Quy hoạch đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu

Nhận thức rõ về những tác động của biến đổi khí hậu đối với đời sống người dân, Việt Nam đã sớm tham gia và phê chuẩn Công ước khung của Liên hiệp quốc về biến đổi khí hậu và Nghị định thư Kyoto. Tháng 12 năm 2008, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 158/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu. Đây là hành động cụ thể trong nỗ lực của nước ta, chung tay cùng cộng đồng quốc tế ứng phó với biến đổi khí hậu và thực hiện các mục tiêu Thiên niên kỷ của Liên hiệp quốc. GS.TS. Đặng Vũ Minh - Chủ tịch Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam cho biết: “Thời gian vừa qua, chúng ta cũng đã làm tốt công tác phổ biến kiến thức. Đi đến những vùng xa xôi nhất, người dân cũng đã hiểu biến đổi khí hậu sắp tới như thế nào. Như vậy, những cố gắng, nỗ lực của Chính phủ nhằm chuẩn bị đối phó với biến đổi khí hậu được nhân dân ủng hộ rất cao. Tôi cho rằng, một trong những đóng góp rất lớn trong vấn đề thay đổi nhận thức về biến đổi khí hậu đã làm được”. 

Trong những năm qua, nước ta là một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao. Tuy nhiên, cùng với việc phát triển kinh tế, quá trình đô thị hoá cũng diễn ra ngày càng nhanh và sâu rộng trong khi các quy định vẫn còn những bất cập. Điều này đã gây những ảnh hưởng bất lợi đến môi trường sinh thái: Nhiều thửa ruộng màu mỡ đã phải nhường chỗ cho các công trình xây dựng như đô thị, khu công nghiệp; nhiều con sông, dòng suối, mặt hồ trở thành nơi xả thải; nhiều cánh rừng đã bị tàn phá để làm nương rẫy... Mặt khác, các công trình đô thị còn là những “cỗ máy” tiêu tốn năng lượng và tài nguyên thiên nhiên, phát thải nhiều khí nhà kính vào khí quyển. Vì vậy, nếu không tính đến tác động của biến đổi khí hậu ngay từ khi thiết kế, các hoạt động xây dựng sẽ còn tiếp tục góp phần làm nhiệt độ trái đất tăng nhanh, gây các hậu quả nghiêm trọng về sau. Bà Lê Thị Bích Thuận - Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn (Bộ Xây dựng) cho rằng: Để đốt gạch, những vật liệu không được sử dụng thì chúng ta phải nghĩ ra những loại vật liệu khác để thay thế. Hoặc là thiết kế cũng vậy, nước ta là nước nhiệt đới nắng nhiều, gió nhiều, nhưng khi ở trong phòng, chúng ta vẫn phải dùng điều hoà nhiệt độ, ánh sáng đèn, vậy phải làm cách gì để tận dụng ánh sáng cho hiệu quả? Như vậy, các hoạt động xây dựng, kiến trúc cần phải có các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu. Mặt khác, do gắn liền với các hoạt động khai thác, sử dụng tài nguyên và năng lượng, nên các hoạt động xây dựng cũng trở thành nhân tố trực tiếp gây ảnh hưởng mạnh mẽ đến biến đổi khí hậu. Do vậy, việc thay đổi tư duy về thiết kế, xây dựng các mô hình ngôi nhà đa mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu là việc làm cần thiết và cấp bách trong bối cảnh hiện nay. Về lâu dài, các ngôi nhà được thiết kế có tính toán đến yếu tố biến đổi khí hậu, như: sử dụng tiết kiệm tài nguyên, năng lượng; thân thiện với môi trường; phòng, tránh và giảm nhẹ thiên tai... sẽ phát huy tác dụng tích cực với tình trạng biến đổi khí hậu tại nước ta, đồng thời góp phần giảm thiểu, hạn chế tình trạng nóng lên của trái đất. Việc lồng ghép ứng phó biến đổi khí hậu vào công tác quy hoạch, thiết kế xây dựng các công trình nói chung trong đó có cả khu dân cư ở đô thị, nông thôn những vùng thường xuyên đối mặt với lũ lụt, thiên tai cũng như trong công trình khác thì đó là một yêu cầu cấp thiết. Do đó, các công trình trong tương lai cần có cách tiếp cận để xây dựng những tiêu chuẩn, đồng thời có những thiết kế đáp ứng yêu cầu mới. 

Một trong những nhiệm vụ quan trọng của Chương trình Mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu là “Nâng cao nhận thức và phát triển nguồn nhân lực”, trong đó nhấn mạnh việc tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, nâng cao trách nhiệm cho toàn xã hội về biến đổi khí hậu. Việc nhận thức đúng về các tác động của biến đổi khí hậu trong công tác thiết kế, quy hoạch và xây dựng, từ đó đề ra các giải pháp ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu cũng như tận dụng được các nguồn lợi từ thiên nhiên trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu hiện nay sẽ luôn là nghĩa vụ, trách nhiệm của toàn thể cộng đồng dân cư, mà trước tiên là các nhà thiết kế, quy hoạch và xây dựng.