Chim Sáo (truyện ngắn)

1. LANG BẠT

Gọi là giáo sư Bánh Tẻ vì anh trẻ nhất trong đợt phong chức danh khoa học đầu thế kỷ 21. Trước kia anh học ở trường đại học Giải Phóng đi lên qua các chức vụ giảng dạy, nghiên cứu rồi nay quản lý nhà nước về kinh tế môi trường. Ðợt đó, có giáo sư Súng Dài trẻ thứ hai, anh là bạn của Bánh Tẻ. Súng Dài học Ðại học Thượng Ðình chuyên ngành sinh học đến nay chuyên nghiên cứu về môi trường sống của chim (bird life). Họ là bạn của nhau.

Môi trường toàn cầu báo động đỏ, sách đỏ, kim và số đo các loại "kế" đều đỏ báo hiệu nạn suy thoái môi trường trầm trọng.

Một nghiên cứu của Bánh Tẻ về kinh tế học môi trường trong nền kinh tế toàn cầu đang tăng trưởng cho kết luận: Tăng trưởng kinh tế lên (1%) thì môi trường suy giảm đến dưới 8%. Ðến một năm nhất định nhân loại thấy môi trường sống là "món ăn" ngon nhất toàn hành tinh. Bánh Tẻ tính ra cơ cấu GDP của tương lai 70 năm sau với tỷ lệ: GDP vật chất từ sản xuất công nghiệp, nông nghiệp khai khoáng chỉ chiếm 5% mà con người ăn đủ, mặc đẹp, ở rộng, đi nhanh; còn lại 95 % là dịch vụ, trong đó dịch vụ làm xanh đẹp môi trường chiếm tới 85 %. Khi đó, con người chỉ cần chai nước và cái bánh nhỏ xíu có mùi vị thiên nhiên theo sở thích là đủ dinh dưỡng, ngon miệng. Các vật chất đều gắn kết tạo môi trường bền vững, thiếu môi trường tự nhiên xanh sạch đẹp con người không thể sống được quá 40 tuổi. Mỗi ngày không thấy màu xanh cỏ cây hoa lá, tiếng chim, cánh chim bay trong thiên nhiên trong lành,… coi như ngày ấy "chết".

Bánh Tẻ nói điều này ở hội thảo quốc tế, được đánh giá cao kèm theo những dự án nghiên cứu môi trường đời sống của chim miền nhiệt đới ven biển phương nam, giáo sư Súng Dài được thực hiện dự án đó. Cùng bạn hàn vi, học hành tiến bộ, hàm hiệu lên đều, kiếm việc cho nhau, đồng chí hướng là thân nhau lắm, và có thể cùng tình cảm yêu mến nét đẹp mỹ nhân.

Nhà Bánh Tẻ nuôi chim sáo hót vui mỗi sớm. Nhiều hôm anh thấy có những con sáo trời bay tới hót cùng, sau đó thấy một con rất đẹp, nó có cái mỏ vàng xinh (hơi điêu), chân dài, lông có màu xanh chìm lẫn trong màu đen, hót hay, nhảy nhẹ nhàng đến chơi thân với sáo lồng. Bánh Tẻ lấy thêm chén nước, chén hạt, thức ăn nuôi chim công nghiệp cho chúng ăn. Sáo trời thân với sáo nhà, tối nó ở lại. Một lần thấy thế, anh sợ mèo vồ, rắn cắn, nên mở cửa lồng mời sáo trời vào sống chung với sáo nhà.

Sáng sớm chúng sổ lồng hát vang bài ca mùa xuân rồi bay đi. Thôi, chúng nhớ thì về, không thì phóng sinh. Lạ thay trưa tối, hai con bay về, chúng sướng hơn trẻ không phải học cả ngày, chúng ăn ít mồi hơn, chúng vui vẻ đậu trên vai, lên đầu Bánh Tẻ. Một hôm mưa, rồi mưa kéo dài đành phải nhốt chim lại. Buổi chiều về giáo sư Bánh Tẻ kinh ngạc thấy hai con đánh nhau rụng lông, quay đuôi vào nhau buồn ủ rũ, không chịu nghe anh gọi, dỗ dành chúng cũng không kêu hót, không chịu ăn.

- Súng Dài ơi! lên chỗ tôi xử lý hai con sáo, hay lắm.

- Tôi sẽ lên ngay, ngay bây giờ hãy tách mỗi con một lồng.

Bánh Tẻ vội làm ngay, anh đỡ con sáo trời sang lồng mới, nó bé nhỏ, chân nhỏ xíu run rẩy, mắt chớp, khi vào lồng mới nó kêu: "chẹp chép, ép em on anh". Mắt nó đẹp, lông mượt trong tay. Giáo sư Súng Dài đến coi sáo nhà, sáo trời, anh thuyết dài dài về đời sống loài chim và kết luận:

- Chúng là hai con chim "gái" rất thân nhau, tìm đến nhau để tăng tự tin bay đi rình "bạn trai". Có thể những ngày vừa qua chúng gặp "bạn trai" cũng loài sáo trời trú ở vùng nào đó trong thiên nhiên tốt, nhưng vì nhớ anh chúng bay về… và đã "đánh nghen" vì hiểu sai nhầm cái gì đó?

