Xây dựng và triển khai chương trình hỗ trợ dành riêng cho doanh nghiệp tận dụng các FTA giúp tập trung nguồn lực hỗ trợ có trọng tâm, trọng điểm theo nhóm doanh nghiệp, thị trường… để tận dụng tốt nhất những cơ hội do các FTA mang lại.

Những tác động tích cực từ việc thực thi các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đối với nền kinh tế Việt Nam nói chung và với hoạt động của cộng đồng doanh nghiệp nói riêng đã được minh chứng rõ nét trong thời gian vừa qua. Nhiều doanh nghiệp tận dụng tốt những ưu đãi thuế quan để tăng trưởng xuất khẩu sang các thị trường đối tác FTA, đồng thời thông qua dòng vốn đầu tư và nhập khẩu theo các FTA để tăng cường năng lực sản xuất, nắm bắt các cơ hội mới.

Dù vậy, thực tế cho thấy các doanh nghiệp trong nước còn đối mặt với các thách thức trong quá trình thực thi các FTA. Một trong những lý do là thiếu nguồn lực và thiếu thông tin về những chương trình hỗ trợ. Bên cạnh đó cũng chưa có những chương trình hỗ trợ dành riêng cho doanh nghiệp tận dụng các FTA.

Hỗ trợ doanh nghiệp

CẤU PHẦN QUAN TRỌNG THỰC THI CÁC FTA

Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA có nhiều điểm thuận lợi để triển khai, đó là có cơ sở cam kết quốc tế tại chính các FTA; Tại Kế hoạch thực thi các FTA, Chính phủ quy định rõ phải có các biện pháp hỗ trợ để cho doanh nghiệp tận dụng FTA; Hỗ trợ doanh nghiệp cũng đã trở thành một xu hướng trong xây dựng chính sách của Chính phủ, các cơ quan Bộ, ngành, hiệp hội.

Trao đổi tại Tọa đàm do Tạp chí Công Thương tổ chức mới đây, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết: Xây dựng các chương trình hỗ trợ để nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp là cấu phần quan trọng trong kế hoạch thực thi các FTA.

Thời gian qua, các Bộ, ngành và các địa phương đều có các biện pháp hỗ trợ dành cho doanh nghiệp khá đa dạng. Phổ biến nhất là nhóm chính sách, biện pháp xúc tiến thương mại. Từ góc độ Bộ Công Thương - cơ quan được Chính phủ giao đầu mối triển khai các FTA hay các bộ, ngành khác và các địa phương đều có nhiều hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp tham gia các chương trình xúc tiến thương mại, kể cả online, offline.

Thứ hai là hỗ trợ liên quan đến kết nối doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp FDI; nhiều tỉnh thành đã có những sáng kiến kết nối với các doanh nghiệp Châu Âu, với các doanh nghiệp ở khu vực CPTPP để doanh nghiệp Việt Nam tham gia được sâu hơn vào chuỗi giá trị chuỗi cung ứng của họ. Bên cạnh đó là các biện pháp hỗ trợ liên quan đến khoa học công nghệ, hỗ trợ tiếp cận công nghệ sản xuất hiện đại, hỗ trợ đào tạo nhân lực, hỗ trợ về quản trị hay tín dụng….

Còn thiếu chương trình

HỖ TRỢ CHUYÊN SÂU TẬN DỤNG FTA

Tuy nhiên, cũng theo ông Ngô Chung Khanh, thách thức trong thực hiện các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA đó là phải thống nhất được các nguồn lực để tận dụng hiệu quả hơn; Hỗ trợ nhưng phải đảm bảo phù hợp với các cam kết; nhất là hiện nay chưa có chương trình hỗ trợ dành riêng cho tận dụng các FTA.

Chia sẻ quan điểm này, bà Bùi Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẳng định các FTA đã mang đến một cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp.

Bà Thủy cho biết, triển khai Luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, thời gian qua Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thực hiện rất nhiều giải pháp để nâng cao năng lực cho doanh nghiệp ở nhiều khía cạnh. Trong đó có những nội dung hỗ trợ cho doanh nghiệp để có thể có đủ năng lực để xuất khẩu như đào tạo, tư vấn, nâng cấp doanh nghiệp.

Ví dụ cử chuyên gia tư vấn xuống để đánh giá doanh nghiệp về những điểm yếu, những điểm chưa đạt và có những chuyên gia để giúp cho doanh nghiệp xây dựng lại các kế hoạch kinh doanh, những chiến lược định hướng thị trường sản phẩm, thị trường xuất khẩu nào, những thị trường ngách thì như thế nào và cách thức mình hoàn thiện sản phẩm để đáp ứng được yêu cầu của các FTA….

