Trong tiến trình giảm nghèo đa chiều, “giảm nghèo thông tin” đang là nhiệm vụ cấp bách góp phần trực tiếp vào việc nâng cao năng lực của người dân, đặc biệt là hộ nghèo, cận nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số. Tại xã Chợ Mới, tỉnh Thái Nguyên, việc triển khai các chính sách giảm nghèo đa chiều trong đó tập trung vào giảm nghèo thông tin đã mang lại những chuyển biến rõ rệt, mở ra cơ hội mới cho phát triển kinh tế - xã hội và thoát nghèo bền vững.
Từ “thiếu thông tin” đến “chủ động tiếp cận”
Giảm nghèo thông tin" là một cấu phần của công tác giảm nghèo đa chiều, bao gồm việc nâng cao khả năng tiếp cận thông tin, kiến thức và dịch vụ số cho người dân, đặc biệt là nhóm nghèo và vùng khó khăn, thông qua các hoạt động truyền thông, phổ cập internet, điện thoại thông minh và nâng cao năng lực sử dụng công nghệ. Mục tiêu là giúp người dân chủ động tiếp cận chính sách, tìm kiếm cơ hội việc làm, học hỏi kỹ năng, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, từ đó vươn lên thoát nghèo bền vững.
Tại Xã Chợ Mới, nơi có hơn 13.000 nhân khẩu, gồm 7 dân tộc cùng sinh sống. Dù có lợi thế về vị trí, giao thông thuận lợi, không thuộc vùng lõm sóng, song nhiều năm trước, việc tiếp cận thông tin của người dân nơi đây vẫn còn hạn chế. Người dân chủ yếu nắm bắt tin tức qua loa truyền thanh hoặc truyền miệng, trong khi nhiều hộ thiếu phương tiện nghe nhìn, chưa quen với điện thoại thông minh, internet; thậm chí còn gặp trở ngại về ngôn ngữ. Điều này khiến bà con khó tiếp cận chính sách mới, ít cơ hội cập nhật kiến thức sản xuất, tìm kiếm việc làm hay tiếp cận các dịch vụ công trực tuyến. Nhiều hộ nghèo bị “tụt lại phía sau” trong hành trình phát triển.
Trước thực trạng đó, xã Chợ Mới đã được Nhà nước quan tâm đầu tư xây dựng các trạm phát sóng, lắp đặt WiFi miễn phí, tặng điện thoại thông minh cho hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, người uy tín. Các điểm internet công cộng tại UBND xã, trường học, bưu điện văn hóa được hình thành, tạo môi trường thuận lợi để người dân kết nối với thế giới số.
Hạ tầng truyền thông số được chú trọng đầu tư với hệ thống loa thông minh tại 27 thôn; các điểm truy cập internet miễn phí tại UBND xã, trường học, bưu điện. Không chỉ dừng ở kênh loa phát thanh, xã còn đẩy mạnh sử dụng mạng xã hội, các nhóm Zalo thôn bản để đưa thông tin đến tận tay người dân. Các buổi sinh hoạt cộng đồng, giao lưu văn hóa - thể thao cũng trở thành “sân khấu” để lồng ghép tuyên truyền chính sách.
Cùng với đó, các lớp tập huấn, buổi tuyên truyền trực tiếp về kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, phòng chống dịch bệnh, xuất khẩu lao động… được tổ chức thường xuyên. Nhờ vậy, bà con từng bước thay đổi thói quen tiếp nhận thông tin, biết cách tìm hiểu chính sách, mạnh dạn áp dụng tiến bộ kỹ thuật, nâng cao hiệu quả sản xuất và cải thiện thu nhập.
Đặc biệt sau khi sáp nhập, Chợ Mới có địa bàn rộng, dân số đông, nhu cầu tiếp cận thông tin ngày càng cao. UBND xã tiếp tục xác định truyền thông là khâu đột phá, vừa phục vụ quản lý nhà nước, vừa giúp dân chủ động nắm bắt chính sách, tìm kiếm cơ hội phát triển.