Mỗi con một lồng, chúng sống vui vẻ, sáng đua nhau ca hót rồi bay đi chơi. Bánh Tẻ quý cả hai con, chăm sóc chu đáo, chuyện trò vui vẻ. Sáo nhà dễ tính, sáo trời đòi ăn hạt các loại và nó kêu "ai, ai " mỗi lần uống nước. Mãi sau anh mới hiểu nó đòi hai chén nước. Ðặt hai chén nước khoáng "Lalêđô", thấy nó ăn xong quay nghiêng về phía chủ, nhúng mỏ, ý tứ quyệt mỏ vào cánh, sau đó sang chén kia uống nước nhìn chủ tươi tắn. Anh đặt cho sáo trời cái tên trìu mến là Sáo@, nhưng ít khi gọi.

Anh để ý thấy sáo trời tự học nói khá nhanh, tiếng trong hơn và kinh ngạc nhất là nó dự báo thời tiết bằng tiếng kêu trước mưa to bão lớn. Hình như trong nó có "dòng chảy của sông nước, hải lưu, của thủy triều dâng hạ, những đám mây trời, và khí áp trong thiên nhiên,…" Bánh Tẻ tự dịch tiếng chim ra ngôn ngữ nha khí tượng như: Một tiếng hót thất thanh là sau 24 giờ có mưa, nó ngửa cổ hót là bão,… Anh thông báo tin đó và gọi giáo sư Súng Dài đến trao đổi…

Giáo sư Súng Dài đã thương lượng mượn Sáo về cho các thí nghiệm xuyên quốc gia trong dự án anh đang triển khai theo quỹ Bird life. Không biết giữ của thế là Bánh Tẻ phải chia tay Sáo.

Ðời Súng Dài theo những cánh chim từ núi cao đến biển xanh, qua sông, đầm lầy và vào chuồng trại chống dịch gia cầm, leo tìm, gỡ tổ chim ở các nơi. Anh có những đóng góp tích cực trong bảo vệ cuộc sống của nhiều loại chim thuộc sách đỏ, nhưng đã bắt, nuôi làm thiệt mạng chim trong các thí nghiệm "bí mật". Bánh Tẻ chuyển giao những ghi chép quý giá về cuộc sống của Sáo.

Thế rồi Sáo được "di cư" đến một số nơi trên thế giới để nó phát huy tính quốc tế và cũng để Súng Dài tiến đến giải thưởng lớn về chim. Ðến xứ Mani, Sáo được sống với những người đàn ông nghiêm nghị nhưng đầy tư duy khoa học, những người đàn bà và các sinh hoạt môi trường ở đó cũng xanh sạch đẹp đến "lạnh" người với những ai ở vùng quen ấm áp và buông xả vào môi trường.
Sáo đã thể hiện thành công dự báo khí hậu, thời tiết, môi trường xứ Mani theo cách nó làm ở nhà Bánh Tẻ, nó ngấp ngứ rồi cũng dự báo hiện tượng mưa, bão tuyết, núi lở… liên quan đến mực nước hàng ngày của các dòng sông chảy qua xứ Mani.

Người ta nhốt lồng đẹp, nó buồn. Súng Dài yêu cầu mở lồng cho nó đi chơi. Ðất lạ, chim bạn lạ nó không dám bay xa mà quanh quẩn đi theo các nhân viên xứ Mani. Hôm xổ lồng, nó hót hay hơn trong lồng, rồi từ trên cây nó bay xuống mổ vai một ông hói rồi nhảy lên mổ vào đầu khiến ông và mọi người cười. Sau đó nó bay, đậu, chào mọi người vui vẻ rồi về vai Súng Dài tiếp tục cuộc du hành trên các vùng lãnh thổ xứ Mani và lân cận. Kết quả "di cư" của Sáo thành công, mang lại những tình cảm và ghi nhớ hẹn gặp lại ở rừng U Man.

Hôm Súng Dài về nước, Bánh Tẻ ra sân bay đón bạn người, bạn chim. Trước khi lên xe về Trại Vườn, Sáo xổ lồng ríu rít trên vai Bánh Tẻ, nó mổ, gãi tai, cào má, môi Bánh Tẻ và hót bài như bài "Ca chiu sa". Bánh Tẻ vui gặp bạn người, bạn chim. Sáo nhìn Bánh Tẻ "chẹp chép, ép em on anh" như hồi đầu nó được sang lồng mới.

