Mặt bằng lãi suất thấp kỷ lục và xu hướng nới lỏng tiền tệ kích thích tăng trưởng tràn lan khắp thế giới hậu đại dịch Covid-19 đã đặt dòng tiền đầu tư toàn cầu trước một bài toán: Làm thế nào để sinh lời tốt nhất thay vì cất tiền trong nhà băng? Kỷ nguyên tiền rẻ không phải đến lúc này mới có, nhưng quy mô và mức độ thì thế giới lần đầu tiên được chứng kiến.
Tiền rẻ “thừa mứa” khắp thế giới
Xu hướng nới lỏng tiền tệ trên toàn cầu thực tế là một quyết định đảo ngược đầy bất ngờ để ứng phó với sự kiện cũng bất ngờ không kém: Dịch bệnh Covid-19 đột ngột xuất hiện tại Trung Quốc và lan ra khắp thế giới. Trước đó, các quốc gia đã bắt đầu thắt chặt dần chính sách tiền tệ vốn được nới lỏng từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008. Một thập kỷ kích thích kinh tế đã đem lại kết quả tốt và năm 2018-2019 là thời điểm bình thường hóa lãi suất với động thái nâng lãi suất cơ bản liên tục 2 lần của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED).
Đột ngột đầu năm 2020 xuất hiện đại dịch Covid-19 làm nền kinh tế thế giới đình trệ theo đúng nghĩa đen: Cách ly xã hội được thực thi ở rất nhiều quốc gia khiến mọi hoạt động xã hội lẫn kinh tế dừng lại. Do đó chính sách bình thường hóa lãi suất chưa đi đến đâu đã được phanh gấp và đảo chiều sang nới lỏng cấp kỳ: Lãi suất cơ bản được rất nhiều ngân hàng trung ương giảm xuống mức 0, thậm chí là âm. Các gói kích thích kinh tế trị giá hàng chục ngàn tỷ USD được triển khai. Thậm chí nhiều quốc gia còn cho không tiền người dân.
Đây là tình trạng chưa từng có trong lịch sử khi đột ngột tiền trở nên quá rẻ mạt. Hệ quả không có gì khó hiểu khi các thị trường tài sản đều tăng đột biết bất chấp nền kinh tế suy yếu trên toàn cầu.
Chứng khoán độc tôn
Thị trường tài sản bao gồm nhiều loại hàng hóa khác nhau, trong đó có cả tiền ảo. Đồng Bitcoin tăng giá tới 3 lần trong năm 2020 trong khi vàng tăng 23%. Tuy nhiên chứng khoán mới là kênh đầu tư giữ vị trí độc tôn của năm 2020.
Năm 2020 khắp thế giới chứng kiến một làn sóng nhà đầu tư mới đổ xô vào các thị trường chứng khoán. Nguyên nhân cũng chính là do các gói hỗ trợ Covid đột ngột tạo nên lượng tiền miễn phí khổng lồ, trong khi lệnh giãn cách xã hội khiến các trò cá cược, cờ bạc truyền thống không thể hoạt động. Số lượng nhà đầu tư mới gia tăng đột biến cũng tạo nên một làn sóng tăng giá khủng khiếp của các thị trường chứng khoán giữa lúc nền kinh tế toàn cầu đình trệ.
Tại Việt Nam, số lượng nhà đầu tư mới tham gia thị trường chứng khoán trong năm 2020 lên đến gần 400.000 người căn cứ trên số lượng tài khoản mở mới. Đặc biệt số lượng nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ trong nước là gần 393.000 người.
Nguyên nhân khiến thị trường chứng khoán trong nước trở nên hấp dẫn là do hạn chế về các kênh đầu tư. Ở Việt Nam hiện tại chưa có các hình thức cờ bạc, không có kênh đầu tư Bitcoin cũng như ngoại tệ và vàng ít phổ biến. Đặc biệt kênh đầu tư vàng trước đây cạnh tranh mạnh với kênh chứng khoán, nhưng với tầng lớp người trẻ và trung lưu ngày càng nhiều, vàng trở thành một kênh đầu tư an toàn nhưng già cỗi. Thị trường chứng khoán ngày càng phổ cập và khả năng mở tài khoản tham gia thị trường ngày càng đơn giản, dễ dàng cho tất cả mọi người.
