Kế hoạch hành động của FLEGT
Kế hoạch hành động của FLEGT là chương trình chung của EU để đối phó với khai thác và kinh doanh gỗ bất hợp pháp và đưa ra một loạt các biện pháp nhằm đấu tranh với khai thác gỗ bất hợp pháp như:
Hỗ trợ các nước sản xuất nhằm cải thiện hệ thống cấu trúc quản lý và phát triển các hệ thống xác minh (kiểm chứng, giám sát) tin cậy cho những khu vực có hệ thống thực thi luật lâm nghiệp (rừng) yếu kém; minh bạch và thúc đẩy trao đổi thông tin giữa các nước sản xuất và các nước tiêu thụ, bao gồm cả hỗ trợ cho hệ thống giám sát độc lập; nâng cao năng lực và đào tạo tại các nước sản xuất, bao gồm cả hỗ trợ cho các cơ quan quản lý trong việc thực thi các quy trình quản lý điều hành mới; hỗ trợ việc quản lý rừng dựa trên cộng đồng và quyền của dân cư địa phương trong ngăn chặn khai thác gỗ bất hợp pháp.
Khuyến khích thương mại gỗ hợp pháp
Kế hoạch hành động FLEGT đề xuất thỏa thuận tự nguyện, song phương giữa các nước sản xuất gỗ và EU. VPA là thỏa thuận tự nguyện về các cam kết và hành động của hai bên nhằm đấu tranh với khai thác gỗ bất hợp pháp. VPA mang lại cách tiếp cận, theo đó gỗ sản xuất hợp pháp xuất khẩu vào châu Âu được xác định bởi giấy phép do các quốc gia đối tác cấp. Giấy phép này được dựa trên hệ thống đảm bảo tính hợp pháp của gỗ được quy định trong VPA. Giấy phép FLEGT cho các lô gỗ giúp hải quan EU phân biệt gỗ hợp pháp đã được xác minh từ các quốc gia đối tác và cho phép chúng vào EU với các lô gỗ không có giấy phép, do đó không được vào EU, từ các quốc gia đó. Hệ thống đảm bảo bao gồm: kiểm soát sản xuất gỗ, chế biến, xác minh nội bộ, cấp phép và giám sát độc lập.
Khuyến khích thực thi các chính sách mua gỗ hợp pháp và sản phẩm được chế biến từ gỗ hợp pháp.
Kế hoạch hành động khuyến khích các quốc gia thành viên (thuộc EU) thực thi các chính sách có lợi cho gỗ hợp pháp trong các hợp đồng mua hàng hóa. Những chính sách như vậy đòi hỏi các nhà cung cấp phải xuất trình những bằng chứng phù hợp chứng minh tính hợp pháp và /hoặc tính bền vững của nguồn gỗ cung cấp. Ngày nay chính phủ các nước Bỉ, Đan Mạch, Pháp, Anh và Hà Lan đang áp dụng các chính sách mua hàng như nói trên.
Ngoài ra, kế hoạch hành động FLEGT còn hỗ trợ các sáng kiến của lĩnh vực tư nhân; đảm bảo an toàn cho các hoạt động tài chính và đầu tư; xử lý vấn đề gỗ còn trong tranh cãi.
Tác động tới Việt Nam
Kể từ khi triển khai từ cuối năm 2003 đến nay, EU đã trải qua đàm phán với rất nhiều quốc gia đối tác trên thế giới và chia các nước này ra thành 3 nhóm: (1) nhóm các nước xuất khẩu gỗ nguyên liệu, (2) nhóm các nước vừa xuất khẩu gỗ nguyên liệu vừa sản xuất chế biến gỗ xuất khẩu, (3) nhóm các nước chủ yếu nhập khẩu gỗ nguyên liệu để chế biến gỗ xuất khẩu. EU đưa Việt Nam vào nhóm nước thứ 3. Hiện tại, EU đang tiến hành nghiên cứu về tình trạng sản xuất, nhập khẩu và chế biến gỗ và các sản phẩm gỗ của Việt Nam để chuẩn bị tiến hành đàm phán với Việt Nam. Vụ Thị trường châu Âu, vụ Xuất nhập khẩu và các đơn vị liên quan của Bộ Công Thương đang làm việc với tổ công tác FLEGT của EU về vấn đề này.