Rừng U Man một ngày trời xanh cao, nắng dải theo cánh chim, soi rõ những lùm cây trắng cò sếu đậu. Người xứ Mani sang và chứng kiến lễ phóng sinh Sáo@ và sáo nhà. Ðể nó về với thiên nhiên, lúc nào nó thương nhớ, muốn cứu chúng ta thoát khỏi môi trường suy thoái nó sẽ quay lại. Nếu lâu rồi nó sẽ bảo con cháu, bạn bè nó quay lại. Một chút buồn với Bánh Tẻ và Súng Dài sau tiếng chào của đôi bạn sáo. Bầu trời rừng U Man tươi sáng hơn.

2. TRỞ VỀ

Khi phóng sinh, giáo sư Súng Dài đã bí mật gắn con "bọ chíp" vào chân Sáo. Ngón nghề này anh học lỏm đâu đó trong những ngày làm việc ở xứ Mani. Người nên danh phận, thu phục đám đông đều có bí truyền hay tự khắc sinh ra, bởi thế mà xưa kia người ta hỏa thiêu oan phù thủy, cho rằng họ có tà phép mê hoặc, hại người lành. Kẻ lừa đảo, truyền tà đạo hay dùng xảo thuật mà nên, nhưng đến độ nhất định của tuổi tác, bệnh ách thì lương tri trỗi dậy thường ngượng với chính mình. Họ không tự thú trước bình minh hay quỳ lạy hoàng hôn, nhưng nhà chùa, giáo xứ, quỹ “nhân văn, nhân ái, bầu bí” được nhờ họ bằng sự cung tiến "hằng sản chuộc hằng tâm". Cứ trông vào "thường-lê- thảo dân" hương hoa chỉ tổ mệt người các cô chú tiểu, bà sãi, bà xơ dọn dẹp, quét thép.

Con "bọ chíp" làm sáo ngứa chân, nó lấy mỏ mổ vào lại ngứa lưỡi, ngứa mỏ hay hót. Tập tính sinh học của nó lúc nhớ, lúc quên như người có lỗi hình thể, sẹo, bệnh trong thân tuy không nguy hiểm nhưng rất khó chịu, hay tự ti, đành phải "quẳng gánh lo đi" mà sống, “tiếng hát át răng hô” theo sách của Nguyễn Hiến Lê.

Từ ngày về với rừng U Man, Sáo nhớ lồng, tiếc nơi nó được người chăm sóc, hầu hạ. Cũng lạ lắm cơ, giống người văn minh yêu chim muông như yêu người, quý hơn người nên mới sinh ra "đám ma chó, vẹt, mèo". Sáo tự do với thiên nhiên, thứ tự do mà nó đã giã từ một lần vẫn không xong.

Sáo thích gần người như muôn loài động thực vật. Hoa biết vươn về cửa sổ phía Đông có cô gái đẹp, con sói tuy no bụng nhưng lại thích rình mò nhà có trẻ con đang bú; con mèo đêm đông, con chuột cũng muốn đến với người, đến với giống biết dùng lửa để hưởng hơi ấm của thượng đế bị “mất cắp” từ 0,5 triệu năm trước.

Rừng U Man dưới cánh chim Sáo, nó thỏa sức bay lượn hát ca với bọn sếu, cò vạc, bồ lông, chào mào, mòng két, le le, vịt giời,... Nó bay ra đồng nhảy lên lưng trâu bắt rận, nó tha thẩn dưới tán rừng trêu chọc bọn rắn hổ mang, cạp nong, cạp nia, con trăn, con cá chuồn, cá chim,… Hứng chí nó mổ mai những con rùa, phát ra tiếng cốc, cách, cạch cộc… làm rùa khoái chí thò thụt cổ nhìn nó.

Trí thông minh nhiễm từ những ngày sống với giới sinh học đông-tây giúp nó tạo niềm vui an ủi cho chính mình sau đó là muông thú. Chán "trò khỉ" nó theo lũ sáo sậu sống thực chất loài nhưng vì nhớ món ăn của người nuôi nên sáo hai chén lại "ngứa nghề" tiến hóa!

Bọn lâm tặc sống bằng "nghiệp" rừng đã bắt đầu quen với tiếng kêu của nó báo thời tiết đúng đến hơn 8 điểm trong thang 10. Riêng tiếng kêu báo kiểm lâm vào rừng thì chính xác đến tuyệt đối. Bao lần kiểm lâm truy tìm bọn lâm tặc, chỉ nhận được những tàn tro âm ỉ, bao túi rọ thú rừng chúng vứt khi chuồn. Đội kiểm lâm rừng U Man đành "chung sống" với lâm tặc trong rừng để tìm cách chặn bắt chúng ở cửa rừng cho an toàn. Rừng rậm, rộng nhiều lối ra vào sao chặn hết. Thế là rùa, rắn, ba ba, muông thú lên thành phố làm lễ tế thần, qua biên giới "du lịch" đặc sản.