Tuy nhiên, thực tiễn triển khai các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp cho thấy còn rất nhiều vướng mắc, thách thức. Đơn cử là rất nhiều doanh nghiệp thiếu thông tin về thị trường, không nắm được những yêu cầu của các thị trường đối tác. Có nhiều doanh nghiệp thì dù nắm bắt được thông tin thì cũng chưa đáp ứng được những yêu cầu về quy trình sản xuất, những tiêu chuẩn rào cản kỹ thuật; thiếu nguồn lực để đầu tư máy móc thiết bị và chuyển đổi sang sản xuất xanh…

Cần xây dựng gói hỗ trợ riêng và hệ sinh thái

TẬN DỤNG TỐI ĐA CÁC FTA

Từ góc độ doanh nghiệp, TS. Nguyễn Văn Thân, Đại biểu Quốc hội khóa XIV, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho rằng hội nhập các hiệp định thương mại tự do mang lại cả lợi ích và những áp lực cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Lợi ích là những gì chúng ta tận dụng được, nhất là trong xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa với các thị trường, nhưng thách thức là nhiều doanh nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu, chưa tận dụng được hết những cơ hội của các FTA.

Bên cạnh sự chủ động không ỷ lại của doanh nghiệp, Chính phủ cần có sự đề-pa (khởi động) cho doanh nghiệp, các chính sách đề-pa cho doanh nghiệp tốt thì doanh nghiệp sẽ có đà, có lực để làm tốt. Bởi cải cách thủ tục hành chính nếu không đột phá thì doanh nghiệp rất khó làm.

Về việc xây dựng chính sách hỗ trợ riêng dành cho tận dụng FTA, TS. Nguyễn Văn Thân khuyến nghị nên tập trung tạo mọi điều kiện thuận lợi về cơ chế, tín dụng… cho các doanh nghiệp quy mô vừa. Bởi đây là những doanh nghiệp có năng lực tiếp cận và tận dụng cơ hội từ các FTA, đồng thời có thể dẫn dắt, kéo các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ cùng đi lên. Bên cạnh chính sách hỗ trợ của Chính phủ thì bản thân doanh nghiệp phải chủ động, đặc biệt trong vấn đề tận dụng Hiệp định EVFTA hay CPTPP thì nguồn lực doanh nghiệp vừa là rất quan trọng.

Để khắc phục những vấn đề khó khăn hiện nay, bà Bùi Thu Thủy cho rằng, cần phải có một chương trình chuyên sâu hơn, ngoài xúc tiến thương mại, ngoài hỗ trợ nâng cấp thông thường thì phải có riêng một gói cho các doanh nghiệp có cơ hội xuất khẩu để đáp ứng được, tận dụng được yêu cầu của các FTA.

Với chương trình hỗ trợ riêng này, các bộ, ngành cần phối hợp với các hiệp hội để rà soát lại để xác định trọng tâm, trọng điểm hỗ trợ theo từng gói hỗ trợ cụ thể, ví dụ gói hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn xanh, gói hỗ trợ doanh nghiệp tham gia xuất khẩu để tận dụng được FTA… Trong thiết kế chương trình hỗ trợ doanh nghiệp cũng phải nắm bắt, hiểu được yêu cầu của từng thị trường quốc tế;…  Từ đó đưa ra những chính sách phát huy được hơn những ưu thế, những cơ hội của FTA.

Nhất trí cao với kiến nghị xây dựng chương trình hỗ trợ dành riêng cho các FTA, ông Ngô Chung Khanh bày tỏ mong muốn có thể phối hợp được giữa các Bộ, ngành và các bên liên quan để xây dựng chương trình hỗ trợ chi tiết hơn cho từng hiệp định sẽ giúp chúng ta tối ưu hóa được các nguồn lực.

Về phía Bộ Công Thương, ông Ngô Chung Khanh cho biết, hiện nay Bộ đã báo cáo Chính phủ và Chính phủ đã đồng ý giao Bộ Công Thương phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội xây dựng một hệ sinh thái tận dụng FTA. Tư duy của hệ sinh thái này chính là kết nối tất cả các chủ thể có liên quan từ chuỗi giá trị, ví dụ chẳng hạn như ngành thủy sản chẳng hạn, từ người nông dân, nuôi trồng thủy sản đến các công ty thu mua, công ty chế biến, kết nối với các tổ chức tín dụng, logistics, kết nối với địa phương, kết nối với bộ, ngành trong một nền tảng và sẽ có những đơn vị vận hành để các ý tưởng, các kế hoạch thực thi đi vào hàng ngày.

Trước mắt Chương trình xây dựng hệ sinh thái tận dụng các FTA tập trung vào 6 ngành: dệt may; da giày; thủy sản; cà phê; quế và điều. Với 6 ngành được lựa chọn, Bộ Công Thương đã, đang triển khai các buổi tọa đàm tại các tỉnh, thành để lấy ý kiến các hiệp hội, các địa phương, các cơ quan có liên quan. Mục tiêu là đưa hết tất cả các chủ thể liên quan kết nối vào một hệ sinh thái và tận dụng tối đa sức mạnh của các chủ thể để từ đó sẽ có được các định hướng, giải pháp trọng tâm tận dụng tối đa các FTA.