Chiều ngày 13/11/2025, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thương mại điện tử.
Một số nội dung được các đại biểu Quốc hội quan tâm tại phiên thảo luận là vấn đề bảo đảm người dùng được quyền lựa chọn dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử; trách nhiệm liên đới của chủ quản nền tảng trong trường hợp người mua sử dụng dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử do nền tảng hợp tác cũng như có chính sách khuyến khích, ưu tiên và bảo vệ sàn thương mại điện tử Việt Nam…
Bổ sung cơ chế cho phép người mua được lựa chọn đơn vị cung cấp dịch vụ
Đại biểu Đỗ Đức Hiển - Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh tán thành sự cần thiết ban hành Luật Thương mại điện tử nhằm xây dựng hành lang pháp lý phù hợp cho nền kinh tế số của Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới, đồng thời đánh giá cao công tác chuẩn bị của cơ quan soạn thảo và các đánh giá thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đối với dự án Luật này.
Theo đại biểu Đỗ Đức Hiển, với tốc độ tăng trưởng ở mức 18-25%/năm và với hệ sinh thái rất đa dạng, từ các nền tảng công nghệ lớn đến các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, các doanh nghiệp logistics, thanh toán, dịch vụ livestream, tiếp thị liên kết… yêu cầu đặt ra khung pháp lý điều chỉnh lĩnh vực này là phải bảo đảm công tác quản lý, tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đồng thời tạo động lực cho đổi mới sáng tạo, nhất là phát triển đồng bộ các trụ cột như hạ tầng số, logistics và hạ tầng thanh toán với tầm nhìn dài hạn.
Tuy nhiên, qua nghiên cứu dự thảo Luật cho thấy, một số quy định chưa đáp ứng được các yêu cầu vừa nêu, thể hiện rõ nhất là nội dung về bảo đảm quyền lựa chọn dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử của người tiêu dùng quy định tại điểm d khoản 7 Điều 15.
Theo đó, người tiêu dùng chỉ được được chọn tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán, dịch vụ logistics trong danh sách các đơn vị mà nền tảng đã công bố.
Trường hợp nền tảng chỉ kết nối với một đơn vị thì người tiêu dùng phải bắt buộc sử dụng dịch vụ mà nền tảng đã kết nối. Trong khi đó, xét về bản chất thì nền tảng thương mại điện tử trung gian chỉ là môi trường kết nối chứ không nên can thiệp vào thỏa thuận giữa người mua và người bán.
Để giải quyết vấn đề nêu trên, đại biểu Đỗ Đức Hiển cho rằng, quy định của Luật không chỉ là công cụ để kiểm soát mà còn là "đòn bẩy" để khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ người tiêu dùng và tạo không gian cho doanh nghiệp phát triển công bằng. Do đó, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc, chỉnh lý điểm d khoản 7 Điều 15 theo hướng:
Thứ nhất, không hạn chế quyền lựa chọn sản phẩm và dịch vụ cung ứng qua sàn, bao gồm cả các dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử. Theo đó, cần bổ sung cơ chế cho phép người mua được lựa chọn đơn vị cung cấp dịch vụ do nền tảng hoặc do người bán hợp tác.
Thứ hai, không đặt ra các điều kiện, ưu đãi hay chế tài bất bình đẳng giữa các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử; bổ sung trách nhiệm liên đới của chủ quản nền tảng trong trường hợp người mua sử dụng dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử do nền tảng hợp tác. Đối với trường hợp người mua lựa chọn dịch vụ hỗ trợ do người bán hợp tác thì nền tảng thương mại điện tử sẽ hỗ trợ việc liên kết API. Trường hợp này trách nhiệm sẽ phát sinh giữa người bán và đối tác cung cấp dịch vụ hỗ trợ, không phát sinh trách nhiệm liên đới của nền tảng thương mại điện tử.
Bảo vệ quyền lựa chọn của người bán, người mua khi tham gia các nền tảng thương mại điện tử trung gian là nền tảng số lớn
Đóng góp ý kiến về trách nhiệm bảo đảm người dùng được quyền lựa chọn dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử quy định tại điểm d khoản 7 Điều 16 dự thảo Luật, đại biểu Lã Thanh Tân - Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hải Phòng cho biết, theo dự thảo thì chủ quản nền tảng thương mại điện tử trung gian có chức năng đặt hàng trực tuyến là nền tảng số lớn có trách nhiệm: “Trường hợp nền tảng có hợp tác với tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán, cung cấp dịch vụ logistics, chủ quản nền tảng phải công khai trên nền tảng thông tin về tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán, cung cấp dịch vụ logistics; hiển thị tên của tổ chức cung cấp dịch vụ đáp ứng tiêu chí cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán, cung cấp dịch vụ logistics đối với hàng hóa, dịch vụ cụ thể và phù hợp với thỏa thuận hợp tác giữa các bên trước khi người mua đặt hàng và cho phép người mua được lựa chọn nếu có trên 01 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán, cung cấp dịch vụ logistics”.
Theo đại biểu, quy định như vậy nhằm bảo vệ quyền lựa chọn của người bán, người mua khi tham gia các nền tảng thương mại điện tử trung gian là nền tảng số lớn và ngăn chặn hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường của nền tảng để áp đặt độc quyền dịch vụ phụ trợ.