Những thông tin về Sáo qua con "bọ chíp" đời cũ kỹ mà giáo sư Súng Dài được người xứ Mani chuyển giao công nghệ, chỉ cho biết vị trí độ ẩm của rừng U Man. Rồi một hôm, độ ẩm thay đổi liên tục, giáo sư Súng Dài liên tưởng đến sự khô cạn của rừng do phá rừng nuôi tôm, trồng lúa gây ra? rất dễ cháy rừng. Anh báo với nhà khí tượng thủy văn nhưng các chuyên gia ở đó cũng tin vào "vũ khí đầy mình", chỉ ghi sổ trắc nghiệm con "bọ chíp" của Sáo gửi về. Đám cháy lan rộng, khói mù mịt, đất than bùn nền rừng "nướng âm ỉ" thì vệ tinh quốc tế mới biết và truyền ảnh cho nhà khí tượng, nhà khí tượng phát sóng ti- vi chứng minh sự hợp tác hữu hiệu của Ngành.

Gần 4000 ha rừng tràm nguyên sinh hóa tro bụi, các sinh vật dưới thảm rừng chết thảm khốc, chỉ còn mấy con trê lẹm đầu, trạch, lươn, cá rô cứng vây, tê tê sắc vẩy rúc sâu xuống đất bùn là thoát lưỡi hái thần lửa. Xưa nay trời công minh chính trực hay bù đắp cho người xấu dáng tốt nết cái quý nhất là mạng sống "dáng xấu - ở hiền thì gặp lành", thế mà nhiều kẻ dám tuyên bố "một phút huy hoàng, một ánh sao băng còn hơn le lói cả đời" Rừng U Man đã cho chúng toại chí nguyện sao chổi. Sáo và bầy chim thoát hiểm bay về rừng U Mê, trốn lưỡi lửa đói khát ngàn năm. Hết rừng nguyên sinh, đàn chim đến kiếm ăn vùng rừng dân sinh, ruộng ao hồ của người và nhiều con đã mắc bẫy, lưới của bọn người ác, có thể sáo nhà đã tận số vào lồng hay bị mèo vồ?

Sáo nhớ giáo sư Bánh Tẻ, người vô tư chăm sóc nó. Tuy không hiểu biết nhiều về chim như giáo sư Súng Dài nhưng anh đã hiểu nó muốn nói gì, hiểu nỗi đơn côi, đời lang bạt của nó, hiểu tiếng hót của nó khác với tiếng kêu báo trước thiên tai. Anh đã có lỗi bởi tin và mong bạn Súng Dài "sớm vinh danh" !

Một hôm Sáo trở về nhà người xưa, chiếc lồng vẫn còn treo dưới mái hiên, nó đến bên cửa sổ nhà Bánh Tẻ kêu tiếng gà con: "chíp chép, nhíp nhép em về nhà". Bánh Tẻ nghe tiếng thân quen vội ra mở lồng. Nỗi buồn hận trào dâng, Sáo của anh không còn hình bóng ngày xưa. Tháng năm gió bụi, thiên nhiên hoành tráng và tàn khốc, cuộc mưu sinh cùng muông thú và con người đã làm nó khác đi nhiều quá. Mỏ nó bạc, mép vàng xưa nay thành mép bạc, lông xơ có màu bạch ngà, đôi chân dài nhỏ xinh xinh đã như thân cây cổ thụ. Riêng ánh mắt, dáng nhảy nhót của nó không khác, và lạ thay khi vào lồng nó vẫn dùng ba chén như xưa: ăn một nơi, tắm một chỗ và uống nước sạch, ngốn nhiều nước như trong dân gian có câu "uống rượu như sáo tắm"? Bánh Tẻ gỡ ngay con "bọ chíp" vứt vào gốc cây mướp, vết chai sẹo ở chân Sáo đã tố cáo hành vi của Súng Dài lạm dụng "hightech" trên sự sống. Mắt Sáo đẹp, nhìn Bánh Tẻ như muốn cảm ơn anh đã giải thoát nó khỏi môi trường ương dở.

Nhưng số phận Sáo chưa hết, nó phải làm phận sự của loài chim thông minh, xinh đẹp, tình cảm, thích đồ thượng để để rơi…và hồng nhan có bạc mệnh không? hãy đợi đấy!

3. SÁO ƠI DUYÊN PHẬN CÙNG AI?
Sáo về với giáo sư Bánh Tẻ, nó tự do ra vào lồng, vui với trời xanh bao la, líu lo trong những lùm cây công viên thành phố với chích chòe, chim sâu, ngó nghiêng với bọn chim bị nhốt lồng ở vườn thú. Bọn cò diệc, sếu cổ trụi, gà lôi, cả đại bàng, đà điểu bẩn thỉu vô hồn trong lồng, chuồng,… tuyệt vọng nhìn Sáo, nhớ ngày tự do thiên nhiên như con hổ "nhớ rừng" nhớ nhà thơ Thế Lữ.

