Loại bếp này có rất nhiều nhược điểm. Do cấu tạo hở, lượng nhiệt thoát ra ngoài nhiều nên rất tốn nhiên liệu. Không những thế, khói và bụi thoát ra tự do trong quá trình đun nấu vừa làm đen nhà, vừa gây ảnh hưởng đến sức khoẻ của người nội trợ và những người thân trong gia đình. Đặc biệt, khói và bụi thường gây ra các bệnh về mũi, về phổi và các bệnh về mắt. Bởi vậy, Trung tâm Nghiên cứu Vi khí hậu kiến trúc và Môi trường - trường ĐH Kiến trúc - Hà Nội, đã triển khai một dự án xây dựng thí điểm loại bếp đun cải tiến tại xã Xuân Sơn, thị xã Sơn Tây - Hà Tây. Mục đích của dự án là tuyên truyền, giới thiệu nhằm nhân rộng loại bếp đun mới này ra các địa phương khác.
Bếp đun cải tiến là loại bếp có cấu tạo gồm nhiều bộ phận được thiết kế một cách khoa học như: buồng đốt, cửa đun, ghi đỡ (để đặt xoong chảo), buồng tận dụng nhiệt và hệ thống ống dẫn khói. Đặc điểm của loại bếp này là nó có thể dùng để đốt tất cả các loại nhiên liệu có sẵn ở các vùng nông thôn như: rơm rạ, củi, mùn cưa, than hầm, trấu… Khi đun, tất cả lượng nhiệt được tập trung trong buồng đốt, không bị phát tán ra ngoài nên thời gian để nấu chín thức ăn rất nhanh, đồng thời không gây nóng bức cho người ngồi đun nấu. Lượng nhiệt còn dư, không dùng hết sẽ được tận dụng để hâm nóng các nồi đặt bên cạnh. Khác với bếp kiềng, bếp cải tiến rất sạch sẽ, vì lượng khói và bụi được tập trung vào trong hệ thống ống dẫn rồi cho thoát ra ngoài. Bởi vậy không làm ảnh hưởng đến sức khoẻ của những người xung quanh. Bên cạnh đó, bếp cải tiến còn rất an toàn đối với trẻ em và người già khi đun nấu. Mặc dù nguyên lí hoạt động đơn giản, nhưng bếp cải tiến có tác dụng rất lớn trong việc tiết kiệm nguồn nhiên liệu vốn dĩ đang ngày càng cạn kiệt ở nước ta. Theo tính toán của các nhà khoa học, nếu tất cả các hộ gia đình ở khu vực nông thôn đều sử dụng bếp cải tiến thay cho bếp kiềng, thì hàng năm có thể tiết kiệm cho nước ta được khoảng 30 - 40% lượng chất đốt, tương đương với lượng củi của 500 nghìn ha rừng trồng.
Ngoài những ưu điểm nổi bật trên đây, bếp cải tiến còn có một ưu điểm nữa là rẻ. Chi phí để làm một cái bếp như vậy chỉ hết từ 100 - 200 ngàn đồng, tuỳ theo từng cỡ. Bà con có thể tự làm lấy được nhờ các loại vật liệu có sẵn tại địa phương như: xi măng, cát, xỉ than hoặc tro bếp. Loại bếp này không những giúp cho người nông dân tận dụng được tất cả các loại chất đốt truyền thống, mà còn tiết kiệm được thời gian kiếm củi đun của người nội trợ, và một khoản tiền đáng kể thay vì phải mua nhiều củi hàng năm của mỗi gia đình. Ngoài ra, nó còn tạo điều kiện để mở ra một nghề mới - nghề xây dựng bếp đun cải tiến giúp người lao động ở nông thôn vừa kiếm thêm thu nhập, vừa nhân rộng mô hình này ra các địa phương khác.
Mô hình bếp đun cải tiến là một trong những giải pháp tiết kiệm năng lượng rất phù hợp với điều kiện kinh tế và sự đa dạng của nguồn nhiên liệu ở vùng nông thôn nước ta. Nếu được triển khai rộng trên toàn quốc thì mỗi năm, chúng ta sẽ giảm được khoảng 50% tổng số năng lượng tiêu thụ, tương đương với 23 triệu tấn củi gỗ, vừa giảm chi phí cho đun nấu, vừa góp phần hạn chế ô nhiễm môi trường và hạn chế tình trạng chặt phá rừng bừa bãi. Tuy nhiên, hiện nay mô hình này mới chỉ được triển khai ở một số địa phương nên chưa đạt được hiệu quả như mong muốn. Bởi vậy, bên cạnh công tác tuyên truyền đánh vào thói quen của bà con nông dân, các công trình, dự án còn cần chú trọng khâu trình diễn, hướng dẫn để người dân thấy được lợi ích lâu dài của loại bếp này.
Để tìm hiểu thêm thông tin về loại bếp cải tiến, bà con có thể liên hệ theo địa chỉ: Chương trình Tiết kiệm năng lượng - Bộ KHCN, 65B Tô Hiến Thành - Hà Nội. ĐT: (04)9783574; 8215514.
Email: enconpro@bdvn.vnd.net.
Website: www.vecp.org.vn
