Đề xuất quy định chi tiết quản lý hoạt động hóa chất và hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa

Trong bối cảnh hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất ngày càng mở rộng về quy mô và chủng loại, yêu cầu hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý hóa chất đặt ra ngày càng rõ nét. Thực hiện Luật Hóa chất số 69/2025/QH15, Bộ Công Thương đã xây dựng Tờ trình Chính phủ về dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hóa chất liên quan đến quản lý hoạt động hóa chất và hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa. Theo Bộ Công Thương, việc ban hành Nghị định nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật về hóa chất, đồng thời cụ thể hóa các quy định của Luật để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong thực tiễn.

Dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hóa chất số 69/2025/QH15 về quản lý hoạt động hóa chất và hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa được xây dựng nhằm cụ thể hóa trực tiếp các nội dung mà Luật giao Chính phủ quy định chi tiết. Theo dự thảo, phạm vi điều chỉnh của Nghị định bao trùm toàn bộ chuỗi hoạt động hóa chất, từ sản xuất, kinh doanh, tồn trữ, xuất khẩu, nhập khẩu đến quản lý hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa lưu thông trên thị trường.

Tại Điều 1, dự thảo Nghị định nêu rõ 16 nhóm nội dung được Luật Hóa chất giao Chính phủ quy định chi tiết. Các nội dung này bao gồm tiêu chí xác định “chất độc”; yêu cầu đối với tổ chức sản xuất, kinh doanh hóa chất; nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân tồn trữ hóa chất; quy định về xuất khẩu, nhập khẩu và các hoạt động mua bán hóa chất liên quan đến thương mại quốc tế; quy định về đăng ký, quản lý hóa chất mới; bảo mật thông tin; cung cấp thông tin; xây dựng và vận hành Cơ sở dữ liệu chuyên ngành hóa chất; kiểm soát hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa.

Quy định cụ thể tiêu chí xác định “chất độc”

Dự thảo Nghị định quy định chi tiết tiêu chí xác định “chất độc” theo khoản 5 Điều 2 của Luật Hóa chất.

Theo đó, chất độc là chất đáp ứng một trong các tiêu chí phân loại nguy hại theo Hệ thống hài hòa toàn cầu về phân loại và ghi nhãn hóa chất (GHS), bao gồm độc tính cấp tính cấp 1; tổn thương nghiêm trọng, kích ứng mắt cấp 1; ăn mòn, kích ứng da cấp 1A; tác nhân gây ung thư cấp 1A; đột biến tế bào mầm cấp 1A; độc tính sinh sản cấp 1A; nguy hại môi trường cấp 1.

Các tiêu chí này được sử dụng làm căn cứ cho hoạt động phân loại, ghi nhãn và quản lý hóa chất trong các khâu tiếp theo.

Phân định trách nhiệm quản lý nhà nước về hóa chất

Tại Điều 3, dự thảo Nghị định quy định cụ thể trách nhiệm quản lý nhà nước về hóa chất của từng bộ, ngành và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Theo dự thảo, Bộ Công Thương thực hiện quản lý hóa chất sử dụng trong công nghiệp, hóa chất là tiền chất công nghiệp và hóa chất thuộc phạm vi điều chỉnh của Công ước Cấm vũ khí hóa học; công bố, vận hành, cập nhật Cơ sở dữ liệu chuyên ngành hóa chất; thống nhất quản lý hoạt động phân loại, ghi nhãn hóa chất nguy hiểm; đăng ký, khai báo hóa chất và thông tin an toàn hóa chất.

Dự thảo cũng quy định trách nhiệm quản lý hóa chất theo lĩnh vực chuyên ngành của các bộ như Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Xây dựng, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nội vụ và Bộ Giáo dục và Đào tạo, cùng với trách nhiệm quản lý nhà nước về hóa chất của chính quyền địa phương.

Điều kiện bảo đảm an toàn trong sản xuất và kinh doanh hóa chất 

Chương II của dự thảo Nghị định quy định các điều kiện chung về bảo đảm an toàn trong sản xuất và kinh doanh hóa chất. Theo đó, tổ chức sản xuất, kinh doanh hóa chất phải đáp ứng các yêu cầu về nhà xưởng, kho chứa phù hợp với tính chất, quy mô và công nghệ sản xuất, lưu trữ hóa chất; có bảng nội quy an toàn hóa chất, biển báo nguy hiểm; có trang thiết bị, phương tiện ứng cứu sự cố hóa chất; có kế hoạch hoặc biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất theo quy định.

Dự thảo Nghị định cũng quy định yêu cầu về năng lực chuyên môn của người chịu trách nhiệm an toàn hóa chất tại cơ sở sản xuất, kinh doanh và yêu cầu huấn luyện an toàn hóa chất đối với các đối tượng có liên quan trực tiếp đến hoạt động hóa chất.