EU hiện nay đã ký kết VPA với Công-gô, Ghana và Ca-mơ-run, và đang tiến hành đàm phán với một số quốc gia như Malaysia, Indonesia... Tuy nhiên, theo tổ công tác này thì đúng là không dễ dàng để thực hiện.
Theo Vụ Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương, FLEGT sẽ có ảnh hưởng lớn đến việc xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam. EU là thị trường xuất khẩu đồ gỗ lớn của Việt Nam. Hiện nay, ngành gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam có đến 80% nguyên liệu gỗ nhập khẩu từ nước ngoài và vấn đề kiểm soát nguồn gốc nguyên liệu gỗ là vấn đề hết sức phức tạp. Việt Nam chủ yếu nhập khẩu gỗ từ một số nước như Campuchia, Malaysia... Trong đó, có một số nước có cấp chứng chỉ FSC (Hội đồng Quản lý Rừng quốc tế) - chứng chỉ hiện nay Việt Nam đang tuân thủ áp dụng nhưng có một số nước không cấp chứng chỉ này mà lại sử dụng giấy phép do Chính phủ cấp như trường hợp của Campuchia. Chính phủ Campuchia sẽ gửi giấy thông báo các doanh nghiệp Campuchia được phép xuất khẩu gỗ trực tiếp tới Bộ Công Thương Việt Nam và các doanh nghiệp Việt Nam chỉ được phép nhập khẩu gỗ từ các doanh nghiệp đó. Ngoài ra, sản phẩm gỗ của Việt Nam có thể vừa sử dụng gỗ nhập khẩu vừa sử dụng gỗ khai thác trong nước. Do đó, để thực hiện được quy định của FLEGT sẽ hết sức phức tạp và cần phải có một lộ trình cho việc thực thi đạo luật này.
Theo tổ công tác FLEGT tại Việt Nam, đạo luật FLEGT đang được thảo luận và có thể sẽ được đưa ra vào cuối năm 2010 và đi vào thực thi đầu năm 2011. FLEGT sẽ áp dụng cho tất cả các sản phẩm sản xuất tại EU hoặc nhập khẩu từ các nước ngoài EU, và các nhà nhập khẩu, bán lẻ phải tuân thủ theo đạo luật này. Do đó, mặc dù mang tính tự nguyện nhưng nếu không có chứng nhận FLEGT thì khi đạo luật này đi vào thực tiễn, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ khó có thể xuất khẩu vào thị trường EU.
Cũng theo tổ công tác, các quy định về chứng nhận FLEGT tại mỗi quốc gia đối tác sẽ khác nhau phụ thuộc vào hệ thống pháp luật của nước đó, nguyên liệu gỗ thế nào được coi là hợp pháp sẽ phụ thuộc vào việc đàm phán và phía nào cấp chứng nhận cũng phụ thuộc vào thỏa thuận của hai bên.
FLEGT và FSC sẽ tồn tại song song với nhau. FSC yêu cầu các quy định liên quan đến tính bền vững như mức độ tái tạo cánh rừng được sử dụng để khai thác gỗ còn FLEGT chủ yếu quy định các thông tin liên quan đến nguồn gốc gỗ và tính hợp pháp của loại gỗ đó. Nhiều người cho rằng đây là một trong những rào cản thương mại "trá hình" mà EU đặt ra nhằm cản trở các nước xuất khẩu. Song EU lại cho rằng các quy định này chỉ dảm bảo tính hợp lệ của nguồn gốc gỗ và điều này cũng giúp chính phủ các nước xuất khẩu gỗ quản lý nguồn gốc gỗ khai thác và nhập khẩu và EU cũng cam kết sẽ có những hỗ trợ cho các nước xuất khẩu trong quá trình thực thi VPA.
Tuy nhiên, dù sao đi nữa, đạo luật này chắc chắn sẽ có ảnh hưởng đến việc xuất khẩu gỗ của Việt Nam vào thị trường EU. Năm 2008, xuất khẩu gỗ của Việt Nam vào EU đã giảm 34% so với năm trước đó, trong khi mức độ giảm xuất khẩu gỗ của Việt Nam nói chung chỉ là 17%.
