cá nhân. Bộ Thông tin và Truyền thông đã tham mưu trình Chính phủ ban hành Nghị định số 85 về bảo vệ đảm an toàn hệ thống thông tin theo cấp độ và các sàn thương mại điện tử phải tuân thủ nghị định này.
Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã rất quyết liệt chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương triển khai công tác về đảm bảo an toàn thông tin tại Chỉ thị số 09 tháng 2/2024 và Công điện số 33 tháng 4/2024. Trong đó, thương mại điện tử được coi là lĩnh vực quan trọng cần tăng cường công tác đảm bảo an toàn thông tin và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Để bảo vệ dữ liệu cá nhân thì phải bảo vệ người dân, ở đây được coi là một trong những nội dung quan trọng và Bộ Thông tin Truyền thông đã triển khai nhiều giải pháp để bảo vệ người dân trên không gian mạng nói chung cũng như là thương mại điện tử.
Bộ Thông tin và Truyền thông đã triển khai hệ sinh thái tín nhiệm mạng, đánh giá, xác nhận website đảm bảo an toàn thông tin mạng, thông tin cá nhân và gán nhãn tín nhiệm cho hơn 5.000 website chính thống, đồng thời công bố các website lừa đảo.
Bộ cũng đã phát triển thành công và đưa vào sử dụng các công cụ hỗ trợ người dân như kiểm tra xem máy tính của mình, điện thoại di động của mình có bị nhiễm mã độc không, kiểm tra xem thông tin cá nhân của mình có bị lộ lọt hay không, kiểm tra xem website có phải lừa đảo hay không trên Cổng khonggianmang.vn.
Chiến dịch Tháng hành động tuyên truyền và nhận diện phòng, chống lừa đảo trực tuyến đã được phổ biến đến toàn xã hội, có sự tham gia của 100% các Bộ, ngành và địa phương và hầu hết các cơ quan thông tân, báo chí, mạng xã hội.
Đã có 21 tỷ lượt xem video tuyên truyền về nhận thức và kỹ năng số trên mạng xã hội từ gần 21 triệu người Việt Nam.
Bộ đã xây dựng cẩm nang an toàn trực tuyến để hướng dẫn người dân kỹ năng an toàn thông tin khi tham gia không gian mạng thực hiện giao dịch trực tuyến. Bên cạnh đó thì Bộ Thông tin và Truyền thông thời gian vừa qua đã tổ chức các đoàn thanh tra, kiểm tra về bảo vệ dữ liệu cá nhân trong lĩnh vực thông tin và truyền thông và đã xử phạt các doanh nghiệp vi phạm.
Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ phối hợp với Bộ Công Thương để triển khai các công tác trên trong lĩnh vực thương mại điện tử.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên trả lời:
Khi triển khai thực hiện Quyết định 68/QĐ-TTg năm 2017 về phát triển công nghiệp hỗ trợ, Bộ Công Thương theo chỉ đạo của Thủ tướng đã tập trung vào 3 lĩnh vực chủ yếu: (i) linh kiện, phụ tùng các loại máy móc, thiết bị; (ii) công nghiệp hỗ trợ cho ngành dệt may và da giày; và (iii) lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ cho ngành công nghệ cao.
Sau 6 năm triển khai thực hiện, với mục tiêu phải đáp ứng được 45% trở lên nhu cầu cho sản xuất nội địa thì chúng ta đã đạt được: linh kiện về kim loại đáp ứng được khoảng 85-90% nhu cầu của xe máy, 15-40% nhu cầu linh kiện cho sản xuất ô tô tùy theo chủng loại xe, 40-60% cho các loại máy nông nghiệp và máy động lực. Đối với ngành dệt may, da giày chúng ta đáp ứng khoảng 40-45%. Như vậy có thể thấy rằng kết quả là rất đáng kể.
Tuy nhiên, một số sản phẩm đạt thấp hơn so với mục tiêu chung như ngành điện tử, tin học, viễn thông, điện tử chuyên dụng, sản xuất trong nước mới chỉ đáp ứng được khoảng 15%. Các ngành công nghiệp công nghệ cao sản xuất trong nước cũng mới chỉ đáp ứng được khoảng 10%.
Kết quả đạt được trong thời gian vừa qua cũng đã góp phần làm giảm dần sự phụ thuộc nguyên liệu, phụ tùng nhập khẩu nước ngoài, góp phần tăng tỷ trọng đóng góp của ngành công nghiệp, chế biến chế tạo trong cơ cấu công nghiệp nói chung và cơ cấu nền kinh tế, đóng góp vào sự phát triển của ngành công nghiệp chủ lực của Việt Nam.
Về nguyên nhân của những sản phẩm công nghiệp đạt thấp hơn so với mục tiêu là do:
Thứ nhất, nguồn lực đầu tư hỗ trợ của Nhà nước còn hạn chế và khó tiếp cận như tôi đã báo cáo ngày hôm qua.
Thứ hai, chính sách thu hút FDI chưa khuyến khích được việc liên kết của các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài với các doanh nghiệp trong nước, chưa khuyến khích và chưa ràng buộc, nên đã dẫn đến tình trạng này.
