30 năm gia nhập ASEAN - Khẳng định dấu ấn và vị thế của Việt Nam

Ngày 08/8/1967, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (Association of Southeast Asian Nations - ASEAN) được thành lập trên cơ sở tuyên bố Bangkok với 5 thành viên đầu tiên là Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Singapore và Philippines.

Hiệp hội ASEAN được thành lập nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội và phát triển văn hóa trong khu vực thông qua những sáng kiến chung trên tinh thần bình đẳng và hợp tác nhằm củng cố nền tảng cho một cộng đồng thịnh vượng và hòa bình của các quốc gia Đông Nam Á; thúc đẩy hợp tác tích cực và hỗ trợ lẫn nhau về các vấn đề cùng quan tâm trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hóa, kỹ thuật, khoa học và hành chính; Hợp tác hiệu quả hơn nhằm sử dụng tốt hơn ngành nông nghiệp và công nghiệp mở rộng thương mại, bao gồm việc nghiên cứu các vấn đề liên quan đến thương mại hàng hóa quốc tế, cải thiện các phương tiện giao thông, liên lạc, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân…

Gia nhập ASEAN: Bước ngoặt trong tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam

Ngày 28/7/1995, tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 28 (AMM-28) diễn ra ở thủ đô Bandar Seri Begawan của Brunei Darussalam, Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN, trở thành Thành viên thứ 7 của Hiệp hội. Đây là dấu mốc quan trọng trong tiến trình hội nhập khu vực và thế giới của Việt Nam. 

Việc Việt Nam gia nhập ASEAN mang ý nghĩa chiến lược sâu sắc, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quá trình hội nhập quốc tế và nâng cao vị thế của Việt Nam. Gia nhập ASEAN đã mang lại nhiều lợi ích về chính trị, kinh tế, đối ngoại và văn hóa - xã hội cho Việt Nam, đồng thời góp phần thúc đẩy hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực. 

Trong đó, về kinh tế, tham gia ASEAN giúp mở rộng thị trường xuất khẩu và tiếp cận thị trường rộng lớn hơn cho hàng hóa Việt Nam; tạo điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy hợp tác kinh tế sâu rộng với các nước trong khu vực; thúc đẩy quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam... 

Đối với ASEAN, sự tham gia của Việt Nam giúp ASEAN trở thành một khối đoàn kết, thống nhất và có tiếng nói chung trong các vấn đề khu vực và quốc tế. ASEAN với sự tham gia của Việt Nam đã thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực, góp phần xây dựng một khu vực hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển.

Những dấu ấn nổi bật trên nhiều lĩnh vực

30 năm tham gia ASEAN là hành trình ghi dấu những đóng góp tích cực hiệu quả của Việt Nam với vai trò thành viên chủ động, có trách nhiệm trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN.

Trong bài viết “Ba thập niên của Việt Nam tại ASEAN: Minh chứng cho sự đoàn kết và tiến bộ chung”, Ngài Anwar Ibrahim, Thủ tướng Malaysia - Nước Chủ tịch ASEAN năm 2025 khẳng định: “Kể từ khi gia nhập ASEAN năm 1995, Việt Nam đã trở thành trụ cột không thể thiếu trong nỗ lực chung của chúng ta. Việt Nam đã liên tục thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với mục tiêu và giá trị chung của ASEAN, và đóng vai trò thiết yếu trong việc củng cố đoàn kết và gắn kết, đặc biệt trong các giai đoạn đầy bất định và biến động trên toàn cầu”.

Trên phương diện chính trị - ngoại giao, Việt Nam gia nhập ASEAN đã đóng góp vào việc hình thành, củng cố và phát triển các thể chế do ASEAN thành lập và dẫn dắt; tích cực thúc đẩy kết nạp các nước Lào, Myanmar, Campuchia vào ASEAN. Kể từ sau khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã xây dựng quan hệ ngoại giao với nhiều quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc; có quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện, đối tác chiến lược và đối tác toàn diện với nhiều nước; tham gia và đóng góp tích cực ở hầu hết các tổ chức, diễn đàn quốc tế quan trọng với vị thế, uy tín ngày càng cao tại khu vực thông qua ASEAN và quốc tế với cương vị Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021...

Đặc biệt, 2 lần đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Năm ASEAN đã ghi dấu ấn nổi bật vai trò, vị thế của Việt Nam.

Năm 2010, Việt Nam lần thứ nhất đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN. Chủ đề Năm Chủ tịch ASEAN 2010 là “Hướng tới Cộng đồng ASEAN: Từ tầm nhìn đến hành động” do Việt Nam đề xuất đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ của các nước thành viên ASEAN. Với vai trò Chủ tịch ASEAN, Việt Nam tổ chức thành công Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 16 (tháng 4/2010) và lần thứ 17 (tháng 10/2010) tại thủ đô Hà Nội.