Sống ở đời phải có ích cho đồng loại, cho sự sống, muốn có ích phải hiến dâng và hy sinh, học tập 10 năm không bằng một ngày cống hiến. Giáo sư Bánh Tẻ vẫn ngày ngày chuyện trò với Sáo, anh nhờ người về quê mua hạt kê, hạt vừng chính hiệu, mua những hộp cào cào, châu chấu, nhộng tằm, ong sữa từ những chú bé chăn trâu, trốn học đi bắt đặc sản bán cho người thành phố. Vì thế mà sáo hai chén không phải ăn những viên pô-ly-vitamin từ mấy cơ sở sản xuất đồ ăn nhanh và nước uống gần sạch nhưng thiếu khoáng.

Một ngày, anh thấy sáo không uống nước khoáng đóng chai, không tắm nước máy, để ý thấy nó tìm, uống những giọt sương trên lá, nụ trà trong chậu hoa đặt trên sân thượng. Nó không chịu tắm nữa thì bẩn quá. Rõ ràng đồ ăn, nước uống công nghiệp có vấn đề chất lượng, có thể sạch nhưng thiếu vi lượng, các nhà sản xuất hạ giá thành, tăng số lượng để thỏa mãn nhu cầu gần vừa khả năng thanh toán. Giáo sư Bánh Tẻ ra các đầm sen đẹp, lấy nước trong những ngày sạch (sau cơn mưa) mang về thì Sáo dùng ngay với niềm vui sáng mắt, mượt lông, hót hay.

Sáo khôn ngoan, nhiều cá tính vì nó đã sống với thiên nhiên quốc tế, sống ở rừng nguyên sinh, sống nửa lồng nửa trời, sống với người và thú, vẻ đẹp của nó bị "tạp hóa- hàng xén", trí khôn "bánh nướng thập cẩm" nhưng trội hơn vẫn khả năng dự báo khí hậu, thời tiết, thủy văn nhờ giác quan của nó phát triển đặc biệt.

Tình bạn giáo sư Bánh Tẻ và Súng Dài không nhạt phai, chuyện nhỏ bỏ qua ngay khi những dự án lớn hứa hẹn việc làm, tiêu tiền, và vinh danh khoa học. Họ có thể chia sẻ nhiều việc, nhiều thứ, thậm chí đổi con nuôi dưỡng trong tháng hè nhưng… không đổi vợ, họ có thể cùng cạ với một người đẹp nào đó trong thành phố,…thì con sáo là cái gì?

Giáo sư Súng Dài không thể bỏ qua đặc điểm lợi hại của Sáo, anh lại thương lượng để giáo sư Bánh Tẻ cho Sáo vào viện nghiên cứu muông thú và diễn biến khí hậu thủy văn. Sáo có việc làm, có lương bổng, sáng có người đến nhà Bánh Tẻ đón sáo "đi làm", chiều về, hôm ngồi xe lạnh, bữa ngồi xe ôm, lồng sáo được phủ vải điều.

Việc của Sáo ở viện là thử nghiệm mùi vị, thành phần nước, khí. Viện nhận được các kết quả của các trạm nghiên cứu, ví dụ như khí lò vôi ở bên sông Hồng Hạnh, nước sông Bà Vải, các dữ liệu thủy văn ở cao nguyên Dạ Lan, núi Ngọc Sinh, bãi biển Ca Nước, khu nghỉ mát Bà Xà,… sau đó tái hiện trong một phòng có non bộ, suối, cây lá linh tinh nhờ một phần mềm "đặc chủng". Các nghiên cứu viên trực quan qua kính và đọc in kết quả qua computer.

Họ reo lên sung sướng khi tiếng hót, hét, động tác bay nhảy "disco, tănggô, samba,vanxơ chachacha,…" của Sáo mà dự báo thời tiết. Sáo hét tức là trời nóng, hót là mùa thu tới, ủ rũ là trời sắp bão hay áp thấp,… lông da nó cho biết độ ẩm không khí .Vì vậy, nó cứu được nhiều người thoát các vụ bão, lũ, lở đất, sóng thần. Dự báo của viện ngày càng vang tiếng, nổi tăm hơn cồn cát.

Giáo sư Súng Dài cười mãn nguyện, anh tính đến chuyện nhân giống con Sáo này bằng công nghệ sinh học cổ truyền và nhân bản. Khổ thân Sáo lại phải "khám sức khỏe" tổng hợp lập mấy chục phiếu xét nghiệm máu, lông, vẩy chân,… gần như người.

