Cụ bà Nguyễn Thị Dụ (Hà Nội) đã hơn 80 tuổi, mong muốn được chứng kiến triển lãm quốc gia dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh, được con cái tạo điều kiện đưa sang Trung tâm Triển lãm Việt Nam ngay trong ngày triển lãm mở cửa phục vụ người dân.
Đến với gian triển lãm thành tựu ngành Công Thương, bà xúc động khi nhìn lại hành trình phát triển của ngành gắn với lịch sử đất nước, bởi bà cũng là một người con của ngành, với 25 năm là công nhân nhà máy bánh kẹo Hải Châu (Hà Nội). Chồng của bà từng công tác tại Công ty Xây lắp thuộc Bộ Công nghiệp nhẹ suốt gần 30 năm.
Bà đặc biệt ấn tượng với những vật dụng từng quen thuộc với nhiều gia đình như tem phiếu, phích nước Rạng Đông, quạt 35 đồng (quạt con cóc), sổ lương thực,…
Bà còn nhớ rõ, năm 1955, các cửa hàng lương thực ở Hà Nội bắt đầu bán gạo theo phiếu. Sau đó khoảng 10 năm, các hàng hóa khác cũng được Nhà nước phân phối theo chế độ tem, phiếu, từ vải, cá, trứng, nước mắm đến thịt, đường, sữa, quần áo, chất đốt… Mỗi người tùy vào vị trí công việc, nghề nghiệp và thời gian công tác sẽ được phát các loại tem, phiếu tương ứng để mua các loại nhu yếu phẩm cần thiết theo tháng hoặc theo năm.
Thời ấy, sổ gạo (sổ lương thực) là cuốn sổ đặc biệt quan trọng. Trong sổ ghi lại số lượng gạo hoặc ngô, khoai, sắn,… được phát cho các thành viên trong mỗi gia đình, tính theo độ tuổi, nghề nghiệp. Sổ gạo chỉ được cấp cho các gia đình tại khu vực thành thị và những người làm trong khu vực nhà nước tại nông thôn. Nếu mất sổ này thì không mua được lương thực. Việc cấp lại cũng rất khó khăn, có khi phải mất nhiều tháng. Vì vậy, thời kỳ này có câu “Mặt nghệt như mất sổ gạo”.
“Nhà tôi từng mất sổ gạo một lần đấy”, bà Nguyễn Thị Dụ nhớ lại.
Một hiện vật khác được trưng bày cũng thu hút sự chú ý của nhiều người dân là chiếc quạt con cóc.
Năm 1958, khi Xí nghiệp Điện cơ Thống nhất (nay là Công ty Cổ phần Sắt Tráng Men - Nhôm Hải Phòng) ra đời tại Hà Nội. Xí nghiệp sản xuất nhiều mẫu quạt khác nhau nhưng phổ biến nhất là quạt “con cóc” - một loại quạt nhỏ.
Quạt “con cóc” còn có tên gọi khác là quạt 35, xuất phát từ việc giá bán của chiếc quạt này ở các cửa hàng mậu dịch là 35 đồng. Con số 35 cũng nói lên giá trị của chiếc quạt này khi lương của cán bộ công chức khởi điểm chỉ có 60 đồng.
Kể cả khi có đủ tiền thì việc sở hữu được quạt “con cóc” cũng rất khó khăn. Quạt được phân phối về từng đơn vị, xí nghiệp theo hình thức bốc thăm, ai may mắn thì sẽ được mua. Mỗi nhà thường chỉ có một chiếc nên không phải ai trong nhà cũng được dùng, chỉ ưu tiên cho trẻ em, người già dùng những lúc thật nóng.
Cùng với quạt con cóc, phích nước nóng được xem là vật dụng thiết yếu trong cuộc sống của các hộ gia đình thời bao cấp, nhất là trong mùa Đông mưa rét ở miền Bắc. Nhà nào chuẩn bị sinh con thì càng phải sắm bằng được một chiếc phích, dù rằng giá một chiếc phích là 7 - 8 đồng, không phải rẻ so với mức lương cán bộ công nhân viên thời bấy giờ.