Thứ ba, ngành công nghiệp hỗ trợ, cơ khí thu hút đầu tư là rất khó, bởi vì vốn lớn nhưng thị trường rất hẹp và chúng ta là nước đi sau nên khả năng cạnh tranh với những đối tác phát triển là khó khăn.
Thứ tư, việc phối hợp thực hiện chính sách giữa các cấp, các ngành, các địa phương, đơn vị và cả các doanh nghiệp chưa thật tốt, nên chính sách thì có nhưng chúng ta không thể tiếp cận cũng không thực hiện được.
Giải pháp trong thời gian tới để đạt được mục tiêu 65% nhu cầu nội địa trở lên là:
(i) Cần phải hoàn thiện đồng bộ chính sách, trong đó có việc nghiên cứu xây dựng Luật Phát triển công nghiệp trọng điểm.
(ii) Tăng cường phân bổ nguồn lực cả Trung ương, địa phương để tập trung phát triển công nghiệp hỗ trợ, phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương, địa phương và kể cả với doanh nghiệp để có thể thực hiện chính sách này một cách thuận lợi.
(iii) Bố trí đủ nguồn lực cho Chương trình phát triển Công nghiệp hỗ trợ đến năm 2025 và tiếp tục triển khai chương trình của giai đoạn tiếp theo.
(iv) Đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng hỗ trợ cho doanh nghiệp và tăng cường chương trình hoạt động hỗ trợ nâng cao năng lực sản xuất, doanh nghiệp, công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đủ sức cạnh tranh với hàng ngoại nhập.
Về nội dung thứ hai của đại biểu Nhi - Hà Nội, hiện nay Việt Nam chúng ta có 16 FTA đã và đang được triển khai thực thi, trong quá trình mở cửa hội nhập thị trường chúng ta đều cần có thời gian và lộ trình để thực hiện.
Thị trường Bangladesh, Ấn Độ, Pakistan là những thị trường mà ngành Công Thương đang khuyến khích các doanh nghiệp của chúng ta khai thác. Tôi cũng chia sẻ băn khoăn này với Đại biểu Nhị Hà - Hà Nội là nếu so với các nước này thì chúng ta tương đồng về lao động, về thị trường và trình độ công nghệ, nhưng xét về hình thức thì các thị trường này không có tính bổ trợ cao cho nền kinh tế của Việt Nam giống như Hoa Kỳ, EU hay là một số đối tác khác.
Tuy nhiên, ở góc độ quản lý ngành và thực tế công tác quản lý thị trường và hội nhập quốc tế, chúng tôi đưa ra khuyến cáo dựa trên một số cơ sở như sau:
Thứ nhất, thị trường này có tiềm năng, quy mô dân số rất lớn, ngót nghét 2 tỷ người tiêu dùng, trong đó một số thị trường có khoảng 500 - 600 triệu người có thu nhập trung bình cao. Đây là khách hàng tiềm năng đối với hàng hóa của Việt Nam.
Thứ hai, các nước này qua nhiều năm đều thuộc nhóm nước áp dụng hình thức hạn chế hàng nước ngoài thâm nhập. Vì vậy, với Việt Nam chúng ta thâm nhập được vào thị trường này thì rõ ràng chúng ta có cơ hội tìm kiếm được một thị trường tương đối lớn để tiêu thụ hàng hóa của Việt Nam.
Thứ ba, tiêu chuẩn hàng hóa thâm nhập vào thị trường này không quá khắt khe. Điều đó cũng rất phù hợp với hàng hóa sản xuất từ Việt Nam và thực tế là năm 2023 chúng ta đã xuất vào các thị trường này trên 10 tỷ USD - một con số không hề nhỏ, mà nếu “cố” thêm một tí nữa thì theo tôi việc khai thác thị trường này quả là không uổng.
Thứ tư, các nước này thuộc tiểu lục địa Ấn Độ, phần nhiều diện tích là núi đồi, nhu cầu lớn về lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng, hàng nông sản và hoa quả nhiệt đới,… và đây đều là những nhóm hàng mà Việt Nam có thế mạnh. Mặt khác, xét về khoảng cách địa lý thì không xa nên chi phí logistics cũng hợp lý. Điều đó giúp có thể cạnh tranh với các hàng khác, thậm chí là cạnh tranh cả với hàng nội địa.
Thứ năm, các nước này đều có quan hệ chính trị, ngoại giao rất tốt với chúng ta, kể cả trong quá khứ và hiện tại vì vậy đã tạo nên khuôn khổ quan hệ trong kinh tế, thương mại và đầu tư rất tốt.
Về các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu trong thời gian tới, để khai thác được các Hiệp định thương mại tự do, chúng tôi đề cập đến một số vấn đề:
(i) Phải tập trung hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua khẳng định chất lượng hàng hóa và giá cả phù hợp.
(ii) Hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực tiếp cận thị trường thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại đa dạng.
(iii) Đẩy mạnh tiến độ đàm phán, ký kết hiệp định liên kết thương mại và khai mở thị trường.