Việc của Sáo là ăn, uống, tắm vui chơi và vào phòng thí nghiệm hút hít tiêu bản, mẫu vật phẩm lấy từ thiên nhiên - hét hò -hót hát- nhảy nhót. Đồ ăn, thức uống, các chậu phẩm mầu nhiều vô kể cùng gương kẹp, dao kéo, đũa, que,… cho Sáo ngắm nghía mình. Đã có hôm nó soi gương thấy da khô, lông sơ, mép bạc, nó định nhảy vào chậu phẩm màu nhuộm như quạ cho rồi đời. Một nữ nghiên cứu viên nhìn thấy thế, cô quyết định đến tân trang, hóa trang cho Sáo, đỡ buồn lẻ cho chính cô trong "8 giờ còng số". Chiều về, sáo hai chén lại say mê với món châu chấu non, hạt kê vừng chính hiệu, nước lấy từ lá sen, và nó hót nhẹ nhàng trên vai Bánh Tẻ: "nhíp nhép em bỏ việc, chíp cha em xa anh, nhíp nhít đời con vịt, chíp che mẹ Súng Dài…e e anh Bánh Tẻ,…"

Một hôm, Súng Dài mang theo con mèo tới viện, anh có nhiều con vật được thuần chủng bám theo anh, đấy là tài của giáo sư "động kinh vật" mà ai đó đặt tên nhái từ "giáo sư sinh vật học". Con mèo tam thể khá xinh, mặt tròn, ria mượt muốt, mắt như hai hòn bi ve của trẻ em được nhập khẩu từ xứ Bô-hêm. Vào phòng thí nghiệm, mèo chạy nhảy êm êm, luồn chui, ngó nghiêng nhìn bọn chim thú đang đậu trên cành khô, trong lồng. Con vẹt cười khạch khạch khi thấy mèo. Mèo nhìn Sáo - "nhân viên mới", Sáo nhìn mèo truyền dòng điện sinh học vào nhau, mắt mèo trong veo và trắng như mắt "dì của cô Tấm", Sáo hơi sợ nhưng không thấy mèo kêu, Sáo nhảy hót bài "lý con sáo" mèo bắt đầu kêu tiếng lạc loài:

-Meo! -chỉ một tiếng giống mèo;
-Ngao!- hơi giống mèo thất tình trong đêm;
-Ngâu!- gần giống tiếng chó con;
-Ngào ngào! - rõ tiếng trẻ khát sữa.

Sáo thất vọng, nhìn mèo rồi quay đầu chỗ khác buồn thương số phận những con vật đã bị thoái hóa mất "bản sắc văn hóa loài". May cho sáo, nhờ châu chấu, nhộng non, trứng ong, nước hồ sen của nhà giáo sư Bánh Tẻ nên chưa mất tiếng, chưa mất giọng hót "mẹ đẻ". Có thể con mèo đó ăn nhiều mỡ, đạm mà béo lấp thanh quản, không phải chịu đói thèm trong những đêm kiên cường mai phục, đảo mắt, rung ria bắt chuột thì nó không còn là mèo trong môi trường của Súng Dài.

Hai giáo sư Bánh Tẻ và Súng Dài bên ly cà phê Ban -Mê -Chồn Abrica. Giáo sư Bánh Tẻ nói:

- Chúng ta phóng sinh Sáo@, chỉ có thiên nhiên mới nhân giống bản hiệu nó, anh thí nghiệm thế là đủ.

- Tôi nhất trí với anh khi giải thưởng Môi trường Xanh với chiếc Cúp đặt trong tủ nhà tôi.

- Anh "ác" với sinh vật là sao?

- Anh hãy cho tôi dự án bảo vệ chim trong phòng thí nghiệm trước khi bảo vệ chúng trong thiên nhiên. Gửi anh chế độ cộng tác viên - Súng Dài đẩy chiếc "lá phong" của Lê-vi-tan về Bánh Tẻ rồi kéo Bánh Tẻ đứng dậy.

- Thôi nào, sinh vật là con vật, là thực vật, chúng mình đến phòng nhảy có em Mờ Me, em Ét Sờ, em Tè Lè trẻ trung vui vẻ - hôm nay cuối tuần…

Sáo ơi duyên phận cùng ai?
Bạn tình thiếu vắng anh tài nhạt thưa
Sáo không muốn sống phí thừa
Vào phòng thí nghiệm mấy mùa quýt xanh?
Một vùng khí hậu trong lành
Vẫn chờ, vẫn đợi để dành… sáo ơi

4. SỐ PHẬN

Sáo được phóng sinh lần hai là do nó cố tình làm sai bản năng trong những ngày sống, làm việc ở phòng thí nghiệm. Hy vọng vắt chanh trí tuệ Sáo để lấy “Giải thưởng môi trường xanh” của Súng Dài tắt lịm sau bữa nhậu quên mình với đồng nghiệp xứ Mani qua thăm. Người đời có niềm vui lớn nhất trên bàn nhậu, làm lấy ăn, chiến đấu lấy sự sống là thế, sướng sau nữa là vật ngang giá (tiền và tương đương) tiếp khoái là thiên nhiên, tự tạo phong cảnh đẹp, nhà ở nhiều ô, giường bát tiên, bên chõng tre ôm trẻ lảy Kiều.

