Trước đó, cùng với Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPSA), Hiệp hội điều Việt Nam (VINACAS) đã thông báo tới hội viên VINACAS và các doanh nghiệp ngành điều về việc tập hợp thông tin liên quan đến hiện tượng nghi lừa đảo của khách hàng hoặc ngân hàng bên mua trong xuất khẩu điều nhân sang Dubai (Các Tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất - UAE).
Cụ thể, VINACAS nhận được kiến nghị của Công ty T.M. (hội viên VINACAS) về nghi ngờ bị lừa đảo, với nội dung công ty này ký hợp đồng bán điều cho BAB AL REHAB FOODSTUFF TRADING LLC; DUBAI, UAE. Khách hàng ứng 15% tiền, công ty đã giao hàng. Ngày 24/6, hàng đã đến cảng Jabel Ali, UAE. Hàng đã được lấy và trả container rỗng ngày 27/6/2023 trong khi đó, Công ty T.M. vẫn chưa được thanh toán 85% trị giá lô hàng. Mặc dù ngân hàng S. đã gửi 2 điện (Swift) đến ngân hàng bên mua AJMAN BANK PJSC - Sheikh Zayed Road Dubai Branch nhưng sau đó chưa biết bộ chứng từ đến đâu.
Ngoài Công ty T.M., còn ít nhất 2 doanh nghiệp trong ngành tiêu và cây gia vị gặp tình trạng tương tự với cùng một khách hàng và ngân hàng nói trên. Được biết, 3 công ty Việt Nam xuất khẩu 3 lô hàng khác nhau là hạt điều, hồ tiêu và quế với tổng trị giá khoảng 300.000 USD.
Ngày 18/7, Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) và Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPSA) đã làm việc với các ngân hàng bên bán, các hãng tàu và hãng chuyển phát nhanh quốc tế DHL để nắm chắc thông tin và trách nhiệm các bên liên quan xung quanh vụ việc này.
Khẩn trương hỗ trợ doanh nghiệp xử lý vụ việc
Ngay sau khi nhận được thông tin từ các hiệp hội, doanh nghiệp về vụ việc một số doanh nghiệp xuất khẩu điều, hồ tiêu, quế sang Dubai (UAE) nghi bị lừa đảo và báo cáo của Thương vụ Việt Nam tại UAE, Bộ Công Thương đã có Công hàm số 1465/AP-TACP ngày 21/7/2023 gửi Đại sứ quán UAE tại Hà Nội đề nghị Đại sứ quán thông báo với các cơ quan có thẩm quyền liên quan xem xét và xử lý vụ việc.
Tại báo cáo gửi Bộ Công Thương, Thương vụ Việt Nam tại UAE cho biết đã nhận được công văn trình báo của một số doanh nghiệp Việt Nam với cùng nội dung, cùng tố cáo một đơn vị nhập khẩu tại UAE và cùng ngân hàng nhờ thu tại Dubai lừa ký hợp đồng mua quế, tiêu và điều.
Ngay sau khi nhận được công văn trình báo của các doanh nghiệp, Thương vụ đã có Công hàm gửi Bộ Ngoại giao UAE, Cảnh sát Dubai, Ngân hàng Trung ương UAE và một số ngân hàng cũng như hãng tàu có liên quan. Ngoài ra, Thương vụ cũng làm việc với một số đơn vị như chi nhánh ngân hàng có liên quan tại Dubai; cảnh sát Dubai và nộp hồ sơ trình báo về vụ việc; hãng tàu và cơ quan chức năng của cảng Jebel Ali.
Doanh nghiệp cần đàm phán kỹ điều khoản thanh toán với đối tác
Trao đổi về việc liệu doanh nghiệp Việt Nam có mắc sai lầm nào trong giao dịch quốc tế, dẫn đến nguy cơ bị lừa đảo, đại diện một thành viên hiệp hội ngành hàng cho rằng, vấn đề của vụ việc nằm ở phương thức thanh toán. Các doanh nghiệp đã dùng phương thức thanh toán D/P (trả tiền để được nhận chứng từ), đang được áp dụng hầu hết tại UAE, ít dùng phương thức L/C (tín dụng chứng từ) dù hình thức này an toàn hơn.
Tuy nhiên, thanh toán D/P vẫn an toàn nếu như ngân hàng bên mua thực hiện đúng quy định quốc tế. Đó là, chỉ khi người mua nộp tiền cho ngân hàng nhờ thu hộ để trả cho người bán, ngân hàng mới giao bộ chứng từ để người mua đi nhận hàng. Ở trường hợp này, bộ chứng từ của lô hàng đã giao cho ngân hàng nhưng người bán không nhận được tiền mà hàng đã bị lấy; lỗi thuộc về ngân hàng bên mua.
Tuy nhiên, cũng có những tình huống khác có thể xảy ra như hãng giao nhận giao nhầm bộ chứng từ cho người không phải của ngân hàng thì lỗi thuộc về bên giao nhận; thậm chí, nếu đối tượng có chủ đích lừa đào có thể có dàn cảnh để giả người của ngân hàng để lấy bộ chứng từ chẳng hạn.
Theo Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công Thương), hiện nay, tình trạng lừa đảo tại thị trường khu vực Trung Đông đã xuất hiện nhiều hơn trước, chủ yếu tập trung ở các công ty thương mại có quy mô nhỏ.
Đáng lưu ý, hình thức lừa đảo phổ biến nhất hiện nay là doanh nghiệp nước ngoài khi ký hợp đồng mua bán với công ty Việt Nam thường yêu cầu điều khoản thanh toán TT (chuyển tiền bằng điện) hoặc phát hành séc cho bên bán cầm cố. Đây là hai hình thức có nhiều rủi ro nhất.
Cụ thể, hình thức thanh toán TT trả sau nghĩa là bên mua sẽ nhận hàng rồi mới thanh toán tiền cho bên bán. Cùng đó là hình thức phát hành séc có giá trị trong một khoảng thời gian nhất định rồi giao cho bên bán cầm cố.
Phương thức này có nhiều rủi ro như bên mua phát hành séc mà không có tiền trong tài khoản; bên bán không thể đến ngân hàng bên mua để nhận tiền vì không có thẻ căn cước. Hơn nữa, bên bán cũng không thể kiểm tra thông tin tài khoản của bên mua vì Ngân hàng tại một số nước Trung Đông không cung cấp thông tin khách hàng cho bên thứ 3.
Để tránh những thiệt hại đáng tiếc xảy ra, Bộ Công Thương khuyến cáo doanh nghiệp Việt Nam khi giao dịch với doanh nghiệp nước ngoài phải thận trọng và đàm phán kỹ điều khoản thanh toán để đảm bảo an toàn nhất.
Cụ thể, các phương thức thanh toán như mở thư tín dụng do ngân hàng lập ra theo yêu cầu của đối tác (LC) hoặc đại diện doanh nghiệp sang tận nơi giao chứng từ và nhận tiền. Ngoài ra, phương thức thanh toán D/P (nhờ thu kèm chứng từ) có mức độ an toàn hơn so với thanh toán TT và séc.
Bộ Công Thương cũng lưu ý các ngân hàng bên bán khi chuyển giao chứng từ cho ngân hàng bên mua phải đảm bảo an toàn, tránh trường hợp xảy ra như các vụ việc nêu trên do khâu giao chứng từ và nhận chứng từ (nhân viên an ninh ngân hàng) không có ký nhận. Do đó dẫn đến việc nhân viên an ninh ngân hàng giao chứng từ cho bên mua để đi nhận hàng mà bên mua không thanh toán tiền với ngân hàng để trả cho ngân hàng bên bán.