(iv) Hỗ trợ doanh nghiệp phát triển thương hiệu, cập nhật thông tin để có những phản ứng phù hợp.
(v) Hướng dẫn doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu tiếp cận thị trường về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn kỹ thuật, cảnh báo và bảo vệ doanh nghiệp Việt Nam trong các vụ việc phòng vệ thương mại.
Về nội dung thứ ba của Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa - Lạng Sơn, hội nhập kinh tế quốc tế là chủ trương lớn và nhất quán của Đảng, Nhà nước ta từ năm 1986 đến nay. Gần 40 năm qua, nhờ thực hiện chủ trương này, cùng với nỗ lực của mình thì nước ta đã có được những cơ đồ tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay. Rõ ràng, việc đẩy mạnh đàm phán, ký kết Hiệp định thương mại tự do thu hút đầu tư nước ngoài để thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu,… là bước đi cần thiết, bởi nếu không làm vậy thì chúng ta không thể có vốn đầu tư lớn, không thể có công nghệ tiên tiến, không thể có kinh nghiệm quản trị và đặc biệt là thị trường để mà tiêu thụ. Tuy nhiên, tôi cũng đồng tình với đại biểu rằng nếu kéo dài chủ trương này thì sẽ đưa Việt Nam trở thành nền kinh tế gia công và sẽ rơi vào bẫy thu nhập trung bình.
Vì vậy, trong thời gian tới, một mặt cần phải nâng cao năng lực hội nhập của nền kinh tế đất nước, nói cách khác là phải nâng cao hội nhập của doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu. Đồng thời, phải tiếp tục mở cửa thị trường, mở cửa nền kinh tế thông qua việc thu hút đầu tư FDI có chọn lọc và ký kết mới cũng như nâng cấp các Hiệp định thương mại tự do đã có ở những thị trường tiềm năng.
Về định hướng tham gia FTA mới, có 4 định hướng cơ bản.
Thứ nhất, phải quán triệt thực hiện nghiêm túc quan điểm, đường lối đối ngoại của Đảng là hội nhập kinh tế ngày càng sâu nhưng phải giữ vững định hướng chính trị.
Thứ hai, gắn kết giữa đàm phán ký kết Hiệp định với đẩy mạnh cải cách trong nước, hoàn thiện thể chế kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, năng lực cạnh tranh doanh nghiệp và sản phẩm.
Thứ ba, ưu tiên đối tác tiềm năng mang lại lợi ích to lớn, thiết thực để đàm phán, ký kết mới và nâng cấp các Hiệp định thương mại tự do hiện hành khi có điều kiện.
Thứ tư, chú trọng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong đàm phán và ký kết các Hiệp định. Đồng thời nâng cao năng lực nghiên cứu, dự báo, đánh giá tác động của FTA với nền kinh tế và với doanh nghiệp của Việt Nam.
Về tiêu chí để lựa chọn đàm phán các Hiệp định mới, có 4 tiêu chí theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.
Thứ nhất, phải dựa vào quy mô, tiềm năng của thị trường và ưu tiên các đối tác có tiềm năng tăng trưởng cao cũng nhu cầu nhập khẩu các sản phẩm mà Việt Nam có lợi thế.
Thứ hai, mức độ cam kết mở cửa thị trường, phải lưu ý các đối tác cam kết có độ mở lớn như giảm thuế quan, giảm các hàng rào phi thuế quan đối với hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam.
Thứ ba, khả năng hợp tác và hỗ trợ phát triển trong việc chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, hợp tác nghiên cứu và đầu tư vốn,…
Thứ tư, phải dựa vào tầm quan trọng chiến lược của đối tác trong khu vực và thế giới, cả về chính trị, về kinh tế để qua đó góp phần nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Về vấn đề thứ tư của Đại biểu Trúc Sơn - Bến Tre nói rằng, tỷ giá USD và Euro bất lợi và chi phí vận chuyển cao sẽ khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu thì Bộ Công Thương rất đồng tình với đại biểu về tác động bất lợi của tỷ giá, một số ngoại tệ mạnh tác động đến xuất nhập khẩu của nước ta trong thời gian vừa qua, nhất là việc nền kinh tế lớn như Hoa Kỳ, EU và Nhật Bản liên tục duy trì chính sách thắt chặt tiền tệ, tăng và giữ lãi suất ở mức cao từ năm 2023 đến nay và đến giờ vẫn chưa có dấu hiệu kết thúc.
Mặt khác, chi phí logistics tăng cao do xung đột vũ trang, cạnh tranh địa chính trị cũng gây bất lợi cho xuất nhập khẩu của thế giới nói chung, trong đó có Việt Nam.