Sáo về với xứ sở từ ngày tổ tiên nó là con cá trốn học, đánh lộn thua cuộc bay lên mặt nước, mọc lông mao xanh rồi thành loài có có lông vũ, gọi là chim. Sáo về với loài chim. Giống bắt gà con và đạo đồ của đồ tể chấp nhận Sáo ngụ đàn không phải để làm kẻ trộm, mà mua vui, làm ấm và mát cho tổ quạ xứ nhiệt đới hai mùa mưa nắng.

Sáo không lạ gì tổ quạ, đáp lại lòng loài hắc điểu, nó bê đủ thứ vàng cám kim cổ pha tạp không cần chịu trách nhiệm về nguồn gốc chất liệu tiêu chuẩn “ai zô hay zô ai” để xây tổ nhà quạ. Bọn chim khác thấy lạ, qua thăm, con ngan gà vịt thấy rác rơi dưới gốc cây cổ thụ, và chúng đã mổ luôn cả trứng quạ xanh lơ, và rỉa luôn cả quạ non ham mớm mồi trườn rơi ra khỏi tổ. Dân giã nói về bản năng “ kiến cá xơi lẫn nhau”, khiếp thật.

Súng Dài đành phải hiểu nguyên lý “Rừng” để chúng tự định đoạt trong thiên nhiên, chớ can thiệp “nhân đạo” kiểu “bà đỡ ngoại lạm dụng mổ đẻ” để rồi sói cũng hết mà cừu thì ốm lăn cả đàn, gà trại cúm bốn mùa…

Trả ơn Sáo làm tổ cho quạ, bầy chim đen bắt châu chấu non, sâu róm thò ra kén “cúng nịnh” Sáo. Những lúc nhớ nhà lồng của Bánh Tẻ, Sáo lại vô tư về nhà trọ xứ trần gian, chui vào lồng mà Bánh Tẻ luôn để hai chén sành Tám Tràng màu da lươn đựng nước lọc từ lá sen giữa hồ lớn ở kinh thành do một tay mãn hạn tù dưới chung thân, trúng thầu 50 năm, coi sóc.

Sáo dùng thứ nước đó như “miếng ngon nhớ lâu” của nhà văn- nhà báo Vũ Bằng và Băng Sơn. Sáo nhìn bầy quạ đen khoàng khoạc rặt một tiếng trong lúc đói mồi, lúc được mồi và cả khi xung trận với chèo bẻo, như ánh mắt lúc nhìn Súng Dài kiểu “đòn đau nhớ đời”.

Một hôm, nó nhác thấy đàn chim “Pi-Cát-Xô” bay về tổ hộp gỗ, sáng ra thấy người bắt hai con non mon men bên ràng bỏ vô lồng đem ra chợ Sắt. Mắt người ôm bồ câu sáng long lanh bên cặp mắt của cặp chim câu ngây thơ.

Sáo buồn chán, biết bay đâu, về đâu. Thôi đành ngụ cùng tổ quạ hôi mù cho qua tháng năm số kiếp, nó chợt nghĩ về thế hệ con em nhà sáo. Ôi! giá như uống tắm cùng vũng nước, mổ chấy rận lưng la lừa, trâu nghé, bò bê như bầy sáo sậu giữ đúng bản chất loài thì hay biết mấy…

Chéo choe, choép... Sáo kêu vài tiếng rồi buông thả mấy mớ tranh hỏng, giấy cân lẫn tóc rối vào tổ quạ đang đẻ đàn sinh đống. Số phận không mỉm cười với những vẻ đẹp và trí khôn, sức mạnh và lòng dũng cảm của sự sống - trước hết là ở động vật có xương sống, cho con bú ngụ ở rừng; vẫn may mình chưa thuộc loại đó lên “cỏ may” vẫn bám đầu, Sáo ngẫm nghĩ và chăm chỉ khuân vác xây tổ quạ.

Nhà quạ càng đông đàn thì đàn gà vườn càng thưa, nhưng còn con nào thì ngon thịt con ấy, nhất là giống gà hoa mơ chớm tập nhảy ổ và biết mổ đầu nhau nhưng chưa nấm lưng. Mỗi Tết, dân làm ăn buôn bán, quan trường và nhất là con nhang cầu may, cầu phúc bằng mâm cúng lại săn lùng bằng được các chú trống hoa mơ sót lại trong các cuộc oanh tạc của thiên địch. Bọn gà trại tuy béo nhưng hay cúm, ít “phần hồn” nên chỉ lên đĩa nhậu quanh năm cho khoái khẩu dân “ăn như rắn, cắn xé hơn quạ”.

Một hôm, quạ chủ quắp một chú nhíp bông mang về tổ cho lũ quạ con chơi. Chíp bông ngơ ngác trong bầy quạ con lông tơ đen, cái mỏ lộ dần vẻ hung dữ đón mồi.

