"EU sẵn sàng hợp tác hải quan với các đối tác để công nhận các doanh nhân ưu tiên đặc biệt và kiểm soát bất cứ khi nào có thể". Chuyên gia Pièrre Faucherant, cố vấn Bộ trưởng, Đại diện Khu vực châu Á của Tổng cục Thuế (DG Taxud) thuộc Liên minh châu Âu (EU), chia sẻ như vậy tại hội thảo phổ biến quy định mới của EC về An ninh trong chuỗi dây chuyền cung ứng vào thị trường này, vừa diễn ra tại Tp. Hồ Chí Minh.
Từ 1/2008, các doanh nghiệp tuân theo các tiêu chí An ninh trong chuỗi dây chuyền cung ứng, có thể đủ điều kiện là Doanh nhân ưu tiên đặc biệt (AEO). Điều này cho phép các DN được hưởng lợi từ các biện pháp tạo thuận lợi thương mại vào EU, hay xuất khẩu hàng hóa từ EU. Bắt đầu từ 1/7/2009, việc trao đổi thông tin điện tử trước giữa các DN và cơ quan hải quan về tất cả các hàng hóa vào hay ra khỏi EU sẽ được giới thiệu.
Đảm bảo dòng chảy thương mại suôn sẻ
Giải thích cho việc ra đời những quy định mới này, chuyên gia P.Faucherand cho rằng, cuộc đấu tranh chống khủng bố và việc bảo vệ công dân là một thách thức cho nhiều nước trên thế giới. Đảm bảo dây chuyền chuỗi cung ứng quốc tế nhằm phòng tránh các hoạt động khủng bố có thể xảy ra hoặc việc buôn bán bất hợp pháp, theo đó thường tạo nên việc cấp ngân quỹ cho các hoạt động khủng bố hay tương tự, là ưu tiên số một. Ông Faucherand lý giải: "Các biện pháp cân bằng cần được đưa ra để có thể giám sát tốt hơn các dòng chảy thương mại quốc tế, trong khi đồng thời đảm bảo rằng các hoạt động thương mại không bị cản trở". Ông cũng cho biết thêm, các quy định mới của EC là phù hợp với những cam kết tháng 6/2005 của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO) trong khuôn khổ khung tiêu chuẩn của WCO - SAFE mà 150 quốc gia trên thế giới bao gồm cả Việt Nam, đã cam kết thực thi.
Quy định mới này nhằm điều chỉnh các hệ thống và quy hoạch của hải quan bằng các tham số mới (dữ liệu, quản lý rủi ro, kiểm soát, quy trình thủ tục, quan hệ với các chủ thể kinh tế...), tính cả đến các nét riêng biệt của EU; kiểm soát hiệu quả hơn và có trọng tâm hơn đối với tất cả các vấn đề nhạy cảm, cũng như làm cho việc hợp tác hải quan hiệu quả hơn. Cụ thể, sẽ xây dựng danh sách các thông tin yêu cầu để xác định các hàng hóa rủi ro cao; xây dựng các tiêu chuẩn chung cho quản lý rủi ro; xây dựng các quan hệ đối tác phù hợp với cộng đồng DN có tính đến cả các thông lệ tốt nhất hiện hành; đẩy mạnh một số lĩnh vực cải cách của EU về hải quan điện tử; xem xét các mục tiêu của EU đối với các quốc gia đối tác (củng cố hợp tác, công nhận lẫn nhau...).
Theo cách hiểu của EU, khái niệm an toàn được hiểu bao gồm: việc xác định hàng hóa có rủi ro cao càng sớm càng tốt trong chuỗi dây chuyền cung ứng để kiểm soát đúng lúc. Mà hàng hóa thì có sự tham gia của khu vực tư nhân nên cần xác định các DN đưa ra mức độ bảo đảm cao về vai trò của họ trong chuỗi dây chuyền cung ứng (khái niệm AEO). Vì thế, yêu cầu tăng cường an ninh tại điểm xuất xứ và khi hàng hóa di chuyển trong chuỗi cung ứng.
Doanh nhân ưu tiên đặc biệt là gì?
Theo định nghĩa của WCO, thì Doanh nhân ưu tiên đặc biệt (AEO) - Định chế tài chính được ủy quyền (của hải quan), là một chính sách ưu đãi được trao cho doanh nhân đáng tin cậy. Theo đó phải đảm bảo các tiêu chí, điều kiện quy định, có mức độ an ninh cao đối với vị trí của họ trong chuỗi dây chuyền cung ứng. Đồng thời, AEO được hưởng sự đơn giản hóa về thủ tục hải quan và được tạo thuận lợi về kiểm soát hải quan liên quan đến vấn đề an ninh và an toàn.
Các tiêu chuẩn của AEO, theo quy định mới, không nhất thiết là bắt buộc đối với các DN; tuy vậy các AEOs sẽ được tính đến trong quá trình phân tích rủi ro mà hải quan sử dụng để đánh giá việc vận chuyển hàng hóa. Các tiêu chí để đủ điều kiện được công nhận là AEO, bao gồm hồ sơ lưu trữ phù hợp với các yêu cầu hải quan, hệ thống quản lý đầy đủ các hồ sơ vận chuyển, chứng minh thanh toán các khoản nợ, và các tiêu chuẩn an ninh và an toàn thích hợp. "Quy định mới của EC không phải là công cụ bảo vệ. Quy định về AEO không trở thành rào cản hay quá khó khăn để có thể đạt được. Các quy định này cũng sẽ áp dụng như nhau cho các doanh nghiệp trong cộng đồng EU muốn xuất khẩu" - Một chuyên gia phân tích của EU đã nhấn mạnh. Trong thực tế, khi cuộc sống phát triển, người tiêu dùng châu Âu nói riêng, nhiều nước trên thế giới nói chung, ngày càng quan tâm hơn đến nguồn gốc hợp pháp hoặc tính truy nguyên của sản phẩm mà họ sử dụng: thực phẩm, hàng hóa, ATVSTP,... Bởi tính truy nguyên là yếu tố rất cần thiết đối với người tiêu dùng, mà Việt Nam được xem là nước có nguy cơ cao đối với an toàn hàng hóa. "Bất cứ một tác nhân nào có sự cố trong dây chuyền chuỗi cung ứng cũng đều ảnh hưởng đến các bạn". Ông Antonio Berengur, Tham tán Thương mại Phái đoàn châu Âu tại Việt Nam cho biết như vậy.
Tuy nhiên, hệ lụy là một thủ tục rườm rà và phức tạp hơn không thể tránh khỏi. Nhiều DN nêu thắc mắc về tính sòng phẳng và bất cập của quy định này. Ông P.Faucherand cho rằng, đây là một "gánh nặng" hành chính chấp nhận được cho cộng đồng thương mại. Ông lý giải: "Chúng tôi bắt đầu bằng sự bắt buộc các yêu cầu về an ninh, nhưng cố gắng kết thúc bằng các lợi ích cho thương mại hợp pháp và cho khối công chúng. Nói cách khác, việc làm này không nhằm hạn chế dòng chảy hàng hóa ở các khu vực toàn cầu, mà chỉ nhằm giảm thách thức và tối ưu hóa các lợi nhuận. Không ai muốn đánh mất uy tín hay thương hiệu khi bị người tiêu dùng quay lưng lại với hàng hóa của mình".