Trong bối cảnh đó, Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng điều hành linh hoạt chính sách tiền tệ, tỷ giá kết hợp với chính sách tài khóa phù hợp, góp phần thúc đẩy và phát triển kinh tế xã hội của nước ta trong năm qua và đặc biệt là trong năm tháng đầu năm rất ngoạn mục. Trên thực tế, tỷ giá USD ở mức cao, tuy ảnh hưởng đến doanh nghiệp nhập khẩu nhưng lại có lợi cho những doanh nghiệp xuất khẩu mà Việt Nam thì xuất khẩu là chủ đạo nên phần nào đó chúng ta có lợi trong tình huống này. Tất nhiên chúng ta hướng tới xuất khẩu nhờ năng lực cạnh tranh bền vững, chứ không chỉ trông đợi, tranh thủ tỷ giá thuận lợi. Do vậy, các giải pháp căn bản phải thực hiện sắp tới, đó là:
(i) Tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện thể chế, ưu tiên nguồn lực để hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực nội tại như hàng hóa, chất lượng và giá cả cạnh tranh.
(ii) Tập trung hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao tiếp cận thị trường thông qua việc đẩy mạnh đa dạng hóa các hoạt động xúc tiến thương mại, tích cực đàm phán, ký kết và khai mở những thị trường mới và tiếp tục đẩy mạnh thương mại điện tử.
(iii) Tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ thương hiệu, bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp, thị trường của nước ngoài, cập nhật thông tin để có những phản ánh, phản phản ứng chính sách phù hợp và có lợi cho Việt Nam.
(iv) Nhà nước cũng cần có chính sách hỗ trợ lãi suất và tạo điều kiện cho vay thông thoáng hơn, chứ “chủ trương thì có, nhưng mà điều kiện thì bó” thì cũng không giải quyết được.
Vấn đề thứ năm của Đại biểu Nguyễn Minh Tân - Quảng Bình đề cập đến tổng đài tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng, chúng tôi khẳng định trong thời gian qua, bên cạnh việc tăng cường thực thi các quy định của pháp luật thì Bộ đã tăng cường tập trung thực hiện một số giải pháp hỗ trợ thực thi pháp luật, như là triển khai đề án xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và đề án phát triển hệ thống tổng đài tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng trên cả nước như đại biểu đã nêu.
Việc triển khai hệ thống này đã mang lại hiệu quả rất rõ nét trên 3 lĩnh vực cụ thể: (i) nâng cao hiệu quả công tác tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng; (ii) tăng sự kết nối tương tác giữa địa phương và các tổ chức xã hội; và (iii) góp phần tạo cơ sở dữ liệu phục vụ cho công tác quản lý nhà nước, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng từ Trung ương đến địa phương.
Về sự phối hợp giữa các Bộ và địa phương trong bảo vệ người tiêu dùng thời gian qua cũng đã mang lại một số kết quả (i) đã hình thành được mạng lưới phối hợp giữa Bộ với 63 tỉnh, thành phố và 54 Hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cho cả nước; (ii) đã triển khai được nhiều hoạt động phối hợp, hỗ trợ địa phương nâng cao lực, trình độ và nghiệp vụ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; và (iii) Bộ cũng đã tăng cường phân cấp, phân quyền cho các địa phương trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, cụ thể trong việc thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm, kiểm soát các hợp đồng mẫu và điều kiện giao dịch chung.
Về những tồn tại của hệ thống này, đó là: nguồn lực dành cho hệ thống tư vấn còn hạn chế, một số địa phương thì chưa bố trí được nguồn lực bảo đảm để duy trì một cách thường xuyên trong đài của địa phương, kỹ năng, quy trình tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng của tổng đài viên thị trường thật tốt. Bên cạnh đó, trong phối hợp giữa Bộ, địa phương vẫn còn một số nội dung chưa thống nhất cao và đồng bộ trong triển khai, như là việc thực hiện thanh, kiểm tra doanh nghiệp; việc kiểm soát hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung; việc hỗ trợ hoạt động của các Hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng,…
Về giải pháp trong thời gian tới, chúng tôi sẽ (i) tập trung triển khai Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có hiệu lực từ ngày 1/7; (ii) tiếp tục triển khai phân cấp, phân quyền cho các địa phương trong việc quản lý lĩnh vực này; (iii) hoàn thiện và ưu tiên nguồn lực để triển khai các đề án về tổng đài tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng và hệ thống cơ sở dữ liệu trên phạm vi cả nước. Tiếp tục đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực giúp cho các tỉnh, các địa phương và các ngành thực hiện nội dung này; và (iv) tăng cường tuyên truyền, phổ biến thông tin thuộc về tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng để người tiêu dùng biết và sử dụng.
Vấn đề thứ sáu, Đại biểu Thanh Cầm - Tiền Giang xin cho biết giải pháp nào để nâng cao vai trò của Thương vụ Việt Nam. Báo cáo với Đại biểu, hiện nay chúng ta có 58 Thương vụ và Chi nhánh thương vụ tại 57 nước, phụ trách 166 thị trường trên thế giới; có 2 văn phòng xúc tiến thương mại ở Trung Quốc.
Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, nhất là từ giữa dịch Covid-19, thực hiện chỉ đạo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy mạnh sản xuất trong nước, đẩy mạnh xuất nhập khẩu và lấy đó làm động lực chính cho phục hồi tăng trưởng kinh tế thì Bộ Công Thương đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó có giải pháp là thúc đẩy và nâng cao vai trò của Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài.