Phích đựng nước nóng được sản xuất tại Việt Nam từ năm 1961. Nhà máy Bóng đèn Phích nước Rạng Đông (nay là Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông) là nhà máy đầu tiên ở Việt Nam sản xuất được loại phích giữ nước nóng này.
Anh Nguyễn Tiến Đạt (Ninh Bình) cho biết, nhà anh hiện vẫn giữ được ấm và 2 chiếc chén Sứ Hải Dương, còn lại đáng tiếc đã vỡ mất.
“Khi ấy, ấm chén Sứ Hải Dương là đồ dùng thuộc hạng “xa xỉ”, nhà nào có thì quý lắm”, anh Đạt chia sẻ.
Đây là sản phẩm của Nhà máy Sứ Hải Dương (nay là Công ty Cổ phần Sứ Hải Dương), là một trong những nhà máy công nghiệp lớn đầu tiên ở miền Bắc.
Ngày 2/9/1960, Nhà máy Sứ Hải Dương ra lò mẻ sản phẩm đầu tiên. Các sản phẩm của Nhà máy có lớp sứ bền, sáng bóng, họa tiết trang trí đẹp, nhanh chóng trở thành mặt hàng tiêu dùng quý trong các gia đình. Đặc biệt, toàn bộ các sản phẩm của Nhà máy đều được tráng men thủ công bởi những người thợ tay nghề cao.
Năm 1962, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến thăm Nhà máy cùng với lời căn dặn “Sứ Việt Nam cần vẽ hoa Việt Nam”. Người đã cầm bút viết dòng chữ “Phải cố gắng tiến bộ” lên một bình sứ của Nhà máy.
Những sản phẩm của Nhà máy như bộ ấm chén, bát ăn với họa tiết hoa hồng rất thân thuộc với nhiều gia đình.
Bên cạnh đó, nhiều hiện vật cũng được trưng bày tại khu vực Ngành Công Thương - 80 năm lịch sử hào hùng của triển lãm như chai rượu chanh của Nhà máy Rượu Hà Nội; hộp mứt Tết của Xí nghiệp Bánh Mứt Kẹo Hà Nội; cân đồng hồ 2 mặt do Nhà máy Cơ khí Phổ Yên sản xuất, dùng trong các Cửa hàng Mậu dịch quốc doanh…
Triển lãm thành tựu phát triển ngành Công Thương với chủ đề "80 năm Ngành Công Thương lớn mạnh cùng đất nước" Bộ Công Thương chủ trì, giao Tạp chí Công Thương tổ chức, nằm trong khuôn khổ Triển lãm quốc gia “Rạng rỡ Việt Nam, 80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc" nhân dịp Kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh (02/9/1945 - 02/9/2025).
Gian triển lãm “80 năm Ngành Công Thương lớn mạnh cùng đất nước” đặt tại Sảnh 8 (Hall 8 - H8) của Nhà Triển lãm Kim Quy, thuộc chủ đề "Kiến tạo và phát triển", được chia ra làm 5 khu vực: Khu vực Khánh tiết; Khu vực Ngành Công Thương - 80 năm lịch sử hào hùng; Khu vực Ngành Công Thương - Thành tựu và dấu ấn; Khu vực Ngành Công Thương trong kỷ nguyên vươn mình của đất nước; Khu vực trải nghiệm và tương tác.
Triển lãm mở cửa đón người dân tham quan miễn phí từ 9 giờ đến 22 giờ các ngày từ 28/8 đến 5/9.
Ngoài ra, đơn vị thực hiện cũng tổ chức không gian tham quan trực tuyến để phục vụ người dân không có điều kiện đến tham quan trực tiếp. Người dân có thể truy cập vào đường link sau để tham quan các nội dung, hiện vật được trưng bày tại triển lãm “80 năm Ngành Công Thương lớn mạnh cùng đất nước”: https://80nam.tapchicongthuong.vn/
