Phát hành tín phiếu không đồng nghĩa việc sẽ thắt chặt chính sách tiền tệ
Tâm điểm đáng chú ý gần đây của thị trường tài chính Việt Nam là việc Ngân hàng Nhà nước (SBV) quay lại phát hành tín phiếu trên kênh thị trường mở, với tổng khối lượng là 90.000 tỷ đồng kỳ hạn 28 ngày trong 6 phiên liên tiếp. Đáng chú ý, khối lượng phát hành ban đầu chỉ ở mức 10.000 tỷ đồng cho ba phiên đầu tiên, sau đó tăng lên 20.000 tỷ đồng trong ba phiên gần nhất.
Cơ chế đấu thầu lãi suất được sử dụng và lãi suất trúng thầu ở mức tương đối thấp, trong khoảng từ 0,49% đến 0,69% cho kỳ hạn 28 ngày. Số lượng thành viên tham gia đấu thầu đã cải thiện từ 2/17 thành viên trong phiên đầu tiên lên đến 9/12 thành viên trong phiên ngày 27/9/2023.
Điều này đã khiến một bộ phận nhà đầu tư lo ngại SBV sẽ đảo chiều chính sách tiền tệ theo hướng thắt chặt và đây được xem là một trong những nguyên nhân tác động đến diễn biến thị trường chứng khoán thời gian gần đây.
Việc lo ngại về sự đảo chiều chính sách tiền tệ của SBV là điều khá dễ hiểu khi thời điểm tháng 6/2022, SBV cũng đã tiến hành phát hành tín phiếu trên kệnh thị trường mở và tổng khối lượng phát hành lên đến gần 660.000 tỷ đồng trước khi đưa ra quyết định tăng lãi suất điều hành vào tháng 9/2022.
Tuy nhiên, SSI Research - bộ phận phân tích của Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI (mã cổ phiếu SSI - sàn HoSE) cho biết mặc dù thời điểm hiện nay và giai đoạn tháng 6/2023, Việt Nam đều chịu áp lực tỷ giá - một trong những nguyên nhân khiến SBV phát hành tín phiếu nhưng bối cảnh hiện nay đã có nhiều sự khác biệt với hồi tháng 6/2022. Cụ thể:
Thứ nhất, về cơ chế đấu thầu: Phát hành tín phiếu trong giai đoạn tháng 6/2022 là đấu thầu theo khối lượng (và sau đó mới chuyển thành đấu thầu lãi suất), trong khi đó đấu thầu lãi suất được sử dụng trong 5 ngày vừa qua. Lãi suất phát hành tín phiếu SBV năm nay gần như tương đương giai đoạn bắt đầu phát hành vào năm ngoái (với kỳ hạn dài hơn), tuy nhiên bản chất lại tương đối khác nhau nếu xem xét chi tiết.
Cụ thể, thanh khoản tại các ngân hàng đều dồi dào, nguyên nhân của vấn đề này trong năm nay lại khác nhiều so với năm trước. Trong năm 2022, nguyên nhân chủ yếu đến từ tăng trưởng tín dụng chạm mức trần hạn mức từ giữa năm thì năm 2023 vấn đề tín dụng tăng chậm là do kinh tế tăng trưởng chậm lại (tăng trưởng tín dụng tại ngày 15/09/2023 chỉ ở mức 5,5% so với đầu năm (cuối tháng 8/2023: 5,3%).
Đáng chú ý, một điểm khác biệt quan trọng so với năm ngoái là trong khi mục tiêu chung là nhằm giảm áp lực lên tiền Đồng, SBV lựa chọn phát hành tín phiếu làm phương án bắt đầu trong năm 2023 (thay vì bán dự trữ ngoại hối như năm 2022), nhằm hạn chế ảnh hưởng dài hạn đến thanh khoản hệ thống ngân hàng.
Thứ hai, về tỷ giá: Khác với năm ngoái, mức độ biến động tỷ giá trên thị trường ngân hàng và chợ đen cho thấy chênh lệch cung - cầu đang nghiêng nhiều trên thị trường ngân hàng – nhiều khả năng là do hoạt động đầu cơ chênh lệch tỷ giá từ các ngân hàng thương mại. Vị thế ngoại tệ trên hệ thống vẫn chưa gặp quá nhiều áp lực nhờ nguồn cung ngoại tệ dồi dào.
Một điểm tích cực khác là vị thế của SBV tương đối khác so với thời điểm cùng kỳ năm ngoái (nhờ lượng dự trữ ngoại hối đã được bổ sung trong giai đoạn 6 tháng đầu năm).
Do đó, SSI Research nhận định “Động thái phát hành tín phiếu của SBV là một cách thức nhằm điều chỉnh trạng thái thanh khoản ngắn hạn trên hệ thống và là hoạt động thường thấy từ các ngân hàng trung ương, và không đồng nghĩa với việc SBV đã thực hiện đảo chiều chính sách tiền tệ. Mục đích của SBV là nhằm hút bớt thanh khoản thị trường 2 để giảm áp lực đầu cơ tỷ giá trong ngắn hạn.”
Việc hút tín phiếu này sẽ kéo dài đến bao giờ và quy mô sẽ đạt mức nào?
Theo SSI Research, thứ nhất, mức tín phiếu đang lưu hành tối đa mà SBV đã thực hiện trong nhiều năm trở lại đây là vào khoảng 200.000 tỷ đồng - đồng nghĩa với việc SBV vẫn có thể có dư địa để phát hành thêm khoảng 110.000 tỷ đồng - tương đương vào khoảng 5 - 6 phiên giao dịch nữa với tốc độ hiện tại để đạt được con số này.
Thứ hai, SBV đã phát hành tín phiếu với lãi suất khá thấp và mặt bằng lãi suất liên ngân hàng chưa có sự thay đổi đáng kể nào có thể chứng minh được quan điểm là thanh khoản trên thị trường 2 đang rất dồi dào.
Về khối lượng dư thừa của thanh khoản hệ thống ngân hàng, trong nửa đầu năm 2023, SBV đã mua vào 6 tỷ USD bổ sung vào nguồn ngoại hối (tương đương 130.000 tỷ đồng bơm vào thanh khoản hệ thống ngân hàng). Mặc dù SBV đã sử dụng phương pháp đối ứng tiền tệ (currency sterilization) dưới hình thức phát hành tín phiếu nhằm kiểm soát thanh khoản hệ thống tại thời điểm đó, việc bơm ngược trở lại sau 3 tháng giúp hệ thống ngân hàng duy trì trạng thái dồi dào từ thời điểm đó, trong bối cảnh nhu cầu tín dụng yếu.
Do đó, SSI Research cho rằng việc SBV phát hành tín phiếu ở thời điểm hiện tại có thể là bước đi ban đầu của SBV là nhằm kiểm tra thanh khoản toàn hệ thống (nhất là ở thời điểm cuối quý) và có những đánh giá cho mức lãi suất phù hợp trên thị trường 2 để hạn chế tối đa ảnh hưởng lên mặt bằng lãi suất thị trường 1.
Như vậy, mốc đánh giá có thể bắt đầu khi tổng khối lượng tín phiếu phát hành đạt mức 130.000 tỷ đồng (trong 3 ngày nữa với tốc độ hiện tại) và yếu tố cần quan sát là diễn biến của mặt bằng lãi suất liên ngân hàng.