Để phát huy vai trò của hệ thống Thương vụ, Bộ đã tập trung yêu cầu các thương vụ:
(i) Phải nắm vững yêu cầu các thị trường nhập khẩu, từ đó có những tham vấn chính sách để có phản ứng phù hợp, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Việt Nam.
(ii) Tích cực quảng bá thương hiệu sản phẩm Việt Nam xuất khẩu và kết nối thương mại, kết nối đầu tư, đồng thời bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp Việt Nam ở nước ngoài khi vướng vào các vụ việc phòng vệ thương mại.
(iii) Giao chỉ tiêu về tăng trưởng kim ngạch hai chiều hàng năm cho các Thương vụ và lấy đó là tiêu chí đánh giá cho những tổ chức này.
(iv) Yêu cầu các Thương vụ phải tham gia tích cực vào các cuộc giao ban định kỳ hàng tháng vào ngày 30 cùng với các hiệp hội ngành hàng, các doanh nghiệp trong nước để kịp thời tư vấn về ngành hàng cũng như tư vấn những kỹ thuật trong việc khai mở thị trường. Đồng thời, Bộ Công Thương đã quan tâm, lựa chọn cán bộ có đủ năng lực để thực thi nhiệm vụ này.
Đối với lĩnh vực nông sản, chúng tôi yêu cầu Thương vụ phải nắm rõ nhu cầu, tiêu chuẩn và việc điều chỉnh chính sách, các biện pháp bảo hộ của thị trường nhập khẩu để khuyến cáo cho doanh nghiệp trong nước. Đồng thời, hướng dẫn các doanh nghiệp nghiên cứu, khai thác tối đa cơ hội từ FTA mang lại, tập trung quảng bá xuất khẩu hàng hoá của chúng ta.
Trong khi Quốc hội đang họp, trong Thành phố Hồ Chí Minh cũng đang diễn ra Hội chợ tìm kiếm nguồn cung cho hàng hóa cả nước, đã có 60 quốc gia, vùng lãnh thổ đang có đại biểu đến đây để tham dự và mua hàng tại Hội chợ này và có 300 doanh nghiệp lớn của chúng ta trong việc cung ứng hàng hóa của Việt Nam đủ loại ra nước ngoài đang hoạt động tại đó.
Ngoài ra, chỉ đạo để các Thương vụ hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước trong các cuộc tranh chấp thương mại và khi mà kinh doanh nông sản gặp khó.
Trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục đổi mới hoạt động Thương vụ, nâng cao vai trò, trách nhiệm của Tham tán và xây dựng hệ thống Thương vụ chuyên nghiệp, chính quy, hiệu quả đáp ứng tốt hơn nhu cầu.
Về 2 ý kiến tranh luận của các đại biểu, trước hết là Đại biểu Anh Trí - Hà Nội, như tôi đã báo cáo hôm qua, Bộ Công Thương từ trước đến giờ, đặc biệt tôi đã nói điều này trong kỳ trả lời Quốc hội tháng 11/2023, Bộ Công Thương luôn nhất quán quan điểm cần phải bảo vệ sức khoẻ nhân dân, do đó, Bộ đã đề xuất Chính phủ tạm dừng thông qua Nghị định về quản lý thuốc lá thế hệ mới cho đến khi Bộ Y tế đánh giá chính thức về tác hại của sản phẩm này.
Việc Bộ Công Thương triển khai xây dựng Nghị định là theo chỉ đạo của Chính phủ, căn cứ vào Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá và Nghị định hiện hành, tức là chúng tôi đang làm nhiệm vụ do Chính phủ giao chứ không phải là Bộ Công Thương thích làm việc đó. Đó là trách nhiệm của Bộ Công Thương phải làm, nhưng khi làm thì thấy rằng có ý kiến của Bộ Y tế thì tôi đồng tình với ý kiến Bộ Y tế là tạm dừng việc này và Thủ tướng đã chấp nhận.
Nếu Bộ Y tế khẳng định sản phẩm thuốc lá thế hệ mới có hại sức khỏe tới mức phải cấm thì Bộ Công Thương ủng hộ, cần sớm sửa đổi quy định pháp luật liên quan để các loại sản phẩm này không được lưu hành.
Trên thực tế, mặc dù chưa có chính sách nhưng Bộ Công Thương đến giờ này cũng chưa cấp phép kinh doanh cho bất kể đại lý hay website nào cho sản phẩm này. Đồng thời, Bộ cũng đã chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường phối hợp với các lực lượng chức năng địa phương kiểm tra, kiểm soát và xử lý rất nhiều vụ, có những vụ đã chuyển sang cơ quan chức năng xử lý theo quy định của pháp luật.
Và theo chỉ đạo Thủ tướng, Bộ Y tế sẽ tiếp tục tổng kết vấn đề này và đưa ra đề xuất về việc sửa Luật trong thời gian tới.