Hiệu quả rõ rệt trong giảm nghèo đa chiều
Dù còn khó khăn, nhưng có thể khẳng định, chính sách giảm nghèo thông tin đã tạo ra những thay đổi căn bản tại Chợ Mới. Người dân không còn thụ động chờ nghe từ loa xã, mà đã biết chủ động tìm kiếm thông tin qua điện thoại, internet. Nhờ đó, nhiều hộ đã tiếp cận được các chương trình vay vốn ưu đãi, tham gia học nghề, tìm việc làm trong và ngoài tỉnh, thậm chí xuất khẩu lao động.
Theo thống kê, tỷ lệ hộ nghèo toàn xã đã giảm từ 12,95% năm 2021 xuống còn 8,09% năm 2024, mức giảm trung bình 1,21%/năm. Đây là kết quả của tổng hòa nhiều giải pháp, nhưng trong đó, “giảm nghèo thông tin” đóng vai trò quan trọng trong tạo ra môi trường minh bạch, giúp người dân biết và tận dụng cơ hội chính sách.
Không chỉ trong kinh tế, lĩnh vực văn hóa - xã hội cũng hưởng lợi từ quá trình số hóa thông tin. Trên 95% dân số sử dụng điện thoại thông minh, 75% hộ có kết nối internet. Người dân biết khai thác dịch vụ công trực tuyến, sử dụng VneID, sổ sức khỏe điện tử; nhiều hộ kinh doanh chuyển sang thanh toán không dùng tiền mặt, bán hàng online.
Định hướng đến năm 2030: Thông tin số đến từng thôn bản
Định hướng đến năm 2030, UBND xã Chợ Mới xác định mục tiêu đưa thông tin số đến từng thôn bản, bảo đảm không còn “vùng trắng thông tin”. Theo đó, xã sẽ tiếp tục mở rộng hạ tầng truyền thông, phủ sóng internet và điện thoại đến mọi khu dân cư, đồng thời đa dạng hóa hình thức truyền thông bằng các bản tin song ngữ Việt - dân tộc thiểu số, video, hình ảnh trực quan, dễ hiểu và dễ áp dụng.
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng đội ngũ tuyên truyền viên cơ sở, ưu tiên người địa phương biết tiếng dân tộc để tạo sự gần gũi, giúp thông tin đến với bà con nhanh chóng và hiệu quả. Song song với đó, xã sẽ phối hợp doanh nghiệp viễn thông hỗ trợ hộ nghèo trong kỷ nguyên số thông qua các gói cước ưu đãi, tặng thiết bị thông minh, mở lớp hướng dẫn sử dụng công nghệ, đồng thời phát triển mô hình học tập cộng đồng với “tủ sách số”, “điểm internet miễn phí”, khuyến khích người dân học tập suốt đời.
Mục tiêu lớn nhất là đến năm 2030, Chợ Mới sẽ trở thành xã có hạ tầng số đồng bộ, người dân được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng số, có khả năng ứng dụng công nghệ vào sản xuất, kinh doanh cũng như quản lý đời sống, từ đó tạo nền tảng quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững, hướng tới vị thế một địa phương có trình độ phát triển khá trong tỉnh.
Từ thực tiễn triển khai, Chợ Mới cũng rút ra nhiều bài học kinh nghiệm: sự lãnh đạo trực tiếp, sát sao của cấp ủy, chính quyền là yếu tố quyết định; truyền thông phải bám sát thực tế, đúng người, đúng nhu cầu và được lồng ghép khéo léo trong các hoạt động văn hóa - xã hội. Việc phát huy vai trò của người uy tín, trưởng thôn và các đoàn thể quần chúng là vô cùng quan trọng, bởi họ chính là cầu nối hiệu quả nhất để đưa thông tin đến với bà con. Quan trọng hơn cả, giảm nghèo phải được thực hiện đồng thời trên hai trục: vừa đầu tư hạ tầng, vừa nâng cao kỹ năng số cho người dân, mở ra con đường rút ngắn khoảng cách phát triển, giúp đồng bào miền núi, vùng khó khăn bắt kịp xu thế mới, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu “không ai bị bỏ lại phía sau”.