Quản lý hóa chất có điều kiện

Đối với hóa chất có điều kiện, dự thảo Nghị định quy định cụ thể điều kiện sản xuất, kinh doanh và trình tự, thủ tục cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện. Theo dự thảo, tổ chức sản xuất hóa chất có điều kiện phải đáp ứng các yêu cầu về cơ sở vật chất, công nghệ sản xuất, tồn trữ hóa chất, quy trình thao tác an toàn và năng lực chuyên môn của người chịu trách nhiệm an toàn hóa chất; người chịu trách nhiệm chuyên môn về an toàn hóa chất tại cơ sở sản xuất phải có bằng đại học trở lên về chuyên ngành hóa học.

Dự thảo quy định chi tiết hồ sơ, trình tự, thủ tục cấp, cấp lại, cấp điều chỉnh Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất, kinh doanh hóa chất có điều kiện; xác định thẩm quyền thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và thời hạn hiệu lực của Giấy chứng nhận là 5 năm.

Quản lý hóa chất cần kiểm soát đặc biệt

Dự thảo Nghị định quy định riêng đối với hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, bao gồm điều kiện sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu và trình tự, thủ tục cấp Giấy phép. Theo đó, tổ chức sản xuất, kinh doanh hóa chất cần kiểm soát đặc biệt phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện về an toàn hóa chất và xây dựng phương án kiểm soát phòng, chống thất thoát, trong đó thể hiện rõ chủng loại, khối lượng, cách thức bảo quản và kế hoạch kiểm tra, giám sát.

Thẩm quyền tiếp nhận hồ sơ, thẩm định và cấp Giấy phép sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu hóa chất cần kiểm soát đặc biệt được quy định thuộc Bộ Công Thương.

Quản lý hóa chất cấm

Đối với hóa chất cấm, dự thảo Nghị định quy định các trường hợp được phép sản xuất, nhập khẩu phục vụ nghiên cứu khoa học, y tế, quốc phòng, an ninh hoặc thực hiện nhiệm vụ do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao. Dự thảo quy định cụ thể điều kiện về cơ sở sản xuất, quy mô, sản lượng, tồn trữ hóa chất; năng lực chuyên môn của người chịu trách nhiệm an toàn hóa chất; phương án kiểm soát phòng, chống thất thoát hóa chất cấm.

Thẩm quyền cấp Giấy phép sản xuất, nhập khẩu hóa chất cấm được phân công cho các bộ quản lý chuyên ngành theo lĩnh vực sử dụng hóa chất.

Quản lý xuất khẩu, nhập khẩu và khai báo hóa chất

Dự thảo Nghị định quy định việc khai báo hóa chất nhập khẩu thông qua Cổng thông tin một cửa quốc gia đối với hóa chất thuộc các chương 28 và 29 của Danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu Việt Nam. Hồ sơ khai báo bao gồm thông tin hóa chất nhập khẩu, hóa đơn thương mại và Phiếu an toàn hóa chất. Thông tin khai báo được kết nối, chia sẻ giữa hệ thống của Bộ Công Thương và cơ quan hải quan.

Dự thảo cũng quy định các trường hợp được miễn trừ khai báo hóa chất nhập khẩu, đồng thời quy định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc bảo đảm tính chính xác của thông tin khai báo.

Kiểm soát hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa

Một nội dung được bổ sung tại dự thảo Nghị định là quy định về kiểm soát hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa. Theo đó, dự thảo xác định danh mục hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa phải thực hiện công bố thông tin; quy định quy trình kiểm soát hóa chất nguy hiểm trong quá trình sản xuất; cách thức và nội dung công bố hàm lượng hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa.

Dự thảo Nghị định đã được Bộ Công Thương trình Chính phủ và dự kiến sẽ được ban hành trong tháng 12/2025 để có hiệu lực cùng thời điểm với Luật Hóa chất là từ ngày 1/1/2026.

Khi được ban hành, Nghị định sẽ tạo cơ sở pháp lý thống nhất cho công tác quản lý hoạt động hóa chất và hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa, góp phần khắc phục tình trạng áp dụng chưa đồng đều giữa các bộ, ngành và địa phương. Việc làm rõ phạm vi điều chỉnh, tiêu chí phân loại hóa chất và điều kiện sản xuất, kinh doanh, tồn trữ sẽ giúp cơ quan quản lý có căn cứ trực tiếp để tổ chức cấp phép, kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm.

Đối với tổ chức, cá nhân hoạt động hóa chất, Nghị định góp phần làm rõ nghĩa vụ tuân thủ đối với từng nhóm hóa chất, tạo khuôn khổ pháp lý minh bạch để doanh nghiệp chủ động tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh phù hợp với yêu cầu an toàn hóa chất. Đồng thời, các quy định chặt chẽ hơn đối với hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, hóa chất cấm và kiểm soát hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu quả bảo đảm an toàn, an ninh hóa chất và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.