Ý kiến cuối cùng của Đại biểu Hồng Thanh - Ninh Bình trao đổi về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tôi đã nói nhiều về khía cạnh bảo vệ doanh nghiệp. Còn đối với người tiêu dùng tôi xin được nói thêm, để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chúng tôi đã và đang thực hiện các giải pháp, như là hoàn thiện quy định, chính sách về người tiêu dùng để thực hiện đầy đủ các quyền của mình như Luật bảo vệ của người tiêu dùng đã ghi rất rõ, là quyền lựa chọn sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; quyền kinh doanh theo nhu cầu, điều kiện thực tế của mình, quyết định tham gia hoặc không tham gia giao dịch; có nghĩa vụ kiểm tra sản phẩm, hàng hóa trước khi giao nhận theo quy định của pháp luật; lựa chọn tiêu dùng sản phẩm, hàng hóa có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng;… Như vậy, quyền và nghĩa vụ người tiêu dùng được ghi rất rõ và nếu thực hiện tốt những điều này thì tự người tiêu dùng có thể bảo vệ mình.
Hai là, tăng cường hoạt động tuyên truyền, phổ biến thông tin cho người tiêu dùng, như là tổ chức các cuộc thi mà chúng tôi đã tập trung vào chủ yếu là đối tượng học sinh, sinh viên, người lao động và những người thuộc nhóm yếu thế để tập huấn, nâng cao nhận thức trở thành những người tiêu dùng thông thái trên thương mại điện tử.
Ba là, xây dựng đề án, chương trình hỗ trợ người tiêu dùng như tổng đài tư vấn người tiêu dùng, xây dựng cơ sở dữ liệu, tiếp nhận và xử lý vấn đề người tiêu dùng; phối hợp với cơ quan chức năng xem xét, xử lý khi vi phạm.
Nói cách khác, bằng các biện pháp trên thì cơ quan quản lý nhà nước hỗ trợ người tiêu dùng nhận diện nguy cơ phòng tránh từ xa, giảm thiểu rủi ro và ngày càng phải thông thái hơn trên môi trường thương mại điện tử.
Đại biểu Hồ Thị Kim Ngân - Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Kạn: Hiện nay ngành công nghiệp hỗ trợ có khoảng 1.500 doanh nghiệp chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực cơ khí, điện và điện tử, nhựa, cao su và hóa chất. Song, năm vừa rồi sức khỏe của doanh nghiệp suy giảm khá nghiêm trọng, suy giảm về doanh thu, tình trạng mất đơn hàng từ nhiều thị trường đang diễn ra mà hiện nay đang gặp 2 nút thắt rất lớn về vốn và chi phí. Trong khi đó, làn sóng đổ bộ công nghiệp hỗ trợ của nhiều nước vào Việt Nam đang diễn ra với quy mô lớn và rất nhanh. Điều này cho thấy doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ chưa kịp lớn để có thể tham gia vào chuỗi cung ứng sản xuất toàn cầu, nhất là các nhà sản xuất FDI ở Việt Nam thì đã bị các doanh nghiệp cùng ngành của nước ngoài vượt mặt để chiếm thị phần ngay trên sân nhà.
Nội dung này tôi cũng chưa thấy có số liệu trong báo cáo của Bộ Công Thương. Đề nghị Bộ trưởng cho biết quan điểm của Bộ trưởng về vấn đề này và giải pháp trong thời gian tới để Bộ có thể hỗ trợ các doanh nghiệp để hỗ trợ cho các doanh nghiệp hiện nay.
Đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh: Việt Nam là quốc gia nông nghiệp và là một trong ba quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, bên cạnh Ấn Độ và Thái Lan.
Trong bối cảnh một số nước cấm xuất khẩu, hiện tượng El Nino tác động đến khí hậu toàn cầu, diện tích canh tác giảm, cạnh tranh trong nước giữa các doanh nghiệp trong ngành lúa gạo khá gay gắt, bà con nông dân không được hưởng lợi nhiều kể cả khi giá lúa gạo tăng. Hiện Nghị định số 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo được Chính phủ ban hành từ năm 2018 đã nảy sinh nhiều nội dung không còn phù hợp với thực tế.
Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Công Thương xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 107. Vậy Bộ trưởng cho biết, Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ sửa đổi những nội dung gì và khi nào trình Chính phủ ban hành Nghị định để giải quyết các khó khăn, rào cản, nâng cao giá trị sản phẩm gạo của Việt Nam phù hợp tình hình mới.
Đại biểu Hà Ánh Phượng - Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ: Để phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp cơ khí, nhất là trong phục vụ chế biến nông, lâm, thủy sản, phát triển nông nghiệp, nông thôn đòi hỏi phải có nguồn nhân lực chất lượng. Để làm được điều này, Bộ Công Thương đã có phương án sắp xếp các cơ sở dạy nghề trực tiếp thuộc Bộ Công Thương trong phạm vi toàn quốc.
Đối với tỉnh Phú Thọ thì Ban Cán sự Đảng của Bộ Công Thương đã ban hành Nghị quyết số 26 ngày 17/7/2020 về chủ trương chuyển giao 2 trường cao đẳng là Trường Cao đẳng Công nghiệp Thực phẩm và Trường Cao đẳng Công thương Phú Thọ cho Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Thọ. Nhưng cho đến nay đã sang năm thứ tư và việc triển khai này vẫn chưa được tiến hành.