Mặt khác, thị trường chứng khoán đã hình thành một xu thế tăng trưởng dài hạn ngoạn mục. Chỉ trong 10 tháng cuối năm 2020, mức tăng trưởng của thị trường này đã lên tới trên 67%. Diễn biến này tạo sức hấp dẫn lớn hơn tất cả các loại hình đầu cơ, đầu tư khác. Lãi suất quá thấp khiến người dân bình thường cảm thấy việc gửi tiền tiết kiệm trở nên nhàm chán và không có lợi. Trong khi đó hầu hết các ngân hàng đều có liên thông tài khoản với các công ty chứng khoán. Do đó việc chuyển thẳng tiền tiết kiệm vào tài khoản đầu tư chứng khoán dễ dàng được thực hiện bằng điện thoại hay máy tính.
Nhờ các biện pháp giảm lãi suất kích thích kinh tế, tăng trưởng năm 2021 được đánh giá rất tích cực. Thật vậy, trong khi Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 2021 ở mức 6,5% thì các tổ chức lớn như Quỹ Tiền tệ quốc tế, Ngân hàng thế giới dự kiến tới 6,7% và 6,8%. Thậm chí các định chế đầu tư toàn cầu còn lạc quan hơn nhiều: HSBC dự kiến tăng trưởng của Việt Nam tới 8,1%, tương đương với dự kiến của Goldman Sachs. Moody’s thậm chí dự kiến tăng trưởng 8,2%, Fitch dự kiến 8,6%, Bank of America Merrill Lynch dự kiến 9,3%... Các phân tích quốc tế uy tín nói trên đã tạo nên kỳ vọng rất lớn trong cộng đồng nhà đầu tư, vì nền kinh tế phục hồi tăng trưởng mạnh sẽ có lợi cho thị trường chứng khoán.
Bất động sản đi sau
Thị trường bất động sản năm 2020 khá nguội lạnh vì yêu cầu giãn cách xã hội khiến các giao dịch trở nên khó khăn, các dự án cũng chậm triển khai do dịch bệnh. Tuy nhiên mặt bằng lãi suất thấp chưa từng thấy trong lịch sử luôn là điều kiện thuận lợi cho bất động sản bùng nổ.
Năm 2020, hàng loạt công ty niêm yết hé lộ trong báo cáo tài chính thường niên rằng đã “nhúng chân” vào thị trường chứng khoán. Điều này được kiểm chứng khi con số doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh chính sụt giảm, nhưng lợi nhuận sau thuế lại tăng. Phần tăng thêm chủ yếu đến từ hoạt động đầu tư tài chính. Các công ty bất động sản cũng có dấu hiệu tham gia đầu tư tài chính trên thị trường chứng khoán. Khi nền kinh tế lấy lại đà tăng trưởng, dòng vốn đầu tư ngắn hạn có thể quay trở lại hoạt động sản xuất, từ đó làm giảm bớt nguồn lực trên thị trường chứng khoán.
Đó là sự dịch chuyển dòng tiền đầu tư hợp lý vì xét cho cùng, thị trường chứng khoán chỉ là kênh để huy động vốn, chứ không phải là kênh để giúp doanh nghiệp sản xuất gia tăng tài sản. Thị trường bất động sản đang nóng dần lên cùng với thị trường chứng khoán, nhưng trên cơ sở hiệu ứng của lãi suất thấp cũng như việc hạn chế nguồn cung trong năm 2020 do các dự án chậm triển khai vì dịch bệnh.
Dòng vốn đầu tư tài chính cũng vận động một cách có quy luật như đã từng xảy ra thời kỳ 2008 hay 2010, với yếu tố bùng nổ đỉnh điểm quay đi trên thị trường chứng khoán. Dòng vốn này thường dịch chuyển sang bất động sản sau khi thị trường chứng khoán đạt đỉnh. Nhà đầu tư thắng lợi trên thị trường chứng khoán rút tiền và tích trữ tài sản vật chất, thay vì nắm giữ cổ phiếu. Hiện tượng những khu vực bất động sản “ngủ đông” hàng chục năm đột ngột được giao dịch sôi động, hay đất nền vùng ven tăng giá là biểu hiện ban đầu của tín hiệu dịch chuyển dòng vốn này.
