Hỗ trợ doanh nghiệp ngành Công Thương tận dụng cơ hội từ ứng phó với biến đổi khí hậu

Ngày 14/12/2022, Bộ Công Thương phê duyệt "Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh của ngành Công Thương giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050".

Đây là một kế hoạch mang tính dài hạn với 3 nội dung mang tính chiến lược, bao gồm (i) thích ứng, (ii) giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và (iii) tăng trưởng xanh.

Vừa qua, tại Toạ đàm “Tận dụng cơ hội ứng phó với biến đổi khí hậu” do Tạp chí Công Thương thực hiện, ông Hoàng Văn Tâm, Phó Chánh Văn phòng Biến đổi khí hậu và Tăng trưởng xanh, Bộ Công Thương cho biết, thời gian qua, Bộ Công Thương đã triển khai hàng hoạt các hoạt động tuyên truyền, phổ biến kế hoạch này đến cộng đồng doanh nghiệp, các cơ quan, các Sở Công Thương, các địa phương và đã phối hợp với các cơ quan có liên quan tổ chức các khoá đào tạo, tập huấn về tuân thủ những quy định về giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt là những vấn đề mới như các vấn đề về kiểm kê phát thải khí nhà kính và thiết lập hệ thống đo đạc, báo cáo và thẩm tra kết quả giảm phát thải khí nhà kính (MRV).

Theo Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính, ngành Công Thương có 1.662 cơ sở trên tổng số hơn 2.000 cơ sở nằm trong Quyết định này.

“Đã có nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các doanh nghiệp liên danh đã có nhận thức rất tốt và có sự chủ động về lộ trình và tầm nhìn những quy định liên quan đến giảm phát thải khí nhà kính. Chính vì vậy, mặc dù Bộ Công Thương đang dự thảo Thông tư quy định kỹ thuật đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV) giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và kiểm kê khí nhà kính, tuy nhiên họ cũng đã chủ động thực hiện và rất hưởng ứng với những quy định mới của Bộ Công Thương, đặc biệt là những doanh nghiệp phát thải lớn và những doanh nghiệp đã và đang chịu sự tác động của cơ chế điều chỉnh carbon xuyên biên giới, cơ chế CBAM”- ông Hoàng Văn Tâm chia sẻ.

Lấy ví dụ về những tập đoàn thời trang, dệt may lớn trên toàn cầu cũng đặt ra những mục tiêu, cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và bắt buộc những chuỗi cung ứng đặt ở các quốc gia, trong đó có Việt Nam cũng phải tuân thủ những quy định của họ, trong đó có những vấn đề liên quan đến việc xây dựng báo cáo phát thải khí nhà kính, tính toán dấu vết phát thải carbon trong cái chuỗi sản xuất, cung ứng của họ.

“Đây là những vấn đề mà Bộ Công Thương cũng chủ động triển khai rất nhiều nhiệm vụ, giải pháp để giúp cho cộng đồng doanh nghiệp sớm nhận thức những cơ hội và những thách thức trong quá trình phát triển và trong bối cảnh biến đổi khí hậu.” - Ông Hoàng Văn Tâm nhấn mạnh.

Các cam kết liên quan đến biến đổi khí hậu sẽ ảnh hưởng ít nhiều đến doanh nghiệp

Ông Nguyễn Sỹ Linh, Trưởng ban Biến đổi khí hậu và các vấn đề toàn cầu, Viện Chiến lược Chính sách tài nguyên và môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, trước đây, các cam kết liên quan đến biến đổi khí hậu đơn thuần chỉ là vấn đề biến đổi khí hậu, còn hiện nay lại liên quan đến vấn đề về phát triển kinh tế, đặc biệt khi Việt Nam là một quốc gia có nhiều mặt hàng xuất khẩu và có giá trị phụ thuộc vào xuất khẩu lớn.

Vì vậy, “các cam kết quốc tế như cam kết về giảm phát thải dòng bằng 0, cam kết về giảm phát thải metan toàn cầu hay là cam kết liên quan đến chấm dứt tình trạng phá rừng, đặc biệt là rừng nhiệt đới,… sẽ là những cam kết ảnh hưởng đến các doanh nghiệp của Việt Nam, đặc biệt là các hoạt động sản xuất và xuất khẩu.” - ông Nguyễn Sỹ Linh chia sẻ.