Vậy xin hỏi Bộ trưởng khi nào thì việc chuyển giao 2 trường cao đẳng này cho UBND tỉnh sẽ được thực hiện và chúng tôi xin phép được gửi câu hỏi này tới Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà.
Đại biểu Trương Trọng Nghĩa - Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh tranh luận: Ngành Công Thương thì đẩy mạnh sản xuất, tiêu dùng và đó cũng là một ngành làm cho rác thải rất nhiều, ngành Tài nguyên Môi trường bị chất vấn về vấn đề rác, làm sao để dọn sạch rác, làm sạch môi trường. Tôi chưa thấy sự liên kết giữa 2 ngành này, một bên dọn rác còn một bên tiếp tục xả rác, tôi không nói xả rác theo nghĩa xấu nhưng theo nghĩa là do quá trình phát triển phải xả rác thì tôi muốn đề cập đến 2 loại rác là rác điện tử và rác nhựa, tôi đọc được một số thông tin là rác điện tử tăng lên rất khủng khiếp và chuyện xử lý rác điện tử cũng rất khác với xử lý rác hữu cơ. Và nếu 2 ngành này không có sự liên kết, phối hợp với nhau thì chúng ta không giải quyết được.
Ví dụ như chúng ta phát triển xe điện, từ xe điện dẫn đến rác, tức là rác pin điện, chúng ta đẩy mạnh năng lượng tái tạo là năng lượng mặt trời thì sẽ dẫn đến chuyện là pin mặt trời về sau này sẽ xử lý như thế nào. Và chúng ta đẩy mạnh số hóa, đẩy mạnh công nghệ thì rác điện tử từ công nghệ của hàng triệu, hàng chục triệu người tiêu dùng - những con số rất lớn và con số này tôi tin rằng các ngành đều biết trên báo chí đăng công khai nhưng mà tôi thấy sự xử lý và đặc biệt là phối hợp giữa hai ngành này thì chúng tôi chưa thấy và thiếu sự phối hợp này thì đây là một vấn nạn cực kỳ lớn, sẽ cản trở sự phát triển bền vững của chúng ta trong tương lai.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên trả lời:
Kính thưa Quốc hội,
Tôi xin được trả lời câu hỏi của Đại biểu Kim Ngân - Bắc Kạn về việc làm sao để nâng cao năng lực cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước.
Trước hết, các doanh nghiệp mà đầu tư nước ngoài đến Việt Nam, bao giờ họ cũng muốn có những doanh nghiệp hỗ trợ là cùng hệ với họ, nói một cách hình ảnh như vậy. Đây là những doanh nghiệp có kinh nghiệm, đạt được những tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm cũng như tiêu chuẩn về môi trường, cũng là những doanh nghiệp mà có được sản phẩm với giá cả ở mức cạnh tranh.
Một thực tế rất tự nhiên là các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài đến đây thì người ta lựa chọn những doanh nghiệp như thế. Trong khi đó doanh nghiệp của chúng ta thì “sức khỏe” còn yếu, mặc dù có cơ chế nhưng mà không tiếp cận được. Rõ ràng đây là một thách thức mà chúng ta cần phải tính. Giờ muốn dành lại thị phần này cho doanh nghiệp trong nước thì điều quan trọng là chúng ta phải rà soát lại hệ thống pháp luật, để làm sao những cơ chế, chính sách ban hành ra phải đi vào cuộc sống. Doanh nghiệp của chúng ta có thể hấp thụ được và thông qua đó mà lớn lên, nếu không làm được việc đó thì chắc chắn là điều không xảy ra.
Bên cạnh đó, các địa phương cũng phải dành những điều kiện thuận lợi nhất trong điều kiện có thể, để giúp cho các doanh nghiệp này có được mặt bằng, có được hạ tầng, có được sự giúp đỡ về nguồn vốn hoặc là đào tạo nguồn nhân lực,… để thực thi. Và điều cuối cùng là chúng ta phải sửa đổi lại Luật Đầu tư nước ngoài và một số Luật có liên quan để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài đến đây cần phải có cơ chế ràng buộc, chứ không còn là khuyến khích nữa. Ràng buộc các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài phải hợp tác, phải liên kết với doanh nghiệp trong nước và từng bước nội địa hóa ngành sản xuất của mình. Đây là tiêu chí mà chúng ta làm và trong quá trình làm, chúng ta sẽ tiếp tục tổng kết thêm xem còn những giải pháp và kinh nghiệm nào. Theo chúng tôi nghiên cứu quanh ta thì từ Trung Quốc - một quốc gia hơn 30 năm qua đã thành công trong chuyện này, họ cũng đi những con đường như chúng tôi vừa báo cáo.
