Chủ tịch HĐQT và TGĐ: Ai to hơn ai?

Từ khi các tổng công ty nhà nước có Hội đồng quản trị (HĐQT) và Tổng Giám đốc (TGĐ) thì người ta thường hỏi: Chủ tịch HĐQT và TGĐ, ai “to” hơn ai?
Mặc dù, Luật DNNN năm 2003 có hiệu lực từ ngày 1/7/2004 đã làm thay đổi căn bản quan hệ giữa HĐQT và TGĐ, nhưng đến nay, vấn đề này vẫn chưa thực ngã ngũ.
Theo Luật DNNN năm 2003, HĐQT là đại diện trực tiếp sở hữu nhà nước tại tổng công ty, nên có quyền: tuyển chọn, ký hợp đồng (chấm dứt hợp đồng) hoặc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức, quyết định mức lương TGĐ, kiểm tra, giám sát TGĐ, quyền phân cấp cho TGĐ quyết định dự án đầu tư, góp vốn, mua cổ phần, huy động vốn ... Chủ tịch HĐQT cũng được xác lập lại địa vị là thay mặt HĐQT ký nhận vốn đầu tư, đất đai, tài nguyên của Nhà nước, không còn đồng ký nhận vốn với TGĐ như trước kia... Như vậy, HĐQT có thẩm quyền cao nhất trong quan hệ với TGĐ.
Nhưng về phương diện điều hành các công việc kinh doanh hàng ngày thì lại không phải thẩm quyền của đại diện sở hữu (HĐQT), mà là của TGĐ, mà cơ quan chủ quản cũng không được can thiệp vào. TGĐ có những thẩm quyền mà HĐQT không có, là quyền điều hành cao nhất. Đó là các quyền đại diện theo pháp luật, ký kết các hợp đồng kinh tế, dân sự, quyết định các dự án theo phân cấp.... Như thế cũng có thể nói, TGĐ là người có quyền điều hành cao nhất.
Thật ra, HĐQT muốn thực hiện được quyền tuyển chọn, ký hợp đồng hoặc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức, quyết định mức lương TGĐ phải được sự chấp thuận của người quyết định thành lập tổng công ty.
Có lẽ chúng ta không nên bàn ai “to” hơn ai, mà hãy quan tâm hơn đến việc quản trị có hiệu quả đối với tổng công ty nhà nước; có tách bạch giữa tổng công ty với cơ quan quản lý nhà nước; có phân biệt rạch ròi giữa HĐQT và TGĐ, tránh các quyền hạn hình thức, mà điều quan trọng là có các chế tài và cơ chế thực hiện các chế tài này hay không? Đặc biệt, phải quan tâm đến vấn đề người đứng ở vị trí đó có đủ năng lực điều hành không và nếu không thực hiện đúng chức trách nhiệm vụ, bị kỷ luật thì có chế tài nào dành cho những người quyết định tuyển chọn?
 Xem ra, chúng ta hay bàn nhiều về những vấn đề không phải là cốt lõi và không thiết thực. q
Thiện Tâm