Cụ thể, liên quan đến cam kết về giảm phát thải ròng bằng 0, đối với mặt hàng dệt may của Việt Nam thời gian qua đã chịu ảnh hưởng rất nhiều do các đơn hàng dịch chuyển sang quốc gia khác - quốc gia đang phát triển nhưng đã chuyển dịch năng lượng theo hướng năng lượng tái tạo, năng lượng xanh và ít phát thải hơn - Bangladesh. Vì vậy, rất nhiều đơn hàng dệt may thay vì sản xuất ở Việt Nam đã chuyển sang Bangladesh - nơi đã thực hiện được chuyển dịch năng lượng.

Hay liên quan đến cam kết vừa bảo tồn đa dạng sinh học vừa hạn chế phá rừng, đặc biệt là rừng tự nhiên cũng sẽ ảnh hưởng ít nhiều đến Việt Nam - một quốc gia có lượng cà phê, ca cao xuất khẩu rất nhiều.

Bên cạnh đó, thời gian gần đây, trong cơ chế điều chỉnh carbon xuyên biên giới CBAM của Liên minh châu Âu sẽ có 5 mặt hàng chính, trong đó có những mặt hàng liên quan đến phân bón, xi măng, sắt, thép,… sẽ bị điều chỉnh về carbon và đánh thuế carbon,… cũng làm cho doanh nghiệp sản xuất nếu muốn tham gia xuất khẩu vào thị trường carbon cần có biện pháp chuyển hướng cụ thể.

Tuy nhiên, “doanh nghiệp cần biết rằng biến đổi khí hậu vừa tạo ra thách thức nhưng cũng đồng thời tạo ra cơ hội cho doanh nghiệp.” - Ông Nguyễn Sỹ Linh nhấn mạnh.

Ứng phó với biến đổi khí hậu vừa là cơ hội, vừa là thách thức với doanh nghiệp

Đồng tình với chia sẻ của ông Nguyễn Sỹ Linh, ông Hoàng Văn Tâm cho rằng, xu thế về hàng hoá hay dịch vụ carbon thấp là một xu thế không thể đảo ngược và các doanh nghiệp cũng cần nhìn nhận rằng đây là một cơ hội lớn dành cho những doanh nghiệp có tầm nhìn dài hạn và có đầu tư thích đáng cho việc chuyển đổi. Bởi khi có sự đầu tư thì doanh nghiệp sẽ đi theo đúng xu thế chung của toàn cầu, đáp ứng được các yêu cầu của thị trường, đặc biệt là các thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ,…

Tuy nhiên, doanh nghiệp gặp phải thách thức nếu muốn giảm được dấu vết carbon thì phải đầu tư những giải pháp về công nghệ, về chuyển đổi năng lượng, chuyển từ những nguồn năng lượng phát thải lớn khí nhà kính như là nguồn năng lượng có nguồn gốc từ hoá thạch, nhiên liệu hoá thạch sang năng lượng sạch,… với chi phí rất cao, thế nhưng cơ hội sẽ lại nhiều hơn, bởi khi đó, doanh nghiệp sẽ trở thành doanh nghiệp tiên phong, dẫn đầu và nhanh chóng chiếm lĩnh được thị trường.

Là một trong số những doanh nghiệp tiên phong triển khai các giải pháp nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, ông Nguyễn Vặt Đạt, Ban Kỹ thuật, Tập đoàn Hoá chất Việt Nam cho biết, thời gian qua, Tập đoàn Hoá chất Việt Nam đã triển khai một số nhiệm vụ và giải pháp nhằm giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời góp phần đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 năm 2050.

Điển hình như, Tập đoàn đã chỉ đạo các đơn vị thành viên triển khai các giải pháp kỹ thuật để tiết kiệm năng lượng và sử dụng năng lượng hiệu quả. Trong năm 2022, giá trị từ tiết kiệm năng lượng và nguyên liệu đã đem lại cho Tập đoàn hàng trăm tỷ đồng.

Đồng thời, Tập đoàn đã triển khai triển khai đối với 2 đơn vị thành viên (Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình và Công ty CP Đạm Hà Bắc) đầu tư hệ thống thu hồi CO2, bình quân lượng CO2 thu hồi hàng năm là 30 - 40 nghìn tấn CO2. Song song với đó, Tập đoàn triển khai đến tất cả các đơn vị thành viên trong Tập đoàn là đồng loạt trồng cây để tăng khả năng hấp thụ, lưu giữ carbon.