Vấn đề thứ hai là Đại biểu Kim Anh - Bắc Ninh đề cập đến Nghị định số 107/2018/NĐ-CP, rõ ràng đến giờ Nghị định này bộc lộ nhiều điểm bất cập, vì vậy Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo và chúng tôi đã tích cực xây dựng trong một năm qua, đến giờ Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 107/2018/NĐ-CP đã xong và đang trình lên Chính phủ lấy ý kiến của các thành viên và chúng tôi cũng đang tổng hợp ý kiến các thành viên Chính phủ để hoàn thiện, tinh thần sửa đổi có 5 ý, cụ thể như sau:
(i) Sửa đổi, bổ sung quy định về chế độ báo cáo thống kê, hợp đồng xuất khẩu và thực hiện hợp đồng xuất khẩu theo hướng chặt chẽ và chế tài xử lý cao, mang tính răn đe nhằm phục vụ tình trạng thương nhân chậm hoặc không thực hiện chế độ báo cáo. Như vừa qua, chuyện thương nhân chào giá rẻ khi đấu thầu quốc tế mà không báo cáo thì Bộ cũng không thể biết được, đến khi mà báo chí phanh phui thì Bộ sẽ xem xét xử lý, vì vậy trong Nghị định lần này sẽ quy định rõ trách nhiệm.
(ii) Sửa đổi, bổ sung quy định rõ thời gian hậu kiểm của các Sở Công Thương sau khi được nhận giấy chứng nhận xuất khẩu gạo. Như vậy, tăng trách nhiệm của địa phương, trách nhiệm kiểm tra các thủ tục pháp lý, điều kiện hoạt động là của địa phương, Sở Công Thương sẽ sát hơn với Bộ Công Thương.
(iii) Sửa đổi, bổ sung cơ chế, phương thức phối hợp cụ thể giữa Bộ, ngành, địa phương và cơ quan liên quan trong tổ chức điều hành xuất khẩu gạo, bảo đảm tuân thủ các nguyên tắc, hiệu quả trong thực thi chính sách. Như vậy tôi rất đồng tình với gợi ý của Bộ trưởng Lê Minh Hoan và kinh nghiệm Trung Quốc là thành lập Hội đồng xuất khẩu gạo, gọi là an ninh lương thực của Trung Quốc và họ có hiệu lực từ tháng 6 này, với sự tham gia của nhiều Bộ, ngành và địa phương, nhất là những địa phương có tiềm năng về xuất khẩu gạo thì hy vọng là chúng ta sẽ kiểm soát được tình trạng lộn xộn như thời gian vừa qua.
(iv) Bổ sung các biện pháp phát triển thị trường, xúc tiến thương mại đối với hàng lúa gạo Việt Nam. Theo đó, ban hành chương trình phát triển hoạt động thương mại, xúc tiến thương mại riêng đối với gạo và sản phẩm chế biến từ gạo. Tóm lại, thương hiệu này phải là thương hiệu của Việt Nam, chứ không phải là thương hiệu của địa phương, càng không phải là thương hiệu của một sản phẩm cụ thể nào.
(v) Bổ sung quy định rõ ủy thác xuất khẩu và nhận ủy thác xuất khẩu gạo, trong đó có thương nhận ủy thác và nhận ủy thác phải có giấy chứng nhận, có quyền được kinh doanh xuất khẩu gạo thì mới được thực hiện việc này. Trong quá trình lấy ý kiến các cơ quan, chúng tôi sẽ cố gắng trình Thủ tướng phê duyệt trong tháng này.
Về ý kiến của Đại biểu Ánh Phượng, xin báo cáo rằng, đến giờ này Bộ Công Thương chưa hề thay đổi quan điểm là bàn giao về cho địa phương, bởi lẽ nếu địa phương làm tốt hơn thì tại sao Bộ lại phải giữ. Có điều là liên quan đến câu chuyện tài sản công và liên quan đến sắp xếp hệ thống sự nghiệp công thì hiện nay mới đang triển khai, chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Tôi cũng sẽ cam kết là thúc đẩy quá trình, sớm ngày nào thì chuyển giao cho tỉnh sớm ngày đó.
Về ý kiến trao đổi của Đại biểu Trương Trọng Nghĩa - TP. Hồ Chí Minh, tôi rất đồng tình là vấn đề xử lý môi trường trong ngành Công Thương, đặc biệt là vấn đề rác trong một số lĩnh vực mới, công nghiệp mới nổi. Ví dụ trong lĩnh vực năng lượng, chúng ta nói điện gió, điện mặt trời là điện sạch nhưng sau chu kỳ khai thác của những linh kiện và thiết bị này thì sẽ đẩy ra môi trường những sự ô nhiễm rất lớn.
Báo cáo với đại biểu là chúng tôi không phải là không có sự phối hợp giữa hai ngành hay nhiều ngành với nhau. Trên thực tế là trong mọi chính sách, trong mọi cơ chế mà Chính phủ ban hành hoặc Bộ Công Thương đề xuất thì đều phải gắn kết trách nhiệm của các ngành, các cấp, các cơ quan chức năng, một mình mình không bao giờ làm được, vì vậy, chúng tôi cũng cảm ơn Đại biểu đã nhắc nhở nhưng chúng tôi đã, đang và sẽ làm như vậy.
Tạp chí Công Thương sẽ tiếp tục cập nhật nội dung Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên trả lời chất vấn của các đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV.