Tuy nhiên, đại biểu Lã Thanh Tân nhận thấy, quy định vẫn chưa bao hàm và đảm bảo quyền của người tiêu dùng, chưa đảm bảo được môi trường cạnh tranh lành mạnh. Vì chỉ khi kết nối với hơn 01 tổ chức cung cấp dịch vụ thì nền tảng thương mại điện tử trung gian mới có trách nhiệm đảm bảo quyền lựa chọn của người tiêu dùng.
Để bảo vệ môi trường cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, đại biểu Lã Thanh Tân đề nghị chỉnh lý bổ sung điểm d, khoản 7 Điều 16 như sau: “Trường hợp nền tảng có kết nối với dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics, chủ quản nền tảng không được hạn chế, đặt ra các điều kiện không bình đẳng đối với các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics; phải công khai trên nền tảng thông tin về tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics hỗ trợ thương mại điện tử và phải cho phép người mua lựa chọn tổ chức cung ứng dịch vụ, bao gồm cả tổ chức cung ứng dịch vụ không kết nối với nền tảng và trường hợp người bán tự vận chuyển”.
Đồng thời, cần có quy định Chính phủ quy định chi tiết về hành vi hạn chế, đặt ra các điều kiện không bình đẳng đối với các tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán hoặc dịch vụ logistics.
Theo đại biểu, quy định như trên cũng khuyến khích đổi mới công nghệ, đặc biệt đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, tránh nguy cơ các nền tảng lớn có thể chiếm lĩnh, gây độc quyền, làm triệt tiêu động lực phát triển của thị trường bưu chính- logistics phục vụ thương mại điện tử. Quy định này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế vì một số nước/ khu vực như Trung Quốc, Mỹ, EU đều có quy định chống hành vi hạn chế quyền lựa chọn của người bán, người tiêu dùng trên các nền tảng số lớn. Trên thực tế các mô hình sàn thương mại điện tử như Amazon hay Alibaba cũng cho phép người bán lựa chọn hoặc tự tổ chức vận chuyển, thanh toán.
Khuyến khích, ưu tiên và bảo vệ sàn thương mại điện tử Việt Nam
Quan tâm đến chính sách hỗ trợ sàn thương mại điện tử Việt Nam phát triển, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hưng Yên đề nghị Luật cần hướng tới có chính sách khuyến khích, ưu tiên và bảo vệ sàn thương mại điện tử Việt Nam, coi đây là hạ tầng kinh tế số quan trọng của quốc gia, tương tự như viễn thông hay ngân hàng. Có như vậy, mới hình thành được nền thương mại số độc lập, tự chủ của Việt Nam.
Đối với việc giảm phí sàn để giảm giá hàng hóa (cả người bán và người mua đều được lợi), đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai cho biết, hiện nay, các sàn nước ngoài thường thu phí cao, từ 15% - 30%, làm tăng giá bán lẻ và giảm lợi nhuận của người sản xuất trong nước. Một hướng đi khác đang được một số doanh nghiệp Việt Nam triển khai là mô hình “sàn không thu phí nhà bán”, giúp giảm giá hàng hóa và chia sẻ lợi ích với người tiêu dùng. Ví dụ đơn cử như sàn Hi1 Thuần Việt, đang áp dụng mô hình “F2C - từ nhà máy đến người tiêu dùng”, không thu phí người bán, từ đó hàng hóa Việt rẻ hơn, cạnh tranh hơn và người tiêu dùng được hưởng lợi trực tiếp. Vì vậy, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai cho rằng, Luật nên có các quy định để khuyến khích các mô hình này, nhằm hướng thương mại điện tử trở thành công cụ thúc đẩy tiêu dùng nội địa, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và nông sản Việt.
Liên quan đến quản lý "dòng tiền" và thuế trong nước, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai nhận định, hiện nay các giao dịch trên các nền tảng nước ngoài khó kiểm soát "dòng tiền" và nghĩa vụ thuế. Nếu để tình trạng này kéo dài, Nhà nước thất thu và doanh nghiệp nội địa chịu thiệt. Do vậy, đại biểu đề nghị Luật cần gắn hoạt động thương mại điện tử với hệ thống ngân hàng, tài chính và thuế nhằm bảo đảm mọi giao dịch đều minh bạch, truy xuất được và đảm bảo thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế...
Tham gia làm rõ một số ý kiến của các đại biểu Quốc hội đã nêu, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn cảm ơn các đại biểu Quốc hội đã đóng góp ý kiến với tinh thần thẳng thắn, trách nhiệm, tâm huyết đối với dự án Luật Thương mại điện tử. Các ý kiến tại Tổ và Hội trường đã cho thấy, các đại biểu Quốc hội đều tán thành với sự cần thiết xây dựng Luật Thương mại điện tử.
Về những đề xuất của các đại biểu Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn cho biết, cơ quan soạn thảo sẽ rà soát lại các điều khoản, nội dung cụ thể cũng như tiếp tục cập nhật, bổ sung nhằm hoàn thiện dự thảo Luật, tạo được không gian phát triển thương mại điện tử và bảo vệ được quyền lợi của người dân.
Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, các ý kiến phát biểu của các đại biểu Quốc hội đều rất sôi nổi, có tính chất xây dựng và trách nhiệm cao. Cơ bản nhất trí với nhiều nội dung của dự án Luật, các đại biểu cũng phân tích, đánh giá làm sâu sắc thêm nhiều nội dung, đóng góp thêm nhiều ý kiến cụ thể để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ sẽ chỉ đạo cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội tại hội trường và tại Tổ để chỉnh lý, bổ sung, hoàn thiện dự án luật trước khi trình Quốc hội xem xét, quyết định.