Nhíp, nhép,… bầy quạ con há mỏ rồi mổ luôn chíp bông. Chíp bông kêu khóc thảm thiết, nước mắt chảy giàn giụa. Dưới gốc cây mẹ mái mơ xù lông điên dại quang quác đòi con. Quạ chủ thò cổ ngó nghiêng với con mắt phù thủy quái quỷ, rồi lại nhìn chíp bông run rẩy trước bộ mỏ háu ăn của đám quạ con. Ba nhát mỏ thì lũ con được bữa no nhưng quạ mẹ không làm. Sáo thấy thế vội cặp vài nhúm châu chấu, sâu non “tiền công” đưa cho đám quạ con với hy vọng cứu chú chíp bông. Có mồi, tất cả lũ quạ con và và chíp bông hướng tới “festival” nhậu, quên luôn trò chòng ghẹo, quậy phá, hạch sách. Những con sâu non mềm, châu châu non tuồn vô mỏ.

Quạ chủ không nói gì, gật gật đầu:

- Chị không nuôi được con chíp này đâu- Sáo nói.

- Tôi muốn nó sống với bầy đàn quạ, hy vọng giảm tính hung dữ, xấu xa của đám con tôi.

- Bệnh gà cúm đang lan tràn, chị nên thả chú gà con này về với mẹ nó càng sớm càng tốt. Chị đừng mặc cảm về nòi giống, đặc tính loài, dù sao chúng ta được tạo hóa không hạ cấp sống lê lết trên mặt đất, bẩn lắm chị ạ.

- Tôi nghe cô, liệu làm phúc có phải tội không?

- Không, làm phúc quá tay thời nay ăn mày vẫn xách “samsonai”.

Lũ quạ nhíp ăn no lim rim ngủ, mặt trời đã sắp bước lên chuồng cùng đàn gà mái mơ. Chị quạ lại quắp con chíp bông thả về đàn con của mẹ gà mái mơ.
Lúc quay về tổ, quạ thở dài: “ba tháng nữa, chúng thoát khỏi quạ, thoát khỏi rắn rết, thoát lũ đạo kê, thoát dịch cúm gà “H5N1” sẽ lên mâm cúng ngậm hoa tươi hoành tráng đêm 30”

***

Sáo biết rõ số phận mình không thể chung sống với loài hắc điểu, cũng không thể về với cội nguồn sáo sậu quê hương. Nơi có cánh đồng mênh mông, phía không xa là dãy núi xanh lơ huyền thoại, những ngày thu chín có thể nhìn thấy dòng nước bạc trắng như tóc bà tiên già được cháu con gội đầu, tiếng thác nước báo hiệu dòng chảy của các con suối thượng nguồn, dòng sông hạ nguồn. Quê hương ơi! nơi sáo cất tiếng hót đầu tiên, nơi sáo đến trường cùng bạn bè sáo sậu, lúc đó nó không hơn gì bạn, lông đầu cháy khét, mép mỏ nhọ màu hoa trái, má đầy vết mực tím xanh…

Thời gian và lang bạt làm đổi tính thay sắc, đã ngăn nó về quê hương đất mẹ. Nỗi đau buồn nhất của đời Sáo không phải ở chuân chuyên, hay phiêu phạt gặp nhiều bất trắc mà ở chỗ nó chưa bao giờ được yêu như chính những trang chuyện đời, truyện tranh mà nó quá rành,…Nó hiểu sự khác nhau khó hòa mực hội họa giữa trí tuệ và sắc đẹp, lại càng khó quy nạp giữa trí khôn - bản năng và tình cảm - bản ngã, nhưng Sáo không thể dại khờ như những con gà mái mơ trong vườn, trong trại cam chịu bọn trống gộc, trống choai ngỗ ngược mổ dứt nhúm lông đầu, rồi chọn lấy một con đi kiếm mồi tha thẩn dưới hàng cau, quẩn trong chuồng, đẻ trứng cho lồng ấp…

Sáo bay qua các miền quê, các vùng đất trời nơi nó muốn đến, nơi bọn chim di cư theo mùa mời nó đến. Ở đó, nó được đón tiếp chu đáo như sứ giả thân thiện, bởi nó mang tất cả những hiểu biết, tình cảm loài ra chuyện trò, chăm sóc đồng loại, thuyết trình những vấn đề môi trường, đặc biệt là lưu tốc các dòng sông, các nguồn nước nổi chìm để loài lông vũ sống vui thoát khỏi hàm miệng, cạm bẫy loài khác. Nhận được thù lao, được mồi nó lại thả vào các tràm chim, các chùa cúng chim, cả chùa rơi cho bọn nửa thú nửa chim tận hưởng món mồi mà Sáo đã đổi công cho bọn chim thú khác.

Sáo cứ thế, hai giáo sư Bánh Tẻ và Súng Dài đã hiểu đời nó. Họ cũng nhận ra những can thiệp, quan hệ thái quá của người với thế giới tự nhiên không phải lúc nào cũng hay.

                                                                                       Nhớ vụ cháy rừng U minh Hạ, tháng Tư năm 2002