Trong vấn đề chuyển dịch năng lượng, Tập đoàn Hoá chất Việt Nam đã triển khai các quy định, chủ trương của Nhà nước trong vấn đề chuyển dịch năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo và năng lượng sạch. Đến đến thời điểm hiện tại thì đơn vị thành viên là Cao su Đà Nẵng đã triển khai đầu tư hệ thống điện áp mái và hiện tại là Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình cũng đang triển khai đầu tư hệ thống điện áp mái. Ngoài ra, một số đơn vị sản xuất phân bón ở miền Nam cũng đã chuyển dịch sử dụng nguyên liệu xanh như là dùng chấu, mùn cưa trong việc sản xuất hơi.

“Từ những hoạt động này, giá trị đem lại cho các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn trong hoạt động sản xuất kinh doanh là khả thi và hiệu quả, đồng thời cũng tạo ra uy tín đối với sản phẩm phân bón tại thị trường trong nước và quốc tế” - ông Nguyễn Văn Đạt đánh giá.

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Văn Đạt cũng chia sẻ rằng doanh nghiệp cũng gặp phải những khó khăn tương đối lớn trong việc các đơn vị thành viên sẽ phải đầu tư nâng cấp công nghệ, thậm chí một phải doanh nghiệp sẽ phải đầu tư mới hoàn toàn. Việc này là rất khó trong giai đoạn hiện nay, khó về vốn đầu tư, khó về công nghệ, khó cả về con người vận hành công nghệ.

Ở góc độ của cơ quan quản lý Nhà nước, ông Hoàng Văn Tâm đánh giá cao việc Tập đoàn Hoá chất Việt Nam đã tiên phong đầu tư những công nghệ mới vào sản xuất để ứng phó với biến đổi khí hậu, tuy việc đầu tư vào công nghệ mới sẽ ảnh hưởng ít nhất về mặt giá thành sản phẩm trong thời gian ngắn hạn, nhưng lại chớp được co hội về dài hạn trong việc phát triển thị trường, phát triển hàng hoá và sản phẩm sẽ có tính uy tín rất cao.

Nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó với biến đổi khí hậu được triển khai

Trong quá trình chuyển đổi đáp ứng với các yêu cầu ứng phó với biến đổi khí hậu, ông Nguyễn Sỹ Linh đề xuất, doanh nghiệp Việt Nam cần thay đổi lộ trình và và cách thức chuyển đổi. Đối với doanh nghiệp sản xuất tiêu hao, sử dụng năng lượng nhiều cần chuyển hướng vừa sử dụng tiết kiệm và hiệu quả vừa chuyển đổi nguồn năng lượng sử dụng…

Đối với doanh nghiệp sản xuất trong nước, không phải là doanh nghiệp sản xuất tiêu dùng năng lượng nhiều nhưng lại ở khu vực chịu tác động của biến đổi khí hậu cần chuyển đổi các mô hình sản xuất, quy trình sản xuất và xây dựng cơ sở, nhà xưởng,… dễ dàng thích ứng với những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu.

Về phía Bộ Công Thương, để hỗ trợ cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp trong ngành Công Thương ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh, Bộ Công Thương đã và đang triển khai những nhiệm vụ, giải pháp hỗ trợ cho doanh nghiệp của ngành Công Thương từng bước tuân thủ và thực hiện được những biện pháp về giảm phát thải khí nhà kính.

Theo ông Hoàng Văn Tâm, bắt đầu từ 2025, doanh nghiệp phải thực hiện nghĩa vụ kiểm kê phát thải khí nhà kính, trong đó dự kiến Bộ Công Thương sẽ ban hành Thông tư hướng dẫn về kiểm kê khí nhà kính vào tháng 11/2023. Năm 2024, Bộ Công Thương sẽ tổ chức các hoạt động đào tạo, tập huấn cho doanh nghiệp thực hành tốt những quy định về kiểm soát phát thải khí nhà kính, tính toán được dấu vết carbon trong toàn bộ chuỗi cung ứng.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng đã và đang triển khai hàng loạt những nghiên cứu do các tổ chức quốc tế hỗ trợ để xây dựng những danh mục, các công nghệ phát thải carbon thấp giúp cho doanh nghiệp của các ngành, các lĩnh vực, đặc biệt của ngành Công Thương có được thông tin về nguồn, về các loại công nghệ mới nhất hiện nay ở trên thế giới và khả năng thích ứng đưa vào trong điều kiện của Việt Nam.

Thời gian tới, từng bước Bộ Công Thương sẽ trình cấp có thẩm quyền những cơ chế chính sách, đồng hành cùng doanh nghiệp để giúp doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp trong ngành Công Thương sớm hội nhập được vào tiến trình phát thải carbon thấp và tận dụng được nhiều cơ hội đầu tư, cơ hội phát triển, góp phần tích cực vào quá trình chuyển đổi về năng lượng của toàn cầu.