Năm 2020, Việt Nam lần thứ hai đảm nhận vai trò Chủ tịch ASEAN với chủ đề "Gắn kết và chủ động thích ứng”. Trong bối cảnh cả khu vực bị ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID-19, Nước Chủ tịch ASEAN 2020 Việt Nam cùng các nước thành viên, các đối tác đã tổ chức tới hơn 550 cuộc họp, bằng hình thức trực tuyến - bán trực tuyến, thông qua số lượng kỷ lục các văn kiện. Riêng Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 và các Hội nghị Cấp cao liên quan đã tổ chức thành công 20 cuộc họp liên quan và hơn 80 văn kiện được thông qua. Đây là số văn kiện được thông qua cao nhất trong các kỳ họp ASEAN.

Về kinh tế - thương mại, việc gia nhập ASEAN được coi là "bệ phóng" giúp Việt Nam hội nhập sâu vào "sân chơi" của khu vực và toàn cầu. Việt Nam có cơ hội tham gia nhiều cơ chế hợp tác khu vực ASEAN+ (cơ chế hợp tác ASEAN và các đối tác lớn) và các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà khu vực mà ASEAN là trung tâm; xây dựng quan hệ thương mại với hầu hết các nước trên thế giới, có độ mở kinh tế rất lớn với tỷ lệ kim ngạch thương mại/GDP hơn 200%.

Ngày 22/11/2015, tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 27, Lãnh đạo Chính phủ Việt Nam cùng Lãnh đạo các quốc gia ASEAN đã ký kết Tuyên bố Kuala Lumpur về việc thành lập Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) - một trong 3 trụ cột quan trọng của Cộng đồng ASEAN (gồm Cộng đồng an ninh - chính trị, Cộng đồng kinh tế và Cộng đồng văn hóa - xã hội). Việt Nam là một trong 2 quốc gia thành viên có tỷ lệ thực hiện cam kết cao nhất (chỉ sau Singapore), thực hiện trên 95,5% cam kết trong kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN. 

Năm 2018, Việt Nam đăng cai tổ chức Hội nghị Diễn đàn Kinh tế thế giới về ASEAN (Hội nghị WEF ASEAN 2018). Với chủ đề “Tinh thần doanh nghiệp và Cách mạng công nghiệp lần thứ 4”, Hội nghị WEF ASEAN 2018 có sự tham dự của hơn 1.000 đại biểu là lãnh đạo nhiều nước trong và ngoài khu vực, nhiều tổ chức quốc tế lớn và lãnh đạo các tập đoàn hàng đầu thế giới.

Bao gồm khoảng gần 60 phiên thảo luận, Hội nghị WEF ASEAN là diễn đàn để các nhà lãnh đạo và các doanh nghiệp hàng đầu thế giới và khu vực chia sẻ ý tưởng, chính sách, biện pháp về phát triển khởi nghiệp, tranh thủ cơ hội cũng như hợp tác giải quyết các vấn đề cách mạng công nghiệp 4.0 đặt ra cho các nước ASEAN và khu vực.

Thời gian qua, Việt Nam đã tận dụng hiệu quả các hiệp định trong khuôn khổ ASEAN như AFTA, RCEP và nhiều cơ chế hợp tác khác để thúc đẩy thương mại, thu hút đầu tư với các nước trong khu vực. ASEAN hiện là một trong những đối tác kinh tế hàng đầu của Việt Nam, với kim ngạch thương mại hai chiều đạt hàng trăm tỷ USD mỗi năm, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược, căng thẳng thương mại và các thách thức như: biến đổi khí hậu, dịch bệnh, an ninh lương thực - năng lượng... ngày càng phức tạp, việc tăng cường năng lực nội khối, khả năng thích ứng và hợp tác hiệu quả hơn với các đối tác ngoài khối... là những yêu cầu đặt ra đối với Cộng đồng ASEAN.

Ngày 26/5/2025, tại Kuala Lumpur, Malaysia, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng các nhà lãnh đạo cấp cao ASEAN đã ký kết Tuyên bố Kuala Lumpur về “ASEAN 2045: Tương lai chung của chúng ta” và thông qua Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 cùng 04 chiến lược về chính trị - an ninh, kinh tế, văn hóa - xã hội và kết nối.

Với những thành tựu ghi dấu trong 30 năm qua, Việt Nam tiếp tục là một thành viên trách nhiệm, tích cực và chủ động, sẵn sàng cùng ASEAN kiến tạo một Cộng đồng "đoàn kết hơn, tự cường hơn, chủ động hơn, bao trùm hơn và bền vững hơn".

-------------------------------------------------------

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Hệ thống Văn kiện - Tư liệu Đảng, Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2006 - 2010 tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng,

https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/dai-hoi-dang/lan-thu-x/bao-cao-cua-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-khoa-ix-ve-phuong-huong-nhiem-vu-phat-trien-kt-xh-5-nam-2006-2010-tai-1536

2. Hệ thống Văn kiện - Tư liệu Đảng, Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016 - 2020 tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng,

https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/dai-hoi-dang/lan-thu-xiii/bao-cao-chinh-tri-cua-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-khoa-xii-tai-dai-hoi-dai-bieu-toan-quoc-lan-thu-xiii-cua-3734.

3. Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, bài viết: Ba thập niên của Việt Nam tại ASEAN: Minh chứng cho sự đoàn kết và tiến bộ chung, bản dịch của Bộ Ngoại giao, tháng 8/2025.